DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Artikuły
DOI article:Czyż, Anna Sylwia: O pochówkach serc Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Klary Izabelli de Mailly-Lascaris Pacowej oraz o nekropoli Paców w Pożajściu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.70769#0683
O POCHÓWKACH SERC M. KORYBUTA WlŚNIOWIECKIEGO I K. I. DE MaILLY-LaSCARIS PACOWEJ
677
6. Daniel Schultz, Portret Klary Izabelli de Mailly-Lascaris
Pacowej, 1670-1671. Fot. z archiwum autorki
Dworka Ludwiki Marii i Eleonory
Klara Izabella Eugenia Genowefa (1632-1685) była córką zubożałego francuskiego
szlachcica, hrabiego Antoine’a de Mailly-Lespine’a, i słynącej z urody Genevieve de Lasca-
ris d’Urfe (ił. 5), księżnej-wdowy po Charles’u Alexandre de Croy’u. Powtórne małżeństwo
księżnej wdowy zawarte w 1630 r. było podobno utrzymywane w tajemnicy, gdyż matka
Klary Izabelli nie chciała utracić tytułu książęcego14. W Polsce Francuzka pojawiła się
w 1646 r. za sprawą dalekiej krewnej (5 pokolenie od strony ojca) Ludwiki Marii, drugiej
żony Władysława IV. Z racji pokrewieństwa we fraucymerze królowej zajmowała pierwsze
miejsce i kroczyła na jego czele także podczas konduktu pogrzebowego Ludwiki Marii15.
Oddziedziczonąpo matce urodę Klary Izabelli de Mailly-Lascaris opiewał Jan Andrzej
Morsztyn, przeznaczając dla niej rolę nimfy, kiedy zimą 1654 r. na dworze warszawskim
wystawiano balet myśliwski Cztery pory roku16 (il. 6). Poeta taką rolę dał jej też w poema-
cie Psyche, gdzie wśród „plutonu czepców” królowej pojawiła się Klara Izabella:
Ta cudzoziemka, co piękną odmianą
Białą płeć z czarnym pomieszała włosem
I zęby z pereł z farbą warg rumianą,
Bystrym dowcipem i słowiczym głosem,
14 Le Grand dictionnaire historique, ou le Melange curieux de I’histoire sacree et profane [...J le tout enrichi de rema-
rques [...] tirees [...J du Dictionnaire critique de M. Bayle, commence en 1674,par Mre Louis Moreri [...J et continue
par le męme etparplusieurs auteurs..., t. 5, Basle 1732, s. 46.
15 Bożena FABIANI, Warszawski dwór Ludwiki Marii, Warszawa 1976, s. 49, 62; Andrzej RACHUBA, „Pacowa
z domu de Mailly Lascaris Klara Izabella Eugenia”, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław-Warszawa-Kra-
ków-Gdańsk 1979, s. 774; Zofia LIBISZOWSKA, Królowa Ludwika Maria, Warszawa 1985, s. 69.
16 Jan Andrzej MORSZTYN, Utwory zebrane, Warszawa 1971, s. 231. Na marginesie należy zauważyć, że Klara Izabe-
la de Mailly-Lascaris jest jedyną kobietą związaną z rodziną Paców, której rzetelnymi wizerunkami dysponujemy. Jan
Tretko przedstawił ją jako młodą dziewczynę na obrazie z 1651 r., gdy towarzyszy Janowi Kazimierzowi i Ludwice
Marii podczas oddawania wraz z dworem hołdu relikwiom św. Wiktorii w kolegiacie w Łowiczu. Ponadto znamy jej
portret pędzla Daniela Schultza z 1670-1671 r., znajdujący się pierwotnie w klasztorze Kamedułów w Pożajściu (od
1940 w Nacionalinis M. K. Ćiurlionio dailes muziejus w Kownie). Kopie tego konterfektu znajdują się w Pożajściu,
Lietuvos dailes muziejus w Wilnie oraz w muzeum w Smoleńsku. Z ok. 1670 r. pochodzi natomiast portret Klary
Izabelli w zielonej sukni (błędnie oznaczony jako portret królowej Eleonory), który znajduje się w zbiorach Muzeum
Narodowego w Warszawie. Bożena FABIANI, „Nieznane portrety Paców. Studium biograficzno-ikonograficzne z XVII
w.”, Roczniki Muzeum Narodowego, t. 15, 1971, nr 2, s. 159-166, 174; Bożena STEINBORN, Malarz Daniel Schultz.
Gdańszczanin w służbie krółówpołskich, Warszawa 2004, s. 140; Marija MATUSAKAITE, Portretas Lietuvos Didżio-
joje Kunigaikstysteje, Vilnius 2010, s. 309, 311, 313, 316.
677
6. Daniel Schultz, Portret Klary Izabelli de Mailly-Lascaris
Pacowej, 1670-1671. Fot. z archiwum autorki
Dworka Ludwiki Marii i Eleonory
Klara Izabella Eugenia Genowefa (1632-1685) była córką zubożałego francuskiego
szlachcica, hrabiego Antoine’a de Mailly-Lespine’a, i słynącej z urody Genevieve de Lasca-
ris d’Urfe (ił. 5), księżnej-wdowy po Charles’u Alexandre de Croy’u. Powtórne małżeństwo
księżnej wdowy zawarte w 1630 r. było podobno utrzymywane w tajemnicy, gdyż matka
Klary Izabelli nie chciała utracić tytułu książęcego14. W Polsce Francuzka pojawiła się
w 1646 r. za sprawą dalekiej krewnej (5 pokolenie od strony ojca) Ludwiki Marii, drugiej
żony Władysława IV. Z racji pokrewieństwa we fraucymerze królowej zajmowała pierwsze
miejsce i kroczyła na jego czele także podczas konduktu pogrzebowego Ludwiki Marii15.
Oddziedziczonąpo matce urodę Klary Izabelli de Mailly-Lascaris opiewał Jan Andrzej
Morsztyn, przeznaczając dla niej rolę nimfy, kiedy zimą 1654 r. na dworze warszawskim
wystawiano balet myśliwski Cztery pory roku16 (il. 6). Poeta taką rolę dał jej też w poema-
cie Psyche, gdzie wśród „plutonu czepców” królowej pojawiła się Klara Izabella:
Ta cudzoziemka, co piękną odmianą
Białą płeć z czarnym pomieszała włosem
I zęby z pereł z farbą warg rumianą,
Bystrym dowcipem i słowiczym głosem,
14 Le Grand dictionnaire historique, ou le Melange curieux de I’histoire sacree et profane [...J le tout enrichi de rema-
rques [...] tirees [...J du Dictionnaire critique de M. Bayle, commence en 1674,par Mre Louis Moreri [...J et continue
par le męme etparplusieurs auteurs..., t. 5, Basle 1732, s. 46.
15 Bożena FABIANI, Warszawski dwór Ludwiki Marii, Warszawa 1976, s. 49, 62; Andrzej RACHUBA, „Pacowa
z domu de Mailly Lascaris Klara Izabella Eugenia”, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław-Warszawa-Kra-
ków-Gdańsk 1979, s. 774; Zofia LIBISZOWSKA, Królowa Ludwika Maria, Warszawa 1985, s. 69.
16 Jan Andrzej MORSZTYN, Utwory zebrane, Warszawa 1971, s. 231. Na marginesie należy zauważyć, że Klara Izabe-
la de Mailly-Lascaris jest jedyną kobietą związaną z rodziną Paców, której rzetelnymi wizerunkami dysponujemy. Jan
Tretko przedstawił ją jako młodą dziewczynę na obrazie z 1651 r., gdy towarzyszy Janowi Kazimierzowi i Ludwice
Marii podczas oddawania wraz z dworem hołdu relikwiom św. Wiktorii w kolegiacie w Łowiczu. Ponadto znamy jej
portret pędzla Daniela Schultza z 1670-1671 r., znajdujący się pierwotnie w klasztorze Kamedułów w Pożajściu (od
1940 w Nacionalinis M. K. Ćiurlionio dailes muziejus w Kownie). Kopie tego konterfektu znajdują się w Pożajściu,
Lietuvos dailes muziejus w Wilnie oraz w muzeum w Smoleńsku. Z ok. 1670 r. pochodzi natomiast portret Klary
Izabelli w zielonej sukni (błędnie oznaczony jako portret królowej Eleonory), który znajduje się w zbiorach Muzeum
Narodowego w Warszawie. Bożena FABIANI, „Nieznane portrety Paców. Studium biograficzno-ikonograficzne z XVII
w.”, Roczniki Muzeum Narodowego, t. 15, 1971, nr 2, s. 159-166, 174; Bożena STEINBORN, Malarz Daniel Schultz.
Gdańszczanin w służbie krółówpołskich, Warszawa 2004, s. 140; Marija MATUSAKAITE, Portretas Lietuvos Didżio-
joje Kunigaikstysteje, Vilnius 2010, s. 309, 311, 313, 316.