DOI article:
Jakubowski, Andrzej: Neapol, Malta i Sycylia. Wystawa późnej twórczości Caravaggia: "Caravaggio l'utimo tempo 1606-1610", Museo di Capodimonte, Neapol 23.10.2004 - 06.02.2005, komisarz: N. Spinosa, kom. naukowy: D. Mahon, F. Bologna, D. Carr, K. Christiansen, M. Gregori, D. Jaffé, kat. wyst. red. S. Cassani, M. Sapio
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49518#0118
112
Andrzej Jakubowski
i Palazzo Strozzi we Florencji10 oraz „Bacco di Ca-
ravaggio a Capodimonte” w Neapolu. Wydaje się
również, że zarówno koncepcja wystawy „Caravag-
gio 1’ultimo tempo”, jak i jej katalog stanowiły
przede wszystkim pole dla dyskusji pomiędzy bada-
czami twórczości wielkiego artysty. Pierwszy wpro-
wadzający esej Ferdinanda Bologni miał raczej
charakter „klubowej” polemiki z innymi ekspertami,
zaś podstawową problematykę katalogu stanowią
atrybucja i datowanie dzieł, w żadnym miejscu nie
podjęto natomiast tematu recepcji twórczości Cara-
vaggia. Dobrą stroną katalogu wystawy są natomiast
dwa bardzo interesujące eseje dotyczące pobytu Ca-
ravaggia w Neapolu i na Malcie: pierwszy autorstwa
Antonia Ernesta Denunzia, drugi przygotowany
wspólnie przez Keith Sciberras i Davida Stone’a.
Wystawa posiadała również własną, doskonale
zorganizowaną stronę internetową11, na której moż-
na było znaleźć wszystkie niezbędne informacje,
poczynając od katalogu dzieł eksponowanych w Ca-
podimonte, poprzez różnego typu inicjatywy eduka-
cyjne, aż do rezerwacji hoteli w sąsiedztwie
muzeum. Dużo słabiej prezentowały się natomiast
informacje dotyczące londyńskiej wystawy na stro-
nie internetowej National Gallery12.
W życiu kulturalnym Neapolu wystawa „Cara-
vaggio 1’utimo tempo” stanowiła niezwykle ważne
wydarzenie, przede wszystkim jako ukoronowanie
cyklu badań naukowych, wystaw oraz różnego typu
inicjatyw artystycznych poświęconych twórczości
Caravaggia organizowanych w stolicy Kampanii
w ciągu ostatnich kilku lat. Wystarczy w tym miej-
scu wspomnieć wystawę „Bacco di Caravaggio
a Capodimonte” z 2003 r., prezentującą młodzień-
czą twórczość artysty z pierwszych lat jego pobytu
w Rzymie, czy przedstawiany również w tym samym
roku projekt multimedialny „Tutta 1’opera del Cara-
vaggio, una mostra impossibile”13.
„Caravaggio 1’ultimo tempo” wpisuje się także
w długi szereg wystaw dzieł Caravaggia organizowa-
nych w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Od czasów
słynnej, retrospektywnej ekspozycji twórczości arty-
sty, zorganizowanej w 1951 r. w Mediolanie przez
Roberta Longhi14, każda kolejna wystawa jego ob-
razów przyciąga tysiące zwiedzających, a wśród hi-
storyków sztuki pokusa nowych odkryć i atrybucji
wydaje się nieodparta. W Neapolu można było za-
obserwować wszystkie te zjawiska związane z feno-
menem popularności Caravaggia. Z całą pewnością
wystawa odniosła olbrzymi sukces finansowy. Zain-
teresowanie było tak duże, że termin zakończenia
wystawy przesunięto z 23 stycznia na 6 lutego, zaś
po bilety ustawiały się wielogodzinne kolejki. W sa-
mym mieście, poza koncertami muzyki z epoki Ca-
ravaggia, oferowano również menu z okresu pobytu
artysty w Neapolu oraz wycieczki po miejscach od-
wiedzanych przez Caravaggia.
Niewątpliwie jednak największym sukcesem or-
ganizatorów wystawy było zgromadzenie w jednym
miejscu siedemnastu wspaniałych obrazów artysty
z lat 1606-1610. Zestawienie tych dzieł dało niezwy-
kłą możliwość obserwowania rozwoju artystycznego
Caravaggia w tym okresie, począwszy od dwóch wer-
sji „Wieczerzy w Emaus”, poprzez manierystyczne
„Uczynki miłosierdzia” do pełnego dramatyzmu
„Ukrzyżowania świętego Andrzeja”; od monumental-
nych kompozycji maltańskich i wielopostaciowych
scen z okresu pobytu na Sycylii do niezwykłego peł-
nego ekspresji „Męczeństwa świętej Urszuli”. W cią-
gu ostatnich czterech lat życia Caravaggio zmienił
niemal zupełnie środki artystyczne i nastrój swych ob-
razów. Zredukował całkowicie drugi plan, wydoby-
wając z mroków tła scenę główną za pomocą
punktowego, ostrego, niemal białego światła. Pocią-
gnięcia pędzla stały się bardziej widoczne, ekspresyj-
ne. Przedstawiane sceny religijne stały się niezwykle
przejmujące, dramatyczne. Uciekając na południe
Włoch spotkał się Caravaggio z odmiennymi trady-
cjami kulturowymi, smakiem artystycznym oraz z
inną, tajemniczą, nieco mroczną religijnością, które z
pewnością nie pozostały bez wpływu na genialnego
artystę. Niestety, autorom wystawy nie zależało na
przedstawieniu kontekstu społeczno-kulturowego
późnej twórczości Caravaggia - chronologiczne roz-
mieszczenie płócien, wydaje się w tym przypadku
zdecydowanie niewystarczające.
10 Natura morta italiana tra Cinqecento e Settecento, kat.
wyst. red. Mina GREGORI, Johann G. PRINZ VON
HOHENZOLERN, Milano 2003, s. 133-135.
11 http://www.caravaggioultimotempo.it.
12 http://www.nationalgallery.org.uk/exhibitions/caravag-
gio/default.htm.
13 Zob.: Andrzej JAKUBOWSKI, „Bachus w Capodi-
monte, dwie wystawy Caravaggia w Neapolu”, Biuletyn
Historii Sztuki 2003, t. LXV, nr 3-4, s. 572- 577.
14 Zob.: Mostra del Caravaggio e Caravaggeschi, kat.
wyst. red. Roberto LONGHI, Firenze 1951.
Andrzej Jakubowski
i Palazzo Strozzi we Florencji10 oraz „Bacco di Ca-
ravaggio a Capodimonte” w Neapolu. Wydaje się
również, że zarówno koncepcja wystawy „Caravag-
gio 1’ultimo tempo”, jak i jej katalog stanowiły
przede wszystkim pole dla dyskusji pomiędzy bada-
czami twórczości wielkiego artysty. Pierwszy wpro-
wadzający esej Ferdinanda Bologni miał raczej
charakter „klubowej” polemiki z innymi ekspertami,
zaś podstawową problematykę katalogu stanowią
atrybucja i datowanie dzieł, w żadnym miejscu nie
podjęto natomiast tematu recepcji twórczości Cara-
vaggia. Dobrą stroną katalogu wystawy są natomiast
dwa bardzo interesujące eseje dotyczące pobytu Ca-
ravaggia w Neapolu i na Malcie: pierwszy autorstwa
Antonia Ernesta Denunzia, drugi przygotowany
wspólnie przez Keith Sciberras i Davida Stone’a.
Wystawa posiadała również własną, doskonale
zorganizowaną stronę internetową11, na której moż-
na było znaleźć wszystkie niezbędne informacje,
poczynając od katalogu dzieł eksponowanych w Ca-
podimonte, poprzez różnego typu inicjatywy eduka-
cyjne, aż do rezerwacji hoteli w sąsiedztwie
muzeum. Dużo słabiej prezentowały się natomiast
informacje dotyczące londyńskiej wystawy na stro-
nie internetowej National Gallery12.
W życiu kulturalnym Neapolu wystawa „Cara-
vaggio 1’utimo tempo” stanowiła niezwykle ważne
wydarzenie, przede wszystkim jako ukoronowanie
cyklu badań naukowych, wystaw oraz różnego typu
inicjatyw artystycznych poświęconych twórczości
Caravaggia organizowanych w stolicy Kampanii
w ciągu ostatnich kilku lat. Wystarczy w tym miej-
scu wspomnieć wystawę „Bacco di Caravaggio
a Capodimonte” z 2003 r., prezentującą młodzień-
czą twórczość artysty z pierwszych lat jego pobytu
w Rzymie, czy przedstawiany również w tym samym
roku projekt multimedialny „Tutta 1’opera del Cara-
vaggio, una mostra impossibile”13.
„Caravaggio 1’ultimo tempo” wpisuje się także
w długi szereg wystaw dzieł Caravaggia organizowa-
nych w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Od czasów
słynnej, retrospektywnej ekspozycji twórczości arty-
sty, zorganizowanej w 1951 r. w Mediolanie przez
Roberta Longhi14, każda kolejna wystawa jego ob-
razów przyciąga tysiące zwiedzających, a wśród hi-
storyków sztuki pokusa nowych odkryć i atrybucji
wydaje się nieodparta. W Neapolu można było za-
obserwować wszystkie te zjawiska związane z feno-
menem popularności Caravaggia. Z całą pewnością
wystawa odniosła olbrzymi sukces finansowy. Zain-
teresowanie było tak duże, że termin zakończenia
wystawy przesunięto z 23 stycznia na 6 lutego, zaś
po bilety ustawiały się wielogodzinne kolejki. W sa-
mym mieście, poza koncertami muzyki z epoki Ca-
ravaggia, oferowano również menu z okresu pobytu
artysty w Neapolu oraz wycieczki po miejscach od-
wiedzanych przez Caravaggia.
Niewątpliwie jednak największym sukcesem or-
ganizatorów wystawy było zgromadzenie w jednym
miejscu siedemnastu wspaniałych obrazów artysty
z lat 1606-1610. Zestawienie tych dzieł dało niezwy-
kłą możliwość obserwowania rozwoju artystycznego
Caravaggia w tym okresie, począwszy od dwóch wer-
sji „Wieczerzy w Emaus”, poprzez manierystyczne
„Uczynki miłosierdzia” do pełnego dramatyzmu
„Ukrzyżowania świętego Andrzeja”; od monumental-
nych kompozycji maltańskich i wielopostaciowych
scen z okresu pobytu na Sycylii do niezwykłego peł-
nego ekspresji „Męczeństwa świętej Urszuli”. W cią-
gu ostatnich czterech lat życia Caravaggio zmienił
niemal zupełnie środki artystyczne i nastrój swych ob-
razów. Zredukował całkowicie drugi plan, wydoby-
wając z mroków tła scenę główną za pomocą
punktowego, ostrego, niemal białego światła. Pocią-
gnięcia pędzla stały się bardziej widoczne, ekspresyj-
ne. Przedstawiane sceny religijne stały się niezwykle
przejmujące, dramatyczne. Uciekając na południe
Włoch spotkał się Caravaggio z odmiennymi trady-
cjami kulturowymi, smakiem artystycznym oraz z
inną, tajemniczą, nieco mroczną religijnością, które z
pewnością nie pozostały bez wpływu na genialnego
artystę. Niestety, autorom wystawy nie zależało na
przedstawieniu kontekstu społeczno-kulturowego
późnej twórczości Caravaggia - chronologiczne roz-
mieszczenie płócien, wydaje się w tym przypadku
zdecydowanie niewystarczające.
10 Natura morta italiana tra Cinqecento e Settecento, kat.
wyst. red. Mina GREGORI, Johann G. PRINZ VON
HOHENZOLERN, Milano 2003, s. 133-135.
11 http://www.caravaggioultimotempo.it.
12 http://www.nationalgallery.org.uk/exhibitions/caravag-
gio/default.htm.
13 Zob.: Andrzej JAKUBOWSKI, „Bachus w Capodi-
monte, dwie wystawy Caravaggia w Neapolu”, Biuletyn
Historii Sztuki 2003, t. LXV, nr 3-4, s. 572- 577.
14 Zob.: Mostra del Caravaggio e Caravaggeschi, kat.
wyst. red. Roberto LONGHI, Firenze 1951.