Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (77.2015)

548

In Memoriam

i polskiego rzemiosła artystycznego, często o bar-
dzo wysokiej randze artystycznej, zasługujące
w istocie na miano skarbów. Obejmuje kategorie,
takie jak złotnictwo (w tym sprzęty liturgiczne
i przedmioty świeckie), jubilerstwo, porcelanę
i szkło, tkaniny i hafty, sztandary, militaria, ordery,
medale i odznaczenia oraz pamiątki narodowe
o charakterze patriotycznym i martyrologicznym.
Tu może warto przypomnieć, że na kanwie Ka-
talogu Zabytków powstały także dwa filmy popu-
larnonaukowe z naszym scenariuszem i komenta-
rzem. Pierwszy z nich, pod tytułem Skarbiec
kultury na Jasnej Górze, zrealizowany w 1969 r.
jeszcze w wersji czarno-białej, był dziełem reży-
sera Krzysztofa Wojciechowskiego. Telewizyjna
premiera filmu odbyła się w roku 1971. Drugi film,
już kolorowy, zatytułowany Skarby Jasnej Góry,
powstał w tym samym roku w wytwórni Wojska
Polskiego „Czołówka", w reżyserii Zbigniewa Ed-
munda Szaniawskiego.
Po przejściu na wcześniejszą emeryturę
w 1985 r., ze względu na pogarszający się stan
zdrowia oraz konieczność zaopiekowania się bar-
dzo wiekową już matką, Zofia stopniowo zaczęła
przenosić się z Warszawy do Częstochowy. Nie
straciła jednak kontaktu z Instytutem Sztuki PAN;
współpraca ta trwała do pierwszych lat XXI w.
Przy tym nie ograniczała swojej aktywności na-
ukowej tylko do Katalogu Zabytków, choć nadal
była to dla to niej sprawa najważniejsza. W latach
1985-2007 była biegłą sądową z zakresu historii
sztuki, wykonała liczne ekspertyzy dla Sądu Wo-
jewódzkiego w Warszawie, a od 1991 r. także
w Częstochowie. Już wcześniej, w latach 1970-
1973 prowadziła na zlecenie zajęcia seminaryjne
i wykłady z historii sztuki średniowiecznej oraz iko-
nografii chrześcijańskiej na Katolickim Uniwersy-
tecie Lubelskim oraz w warszawskiej Akademii
Teologii Katolickiej (obecnym Uniwersytecie im.
Kardynała Stefana Wyszyńskiego). Powróciła do
tych zajęć w latach 2004-2005 w Akademii im. Jana
Długosza w Częstochowie. Obdarzona świetną pa-
mięcią, erudycją i wielkim talentem popularyza-
torskim, wygłaszała znakomite prelekcje i wykła-
dy, przeważnie poświęcone Jasnej Górze.
W ostatnim dziesięcioleciu życia, kiedy już
właściwie nie opuszczała domu albo czyniła to
bardzo rzadko i z coraz większym wysiłkiem, od-
kryła nową formę przekazywania szerszemu gronu
swoich przemyśleń - radio. Pierwszych kilka au-
dycji nagrała dla Radia Katowice, a następnie pod-
jęła stałą współpracę z Radiem Jasna Góra, która

4 Szczegółowe informacje na ten temat zawdzięczam
Pani Redaktor Mirosławie Szymusik z Radia Jasna
Góra, która nagrywała z Zofią Rozanow wszystkie wy-

trwała od czerwca 2006 do maja 20154. W tym okre-
sie na antenie jasnogórskiej rozgłośni ukazało się 450
audycji pod wspólnym tytułem Tajemnice Świętej
Twierdzy, wypowiedzianych piękną polszczyzną i gło-
sem niemal młodzieńczym.
Ten cykl barwnych opowieści o dziejach zakonu
paulinów i ich klasztoru, poświęcony był przede
wszystkim artystycznej spuściźnie Jasnej Góry. Zofia
Rozanow przybliżyła słuchaczom architekturę zespo-
łu klasztornego oraz jego wyposażenie, kaplicę Cu-
downego Obrazu Matki Boskiej, bazylikę, refektarz,
Salę Rycerską i wieżę. Szczegółowo omówiła legen-
darne i historyczne dzieje jasnogórskiej Bogurodzicy,
symbolikę Obrazu, kult palladialny i miejsce wizerun-
ku Matki Boskiej Częstochowskiej w świadomości
narodu, jako Królowej Korony Polskiej. Osobne
audycje dedykowała malarstwu, głównie XVII-wiecz-
nemu, zachowanemu w zbiorach klasztornych i uwa-
żanemu za dzieła miejscowej malarni, zwanej też pra-
cownią jasnogórską. Objaśniała ikonografię cyklów
malowideł przedstawiających galerię legendarnych
i rzeczywistych protoplastów duchowych zakonu pau-
linów oraz poczet przeorów jasnogórskich i prowin-
cjałów zakonu. Ukazywała również związek tych cy-
kli z paulińską duchowością, której korzenie sięgają
wczesnośredniowiecznych ideałów życia eremickie-
go. Opowiadała o Bibliotece jasnogórskiej i znajdują-
cych się w jej bogatych zbiorach najcenniejszych
dziełach średniowiecznego malarstwa książkowego,
szczególnie o iluminowanych rękopisach. Przypo-
mniała sylwetki wybitnych artystów: architektów,
rzeźbiarzy i malarzy, których twórczość wiązała się
z Jasną Górą. Współtworzyła wiele audycji okolicz-
nościowych, dotyczących ważnych wydarzeń histo-
rycznych, których Jasna Góra w ciągu wieków była
świadkiem lub uczestnikiem.
Przygotowała również audycje, odnoszące się do
drugiej, ciągle jeszcze nie wydanej drukiem części
Katalogu Zabytków Sztuki Jasnej Góry, obejmującej
zasoby rzemiosła artystycznego w skarbcu jasnogór-
skim, wśród których znajdują się przedmioty zupełnie
wyjątkowe. Przybliżyła słuchaczom radia skarby nie-
wymiernej wartości, a wśród nich dary wotywne naj-
ważniejszych osobistości dawnej Rzeczpospolitej,
w tym potwierdzone archiwalnie wota królewskie.
W osobnym cyklu audycji prezentowała zagadnie-
nia związane z sympozjami i konferencjami naukowy-
mi poświęconymi historii i sztuce Jasnej Góry oraz
z plenerami malarskimi, odbywającymi się w latach
80. i 90. ubiegłego wieku w tym wyjątkowym miejscu,
uświęconym obecnością cudownego wizerunku Hode-
getrii. W cyklu tym mieści się również jej opowieść
mienione audycje. Wyrażam Jej na tym miejscu moje gorące
podziękowanie.