DOI issue:
Nr. 3/4
DOI article:Artykuły
DOI article:Boberski, Wojciech: Domicilium Varsoviense: Fundacja biskupa Teodora Potockiego dla jezuitów koronnych (1721)*
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.70649#0535
Domicilium Varsoviense
527
20. Tablica fundacyjna na fasadzie kościoła,
1722. Kadr z fot. H. Poddębskiego z 1930 r.
Neg. w zbiorach IS PAN
Oryginalna kompozycja fasady, płaskiej i pozbawionej porządkowych podziałów, w swej
lekkości niemal rokokowej, kojarzyła się z szeroko wówczas rozpowszechnionym typem
elewacji pałacowej (ił. 8, 22, 28)102. Triada wysokich okien, półkoliście zamkniętych,
uwieńczonych stiukowymi atrybutami władzy biskupiej oraz kartuszem z herbem Pilawa,
odpowiadałaporte-fenetrom oświetlającym dwukondygnacyjne salony i balowe sale. Su-
gestię wzmacniało, umieszczone powyżej owego bel-etage, piętro mezzanino, na którym
trapezoidalną tablicę fundacyjną flankowały kwadratowe okna w uszakowatych obramie-
niach. W zestawieniu z płaską i przeszkloną fasadą, dorównujące jej wysokością wieżowe
ryzality na osiach korytarzy traktów mieszkalnych przypominały masywne pylony. Po-
dzielone wydatnym gzymsem kordonowym na dwie równe kondygnacje, wyróżniały się
zaokrągleniem narożników ujętych w lizeny, a także umieszczonymi w drugich kondy-
gnacjach przeźroczami w kształcie stojących owali, z których, na obrazie Vogla, wysuwały
się zawadiacko organowe fanfary. Na gzymsie spajającym te trzy części elewacji wznosił
się fronton zamknięty lukiem elipsoidalnym, wsparty na krawędziach wież i cofający się
uskokiem nad część środkową. Jego pole zdobiła tarcza zegara wybijającego kwadranse
i godziny. Powyżej, na kalenicy dachu, sterczała czworoboczna wieżyczka sygnatury. Ba-
zylikalną sylwetę front Domicilium Varsoviense zawdzięczał, niższym, dosięgającym
wysokości pierwszej kondygnacji wież jednoosiowym elewacjom traktów cubiculi, któ-
rych pulpitowe dachy podchodziły niemal do gzymsu nawy, pozbawiając ją w ten sposób
bocznego oświetlenia (ił. 21).
102 Podobny układ charakteryzował środkowe ryzality wielu późnobarokowych rezydencji warszawskich, m.in. Bidziń-
skiego-Morsztynów przy Miodowej (przed 1705), hetmana Sieniawskiego-Czapskich (po 1713) przy Krakowskim
Przedmieściu, Jana Fryderyka Sapiehy przy Zakroczymskiej (po 1727), prymasa Potockiego przy Bielańskiej (ok. 1730).
Pojawił się również w upodobnionym do pałacu klasztorze misjonarzy w Siemiatyczach (1719-1725) i kolegium jezu-
itów w Łomży (1741), wznoszonych według projektu Karola Baya przez Wincentego Rachettiego. Charakterystyczna
triada półkoliście zamkniętych okien piano nobile wyróżniała Pałac Bielińskich przy Królewskiej (ok. 1730?).
527
20. Tablica fundacyjna na fasadzie kościoła,
1722. Kadr z fot. H. Poddębskiego z 1930 r.
Neg. w zbiorach IS PAN
Oryginalna kompozycja fasady, płaskiej i pozbawionej porządkowych podziałów, w swej
lekkości niemal rokokowej, kojarzyła się z szeroko wówczas rozpowszechnionym typem
elewacji pałacowej (ił. 8, 22, 28)102. Triada wysokich okien, półkoliście zamkniętych,
uwieńczonych stiukowymi atrybutami władzy biskupiej oraz kartuszem z herbem Pilawa,
odpowiadałaporte-fenetrom oświetlającym dwukondygnacyjne salony i balowe sale. Su-
gestię wzmacniało, umieszczone powyżej owego bel-etage, piętro mezzanino, na którym
trapezoidalną tablicę fundacyjną flankowały kwadratowe okna w uszakowatych obramie-
niach. W zestawieniu z płaską i przeszkloną fasadą, dorównujące jej wysokością wieżowe
ryzality na osiach korytarzy traktów mieszkalnych przypominały masywne pylony. Po-
dzielone wydatnym gzymsem kordonowym na dwie równe kondygnacje, wyróżniały się
zaokrągleniem narożników ujętych w lizeny, a także umieszczonymi w drugich kondy-
gnacjach przeźroczami w kształcie stojących owali, z których, na obrazie Vogla, wysuwały
się zawadiacko organowe fanfary. Na gzymsie spajającym te trzy części elewacji wznosił
się fronton zamknięty lukiem elipsoidalnym, wsparty na krawędziach wież i cofający się
uskokiem nad część środkową. Jego pole zdobiła tarcza zegara wybijającego kwadranse
i godziny. Powyżej, na kalenicy dachu, sterczała czworoboczna wieżyczka sygnatury. Ba-
zylikalną sylwetę front Domicilium Varsoviense zawdzięczał, niższym, dosięgającym
wysokości pierwszej kondygnacji wież jednoosiowym elewacjom traktów cubiculi, któ-
rych pulpitowe dachy podchodziły niemal do gzymsu nawy, pozbawiając ją w ten sposób
bocznego oświetlenia (ił. 21).
102 Podobny układ charakteryzował środkowe ryzality wielu późnobarokowych rezydencji warszawskich, m.in. Bidziń-
skiego-Morsztynów przy Miodowej (przed 1705), hetmana Sieniawskiego-Czapskich (po 1713) przy Krakowskim
Przedmieściu, Jana Fryderyka Sapiehy przy Zakroczymskiej (po 1727), prymasa Potockiego przy Bielańskiej (ok. 1730).
Pojawił się również w upodobnionym do pałacu klasztorze misjonarzy w Siemiatyczach (1719-1725) i kolegium jezu-
itów w Łomży (1741), wznoszonych według projektu Karola Baya przez Wincentego Rachettiego. Charakterystyczna
triada półkoliście zamkniętych okien piano nobile wyróżniała Pałac Bielińskich przy Królewskiej (ok. 1730?).