DOI issue:
Nr. 3
DOI article:In Memoriam
DOI article:Zofia Rozanow 1930-2015
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71007#0556
546
In Memoriam
dzięki matce, podtrzymującej tradycje, żywcem
przeniesiona z dworku w Prużanie, wywarły ogrom-
ny wpływ na kształtowanie się osobowości Zofii.
W 1950 r. ukończyła ona szkołę średnią w Czę-
stochowie, prywatne, katolickie gimnazjum i liceum
żeńskie „Nauka i Praca". Była to szkoła o wysokim
poziomie nauczania i tradycjach patriotycznych. Po
maturze zdała pomyślnie egzaminy zrazu na peda-
gogikę, następnie na historię sztuki, którą studiowa-
ła w latach 1950-1955 na Uniwersytecie Jagielloń-
skim. Zainteresowania jej już wtedy skupiały się na
mediewistyce. Jako temat pracy magisterskiej wy-
brała architekturę kościoła i klasztoru jasnogórskie-
go. Zapoznanie się z trudno dostępnymi archiwalia-
mi klasztoru umożliwił jej ówczesny archiwariusz,
o. Kazimierz Sykstus Szafraniec. Po blisko dziesię-
ciu latach powróciła do tego tematu w pogłębionej
rozprawie Z dziejów artystycznych Jasnej Góry. Ar-
chitektura gotycka (1964). To szczególne zaintere-
sowanie problematyką średniowieczną w dziejach
sanktuarium i Cudownego Obrazu Matki Boskiej
Częstochowskiej, nigdy jej nie opuściło. Pod koniec
studiów i tuż po ich ukończeniu, wraz z Izabellą Rej-
duch-Samkową, przeprowadziła w latach 1955-
1957 pierwszą wstępną inwentaryzację zabytków
miasta Częstochowy, w tym także Jasnej Góry, na zle-
cenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
w Katowicach. Tak zaczęła się, podjęta po latach,
współpraca z Katalogiem Zabytków Sztuki w Polsce.
Poszukując stałego zajęcia, które dałobyjej szan-
sę na kontynuację zainteresowań naukowych, Zofia
Rozanow zatrudniła się w Bibliotece Narodowej
w Warszawie, w Zakładzie Rękopisów, gdzie praco-
wała w latach 1955-1961. Tym samym stało się dla
niej rzeczywistością obcowanie, niemalże na co
dzień, z najcenniejszymi cymeliami w zbiorach pol-
skich, które przetrwały kataklizmy obu wojen świa-
towych. Biblioteka Narodowa podjęła bowiem po
II wojnie wielkie dzieło systematycznego mikrofil-
mowania i opisywania najcenniejszych zespołów ar-
chiwalnych i księgozbiorów w celu ich ochrony.
Akcja ta dotyczyła nie tylko zbiorów będących wła-
snością państwową czy publiczną, lecz także archi-
wów i bibliotek kościelnych. Pracy tej poświęciła
Zofia sześć następnych lat, co zaowocowało później
wartościowymi publikacjami z dziedziny średnio-
wiecznego malarstwa miniaturowego oraz ilumina-
torstwa, a także związanej z nimi ikonografii, w tym
również ikonografii muzycznej.
Po zakończeniu współpracy z Zakładem Rękopi-
sów Biblioteki Narodowej w 1. połowie lat 60. XX w.
przez cztery lata nie miała etatu, który dawałby jej
poczucie stabilizacji finansowej. Ciągła świado-
mość zagrożenia brakiem środków do życia, jak
sama mówiła, przyczyniła się do tego, iż pracowa-
ła w tym okresie bardzo intensywnie i twórczo.
Powstawały wówczas pisane pięknym, literackim ję-
zykiem artykuły i eseje, dzięki którym stała się uzna-
ną w środowisku naukowym specjalistką w dziedzi-
nie średniowiecznego malarstwa miniaturowego
w Polsce. Wśród kilkunastu wartościowych i często
odkrywczych publikacji jej autorstwa, powstałych
w latach 1960-1980 na szczególne wyróżnienie za-
sługuje bibliofilskie wydanie Muzyki w miniaturze
polskiej (1965), ilustrowane barwnymi średnio-
wiecznymi iluminacjami.
W latach 60. XX w. podjęła współpracę z Instytu-
tem Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Zrazu były to
prace zlecone, a następnie, od 1965 r., dzięki inter-
wencji prof Michała Walickiego, została zatrudniona
jako pracownik naukowy w Zbiorach Specjalnych Bi-
blioteki Instytutu. Po śmierci profesora w 1966 r.
przeszła do Pracowni Inwentaryzacji Zabytków.
Trwały tu prace nad Katalogiem Zabytków Sztuki
w Polsce, wielotomową serią wydawniczą Instytutu,
od lat 50. do 90. XX w. powstającą pod redakcją Je-
rzego Łozińskiego i Barbary Wolff-Łozińskiej.
W ramach prac nad Katalogiem Zabytków Zofia
przeprowadziła szczegółową inwentaryzację ręko-
pisów iluminowanych w trzech wielkich zbiorach
kościelnych. W 1963 r. opracowała średniowieczne
rękopisy iluminowane Biblioteki Kapitulnej przy
katedrze gnieźnieńskiej, w której zachowane naj-
starsze cymelia pochodzą z XI w. W 1983 r. do czę-
ści pierwszej Katalogu Zabytków miasta Poznania
włączono, zinwentaryzowane przez nią, rękopisy
iluminowane i dokumenty z ozdobnymi pieczęcia-
mi, przechowywane w Archiwum Archidiecezjal-
nym i Bibliotece dawnej Akademii Lubrańskiego.
Wreszcie, w roku 1988 opracowała w ten sam spo-
sób zbiory Archiwum Kapitulnego oraz Biblioteki
im. Księży Chodyńskich przy Seminarium Duchow-
nym we Włocławku.
Równolegle, od maja 1968 r. rozpoczęła wielo-
letnią współpracę ze mną nad Katalogiem Zabytków
Sztuki miasta Częstochowy, w tym także Jasnej
Góry. Badania archiwalne oraz inwentaryzacja za-
bytków w terenie i wszystkie związane z nią prace
w mieście, a szczególnie w zespole jasnogórskim za-
jęły nam w sumie dziesięć lat - od 1968 do 1978 r.
Pisanie tekstu, jego redakcja, kompletowanie litera-
tury przedmiotu, recenzje itd. trwały jeszcze do po-
czątku roku 1981. Zdjęcia czarno-białe do całości
pracy w liczbie około pięciu tysięcy wykonał
w większości Jerzy Langda, kierownik Pracowni
Fotograficznej Instytutu Sztuki PAN.
Część pierwsza Katalogu, obejmująca Stare i Nowe
Miasto Częstochowę, Częstochówkę oraz Przedmie-
ścia, ukazała się drukiem w 1995 r., jako osobna po-
zycja wydawnicza, licząca łącznie 182 strony tekstu
i 454 ilustracje. Druga, znacznie bardziej obszerna
część tomu VI Serii Nowej Katalogu Zabytków -
In Memoriam
dzięki matce, podtrzymującej tradycje, żywcem
przeniesiona z dworku w Prużanie, wywarły ogrom-
ny wpływ na kształtowanie się osobowości Zofii.
W 1950 r. ukończyła ona szkołę średnią w Czę-
stochowie, prywatne, katolickie gimnazjum i liceum
żeńskie „Nauka i Praca". Była to szkoła o wysokim
poziomie nauczania i tradycjach patriotycznych. Po
maturze zdała pomyślnie egzaminy zrazu na peda-
gogikę, następnie na historię sztuki, którą studiowa-
ła w latach 1950-1955 na Uniwersytecie Jagielloń-
skim. Zainteresowania jej już wtedy skupiały się na
mediewistyce. Jako temat pracy magisterskiej wy-
brała architekturę kościoła i klasztoru jasnogórskie-
go. Zapoznanie się z trudno dostępnymi archiwalia-
mi klasztoru umożliwił jej ówczesny archiwariusz,
o. Kazimierz Sykstus Szafraniec. Po blisko dziesię-
ciu latach powróciła do tego tematu w pogłębionej
rozprawie Z dziejów artystycznych Jasnej Góry. Ar-
chitektura gotycka (1964). To szczególne zaintere-
sowanie problematyką średniowieczną w dziejach
sanktuarium i Cudownego Obrazu Matki Boskiej
Częstochowskiej, nigdy jej nie opuściło. Pod koniec
studiów i tuż po ich ukończeniu, wraz z Izabellą Rej-
duch-Samkową, przeprowadziła w latach 1955-
1957 pierwszą wstępną inwentaryzację zabytków
miasta Częstochowy, w tym także Jasnej Góry, na zle-
cenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
w Katowicach. Tak zaczęła się, podjęta po latach,
współpraca z Katalogiem Zabytków Sztuki w Polsce.
Poszukując stałego zajęcia, które dałobyjej szan-
sę na kontynuację zainteresowań naukowych, Zofia
Rozanow zatrudniła się w Bibliotece Narodowej
w Warszawie, w Zakładzie Rękopisów, gdzie praco-
wała w latach 1955-1961. Tym samym stało się dla
niej rzeczywistością obcowanie, niemalże na co
dzień, z najcenniejszymi cymeliami w zbiorach pol-
skich, które przetrwały kataklizmy obu wojen świa-
towych. Biblioteka Narodowa podjęła bowiem po
II wojnie wielkie dzieło systematycznego mikrofil-
mowania i opisywania najcenniejszych zespołów ar-
chiwalnych i księgozbiorów w celu ich ochrony.
Akcja ta dotyczyła nie tylko zbiorów będących wła-
snością państwową czy publiczną, lecz także archi-
wów i bibliotek kościelnych. Pracy tej poświęciła
Zofia sześć następnych lat, co zaowocowało później
wartościowymi publikacjami z dziedziny średnio-
wiecznego malarstwa miniaturowego oraz ilumina-
torstwa, a także związanej z nimi ikonografii, w tym
również ikonografii muzycznej.
Po zakończeniu współpracy z Zakładem Rękopi-
sów Biblioteki Narodowej w 1. połowie lat 60. XX w.
przez cztery lata nie miała etatu, który dawałby jej
poczucie stabilizacji finansowej. Ciągła świado-
mość zagrożenia brakiem środków do życia, jak
sama mówiła, przyczyniła się do tego, iż pracowa-
ła w tym okresie bardzo intensywnie i twórczo.
Powstawały wówczas pisane pięknym, literackim ję-
zykiem artykuły i eseje, dzięki którym stała się uzna-
ną w środowisku naukowym specjalistką w dziedzi-
nie średniowiecznego malarstwa miniaturowego
w Polsce. Wśród kilkunastu wartościowych i często
odkrywczych publikacji jej autorstwa, powstałych
w latach 1960-1980 na szczególne wyróżnienie za-
sługuje bibliofilskie wydanie Muzyki w miniaturze
polskiej (1965), ilustrowane barwnymi średnio-
wiecznymi iluminacjami.
W latach 60. XX w. podjęła współpracę z Instytu-
tem Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Zrazu były to
prace zlecone, a następnie, od 1965 r., dzięki inter-
wencji prof Michała Walickiego, została zatrudniona
jako pracownik naukowy w Zbiorach Specjalnych Bi-
blioteki Instytutu. Po śmierci profesora w 1966 r.
przeszła do Pracowni Inwentaryzacji Zabytków.
Trwały tu prace nad Katalogiem Zabytków Sztuki
w Polsce, wielotomową serią wydawniczą Instytutu,
od lat 50. do 90. XX w. powstającą pod redakcją Je-
rzego Łozińskiego i Barbary Wolff-Łozińskiej.
W ramach prac nad Katalogiem Zabytków Zofia
przeprowadziła szczegółową inwentaryzację ręko-
pisów iluminowanych w trzech wielkich zbiorach
kościelnych. W 1963 r. opracowała średniowieczne
rękopisy iluminowane Biblioteki Kapitulnej przy
katedrze gnieźnieńskiej, w której zachowane naj-
starsze cymelia pochodzą z XI w. W 1983 r. do czę-
ści pierwszej Katalogu Zabytków miasta Poznania
włączono, zinwentaryzowane przez nią, rękopisy
iluminowane i dokumenty z ozdobnymi pieczęcia-
mi, przechowywane w Archiwum Archidiecezjal-
nym i Bibliotece dawnej Akademii Lubrańskiego.
Wreszcie, w roku 1988 opracowała w ten sam spo-
sób zbiory Archiwum Kapitulnego oraz Biblioteki
im. Księży Chodyńskich przy Seminarium Duchow-
nym we Włocławku.
Równolegle, od maja 1968 r. rozpoczęła wielo-
letnią współpracę ze mną nad Katalogiem Zabytków
Sztuki miasta Częstochowy, w tym także Jasnej
Góry. Badania archiwalne oraz inwentaryzacja za-
bytków w terenie i wszystkie związane z nią prace
w mieście, a szczególnie w zespole jasnogórskim za-
jęły nam w sumie dziesięć lat - od 1968 do 1978 r.
Pisanie tekstu, jego redakcja, kompletowanie litera-
tury przedmiotu, recenzje itd. trwały jeszcze do po-
czątku roku 1981. Zdjęcia czarno-białe do całości
pracy w liczbie około pięciu tysięcy wykonał
w większości Jerzy Langda, kierownik Pracowni
Fotograficznej Instytutu Sztuki PAN.
Część pierwsza Katalogu, obejmująca Stare i Nowe
Miasto Częstochowę, Częstochówkę oraz Przedmie-
ścia, ukazała się drukiem w 1995 r., jako osobna po-
zycja wydawnicza, licząca łącznie 182 strony tekstu
i 454 ilustracje. Druga, znacznie bardziej obszerna
część tomu VI Serii Nowej Katalogu Zabytków -