DOI issue:
Nr. 3-4
DOI article:Omilanowska-Kiljańczyk, Małgorzata: Polscy architekci w petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1814-1918
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49354#0361
351
MAŁGORZATA OMILANOWSKA
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Polscy architekci w petersburskiej Akademii
Sztuk Pięknych w latach 1814-1918
Kiedy przegląda się biogramy wielkich polskich architektów urodzonych w 2. połowie
XIX w., nie trudno zauważyć, że prawie wszyscy ukończyli studia na uczelniach
zagranicznych. Polacy studiowali architekturę niemal we wszystkich renomowa-
nych ośrodkach europejskich, jednak większość wybierała stołeczną uczelnię tego pań-
stwa zaborczego, na terenie którego żyła. I tak architekci galicyjscy decydowali się na
studia w Wiedniu, poznańscy w Berlinie, a urodzeni w zaborze rosyjskim w Petersburgu.
W XIX w. w ówczesnej stolicy Rosji istniały dwie uczelnie wyższe, na których można
było studiować architekturę: Cesarska Akademia Sztuk Pięknych i Instytut Inżynierów
Cywilnych (kilkakrotnie zmieniający nazwę). Pośród ich absolwentów pojawiają się tak
znane nazwiska jak Władysław Marconi, Stefan Szyller, Antoni Jabłoński, Mikołaj Toł-
wiński, Marian Lalewicz, Gustaw Landau, Jarosław Wojciechowski, czy Dawid Lande.
Warto więc może przyjrzeć się bliżej skali tego zjawiska i zastanowić się nad jego przy-
czynami.
Podstawową, aczkolwiek nie jedyną, przyczyną pojawiania się ogromnej liczby Pola-
ków na wydziałach architektury w obcych uczelniach była oczywiście sytuacja polityczna
Polski w XIX w. Implikowała ona konkretne ograniczenia w systemie edukacji, także
artystycznej, a więc i architektonicznej. Jednocześnie, konieczność podporządkowania
się rozwijającemu się bardzo dynamicznie prawodawstwu obowiązującemu w poszcze-
gólnych zaborach, wymuszała zdobywanie określonych uprawnień zawodowych, nieco
odmiennych w każdym z zaborów.
Sytuacja szkolnictwa architektonicznego w Polsce w XIX w. była już wielokrotnie
omawiana w polskiej literaturze naukowej, dlatego jedynie krótko podsumuję to zagad-
nienia w kontekście europejskim1.
Do połowy XIX w. większość architektów działających w Polsce, podobnie jak i w
innych krajach europejskich, zdobywała zawód w tradycyjnym systemie mistrzowskim
(poza wyższymi uczelniami), osiągając kolejne stopnie wtajemniczenia w arkana swojej
1 M.in. K. BARTNICKA, Polskie szkolnictwo artystyczne na przełomie XIX i XX w. 1764-1831, Wrocław 1971;
A. ROTTERMUND, Jean-Nicolas-Louis Durand a polska architektura 1. połowy XIX w., Wrocław-Warszawa-Kraków
1990, s. 47 nn; R KRAKOWSKI, Architekt w w. XIX - Artysta czy inżynier?, „Foliae Historia Artium", XXVI: 1990,
s. 115-131; M. OMILANOWSKA, Stefan Szyller 1857-1933. Warszawski architekt doby histoiyzmu, Warszawa 1995,
t. I, s. 105-114.
MAŁGORZATA OMILANOWSKA
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Polscy architekci w petersburskiej Akademii
Sztuk Pięknych w latach 1814-1918
Kiedy przegląda się biogramy wielkich polskich architektów urodzonych w 2. połowie
XIX w., nie trudno zauważyć, że prawie wszyscy ukończyli studia na uczelniach
zagranicznych. Polacy studiowali architekturę niemal we wszystkich renomowa-
nych ośrodkach europejskich, jednak większość wybierała stołeczną uczelnię tego pań-
stwa zaborczego, na terenie którego żyła. I tak architekci galicyjscy decydowali się na
studia w Wiedniu, poznańscy w Berlinie, a urodzeni w zaborze rosyjskim w Petersburgu.
W XIX w. w ówczesnej stolicy Rosji istniały dwie uczelnie wyższe, na których można
było studiować architekturę: Cesarska Akademia Sztuk Pięknych i Instytut Inżynierów
Cywilnych (kilkakrotnie zmieniający nazwę). Pośród ich absolwentów pojawiają się tak
znane nazwiska jak Władysław Marconi, Stefan Szyller, Antoni Jabłoński, Mikołaj Toł-
wiński, Marian Lalewicz, Gustaw Landau, Jarosław Wojciechowski, czy Dawid Lande.
Warto więc może przyjrzeć się bliżej skali tego zjawiska i zastanowić się nad jego przy-
czynami.
Podstawową, aczkolwiek nie jedyną, przyczyną pojawiania się ogromnej liczby Pola-
ków na wydziałach architektury w obcych uczelniach była oczywiście sytuacja polityczna
Polski w XIX w. Implikowała ona konkretne ograniczenia w systemie edukacji, także
artystycznej, a więc i architektonicznej. Jednocześnie, konieczność podporządkowania
się rozwijającemu się bardzo dynamicznie prawodawstwu obowiązującemu w poszcze-
gólnych zaborach, wymuszała zdobywanie określonych uprawnień zawodowych, nieco
odmiennych w każdym z zaborów.
Sytuacja szkolnictwa architektonicznego w Polsce w XIX w. była już wielokrotnie
omawiana w polskiej literaturze naukowej, dlatego jedynie krótko podsumuję to zagad-
nienia w kontekście europejskim1.
Do połowy XIX w. większość architektów działających w Polsce, podobnie jak i w
innych krajach europejskich, zdobywała zawód w tradycyjnym systemie mistrzowskim
(poza wyższymi uczelniami), osiągając kolejne stopnie wtajemniczenia w arkana swojej
1 M.in. K. BARTNICKA, Polskie szkolnictwo artystyczne na przełomie XIX i XX w. 1764-1831, Wrocław 1971;
A. ROTTERMUND, Jean-Nicolas-Louis Durand a polska architektura 1. połowy XIX w., Wrocław-Warszawa-Kraków
1990, s. 47 nn; R KRAKOWSKI, Architekt w w. XIX - Artysta czy inżynier?, „Foliae Historia Artium", XXVI: 1990,
s. 115-131; M. OMILANOWSKA, Stefan Szyller 1857-1933. Warszawski architekt doby histoiyzmu, Warszawa 1995,
t. I, s. 105-114.