DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Kaczmarek-Patralska, Klara: Po obu stronach Bałtyku. Wzajemne relacje między Skandynawią a Europą Środkową: międzynarodowa konferencja naukowa Wrocław - Jelenia Góra - Karpacz 26-29.11.2003
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49354#0267
Kronika Naukowa
261
północnej Europy"2 czy „Niderlandyzm na Śląsku
i w krajach ościennych"3 . Przejawem tych tenden-
cji, a jednocześnie próbą usystematyzowania pew-
nych zjawisk w nowożytnych relacjach pomiędzy
oboma stronami Bałtyku, stał się szereg referatów
poruszających kwestie personalnych związków ar-
tystów skandynawskich czynnych w Europie Środ-
kowej i vice versa. Wystąpienia te skoncentrowały
się wokół tych nielicznych osobowości twórczych
XVI-XVIII w., których śuvre na dobre ugruntowane
zostało w literaturze przedmiotu. Parrowie, rodzina
renesansowych architektów prawdopodobnie pół-
nocnowłoskiego pochodzenia, czynna na Śląsku,
w Meklemburgii i Szwecji, ukazana została jako
adaptatorzy form lombardzkich, przystosowujący
się każdorazowo do lokalnej tradycji budowlanej
i aspiracji poszczególnych fundatorów, jednocze-
śnie nie stroniący od współdziałania z rzeźbiarzami
gómosaskimi, zwłaszcza z ośrodka drezdeńskiego
(Tomasz Torbus, Klara Kaczmarek-Patralska). W
znacznie szerszym zakresie namacalne okazały się
związki śląsko- i polsko-szwedzkie w dobie baroku
a na pierwszy plan wysunęły się takie osobowości
twórcze jak architekci Marcin i Karol Frantzowie,
rzeźbiarz Thomas Weissfeldt oraz malarz Karl Dan-
kwart. Analizie fenomenu Frantzów, z którymi wią-
zana jest od dawna ikona śląskiej architektury
początków XVIII w. - wzorowany na sztokholmskim
Katarina Kyrka kościół Łaski w Jeleniej Górze, a
przede wszystkim genezy stosowanych przez nich
form, poświęcone były wystąpienia Jana Wrabeca i
Ryszarda Hołowni, przy czym daleko posunięte roz-
bieżności w interpretacji tych samych motywów
każą zastanowić się nad ograniczeniami i wielo-
znacznością metody analizy stylistycznej i struktu-
ralnej. Aż trzech referentów zajęło się twórczością
Weissfeldta: rozpatrywane były forma i styljego ślą-
skich prac, w szczególności rzeźb dla klasztoru cy-
stersów w Kamieńcu Ząbkowickimi oraz bonifratrów
we Wrocławiu (Romuald Nowak), a także perspekty-
wy genetycznych powiązań norweskiego rzeźbiarza
i możliwości rekonstrukcji jego artystycznych po-
wiązań z wiodącymi ośrodkami rzeźby początku
XVIII w. w Rzymie, Pradze, Wiedniu, Francji czy
Niderlandach (Adam Organisty). Wiązany z Weiss-
feldtem nieistniejący ołtarz główny kolegiaty św.
Krzyża we Wrocławiu, a właściwie jego fragmenta-
rycznie zrekonstruowany program ikonograficzny,
stał się punktem wyjścia dla nieco karkołomnej pró-
by odtworzenia związku sztuki fundowanej przez
kręgi kapituły z aktualną sytuacją polityczną około
r. 1707 (Bogusław Czechowicz). Na polu malarstwa
olejnego i ściennego najbardziej nośną postacią stał
się Karl Dankwart, z pochodzenia Szwed, czynny na
Śląsku, w Polsce i na pograniczu morawsko-au-
striackim na przełomie XVII i XVIII w., szczególnie
chętnie pracujący dlajezuitów. Rozpoznaniu i anali-
zie jego dzieł, do których zalicza się powszechnie
freski w kościołach jezuitów w Nysie i Kłodzku oraz
w świątyni paulinów na Jasnej Górze, poświęcone
były trzy wystąpienia: Andrzeja Kozieła, Arkadiu-
sza Muły i Anny Ptak. Wnioski płynące właściwie z
wszystkich wypowiedzi każą przyjąć, że zarysowa-
ne dotychczas spektrum działalności notowanego w
Europie Środkowej na przestrzeni około piętnastu
lat malarza (zm. 1704) nie odpowiada prawdzie zaś
liczba atrybuowanych mu prac z pewnością ulegnie
powiększeniu.
Reasumując, liczba zaproszonych referentów,
mnogość interesujących wypowiedzi, otwierających
nowe perspektywy badawcze lub przeciwnie, kry-
tycznie podsumowujących dotychczasowe sądy oraz
duże zainteresowanie sesją, także ze strony osób nie
biorących w niej bezpośredniego udziału, potwier-
dzają słuszność decyzji ojej zorganizowaniu. Z pew-
nością, gdyby możliwa była obserwacja obrad
zarówno w sekcji historycznej, jak i historyków sztu-
ki, obraz wyłaniających się z referatów relacji na
poziomie dziejów politycznych, gospodarczych, spo-
łecznych i artystycznych między oboma stronami Bał-
tyku w czasach nowożytnych, byłby pełniejszy, choć
wygenerowałoby to jednocześnie konieczność przed-
łużenia konferencji o co najmniej jeden dzień. Tym
bardziej z niecierpliwością oczekiwać należy tomu,
który w zamierzeniu organizatorów stanowić ma po-
kłosie sesji, a którego wydanie drukiem niewątpliwie
przewartościuje powszechne mniemanie o związkach
Skandynawii z Europą Środkową.
2 Ratusz w miastach północnej Europy. Materiały z sesji
Ratusz w miastach nadbałtyckich, red. Stanisław Latour,
Gdańsk 1997.
3 Niderlandyzm na Śląsku i w krajach ościennych, red.
Mateusz Kapustka, Andrzej Kozieł , Piotr Oszczanowski,
Acta Universitatis Wratislaviensiae, Historia Sztuki XVII,
Wrocław 2003.
261
północnej Europy"2 czy „Niderlandyzm na Śląsku
i w krajach ościennych"3 . Przejawem tych tenden-
cji, a jednocześnie próbą usystematyzowania pew-
nych zjawisk w nowożytnych relacjach pomiędzy
oboma stronami Bałtyku, stał się szereg referatów
poruszających kwestie personalnych związków ar-
tystów skandynawskich czynnych w Europie Środ-
kowej i vice versa. Wystąpienia te skoncentrowały
się wokół tych nielicznych osobowości twórczych
XVI-XVIII w., których śuvre na dobre ugruntowane
zostało w literaturze przedmiotu. Parrowie, rodzina
renesansowych architektów prawdopodobnie pół-
nocnowłoskiego pochodzenia, czynna na Śląsku,
w Meklemburgii i Szwecji, ukazana została jako
adaptatorzy form lombardzkich, przystosowujący
się każdorazowo do lokalnej tradycji budowlanej
i aspiracji poszczególnych fundatorów, jednocze-
śnie nie stroniący od współdziałania z rzeźbiarzami
gómosaskimi, zwłaszcza z ośrodka drezdeńskiego
(Tomasz Torbus, Klara Kaczmarek-Patralska). W
znacznie szerszym zakresie namacalne okazały się
związki śląsko- i polsko-szwedzkie w dobie baroku
a na pierwszy plan wysunęły się takie osobowości
twórcze jak architekci Marcin i Karol Frantzowie,
rzeźbiarz Thomas Weissfeldt oraz malarz Karl Dan-
kwart. Analizie fenomenu Frantzów, z którymi wią-
zana jest od dawna ikona śląskiej architektury
początków XVIII w. - wzorowany na sztokholmskim
Katarina Kyrka kościół Łaski w Jeleniej Górze, a
przede wszystkim genezy stosowanych przez nich
form, poświęcone były wystąpienia Jana Wrabeca i
Ryszarda Hołowni, przy czym daleko posunięte roz-
bieżności w interpretacji tych samych motywów
każą zastanowić się nad ograniczeniami i wielo-
znacznością metody analizy stylistycznej i struktu-
ralnej. Aż trzech referentów zajęło się twórczością
Weissfeldta: rozpatrywane były forma i styljego ślą-
skich prac, w szczególności rzeźb dla klasztoru cy-
stersów w Kamieńcu Ząbkowickimi oraz bonifratrów
we Wrocławiu (Romuald Nowak), a także perspekty-
wy genetycznych powiązań norweskiego rzeźbiarza
i możliwości rekonstrukcji jego artystycznych po-
wiązań z wiodącymi ośrodkami rzeźby początku
XVIII w. w Rzymie, Pradze, Wiedniu, Francji czy
Niderlandach (Adam Organisty). Wiązany z Weiss-
feldtem nieistniejący ołtarz główny kolegiaty św.
Krzyża we Wrocławiu, a właściwie jego fragmenta-
rycznie zrekonstruowany program ikonograficzny,
stał się punktem wyjścia dla nieco karkołomnej pró-
by odtworzenia związku sztuki fundowanej przez
kręgi kapituły z aktualną sytuacją polityczną około
r. 1707 (Bogusław Czechowicz). Na polu malarstwa
olejnego i ściennego najbardziej nośną postacią stał
się Karl Dankwart, z pochodzenia Szwed, czynny na
Śląsku, w Polsce i na pograniczu morawsko-au-
striackim na przełomie XVII i XVIII w., szczególnie
chętnie pracujący dlajezuitów. Rozpoznaniu i anali-
zie jego dzieł, do których zalicza się powszechnie
freski w kościołach jezuitów w Nysie i Kłodzku oraz
w świątyni paulinów na Jasnej Górze, poświęcone
były trzy wystąpienia: Andrzeja Kozieła, Arkadiu-
sza Muły i Anny Ptak. Wnioski płynące właściwie z
wszystkich wypowiedzi każą przyjąć, że zarysowa-
ne dotychczas spektrum działalności notowanego w
Europie Środkowej na przestrzeni około piętnastu
lat malarza (zm. 1704) nie odpowiada prawdzie zaś
liczba atrybuowanych mu prac z pewnością ulegnie
powiększeniu.
Reasumując, liczba zaproszonych referentów,
mnogość interesujących wypowiedzi, otwierających
nowe perspektywy badawcze lub przeciwnie, kry-
tycznie podsumowujących dotychczasowe sądy oraz
duże zainteresowanie sesją, także ze strony osób nie
biorących w niej bezpośredniego udziału, potwier-
dzają słuszność decyzji ojej zorganizowaniu. Z pew-
nością, gdyby możliwa była obserwacja obrad
zarówno w sekcji historycznej, jak i historyków sztu-
ki, obraz wyłaniających się z referatów relacji na
poziomie dziejów politycznych, gospodarczych, spo-
łecznych i artystycznych między oboma stronami Bał-
tyku w czasach nowożytnych, byłby pełniejszy, choć
wygenerowałoby to jednocześnie konieczność przed-
łużenia konferencji o co najmniej jeden dzień. Tym
bardziej z niecierpliwością oczekiwać należy tomu,
który w zamierzeniu organizatorów stanowić ma po-
kłosie sesji, a którego wydanie drukiem niewątpliwie
przewartościuje powszechne mniemanie o związkach
Skandynawii z Europą Środkową.
2 Ratusz w miastach północnej Europy. Materiały z sesji
Ratusz w miastach nadbałtyckich, red. Stanisław Latour,
Gdańsk 1997.
3 Niderlandyzm na Śląsku i w krajach ościennych, red.
Mateusz Kapustka, Andrzej Kozieł , Piotr Oszczanowski,
Acta Universitatis Wratislaviensiae, Historia Sztuki XVII,
Wrocław 2003.