Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (78.2016)

159

MICHAŁ KURZEJ
Kraków, Instytut Historii Sztuki UJ

Relikwiarz głowy św. Jana Kantego
w krakowskim kościele św. Anny

Pozłacana srebrna puszka, w której złożono kości czaszki patrona uniwersytetu kra-
kowskiego, jest nie tylko szczególnie cennym zabytkiem nowożytnego złotnictwa,
ale też jednym z najważniejszych elementów wyposażenia kościoła uniwersytec-
kiego, a treść jego dekoracji ściśle wiąże się z wystrojem tej budowli (il. 1). Pod względem
stopnia komplikacji i wyrafinowania ukazanych na nim treści relikwiarz zdecydowanie
wyróżnia się na tle innych przykładów należących do tego typu, popularnego w Polsce od
średniowiecza. Dlatego program jego dekoracji zasługuje na szczegółową analizę, zmie-
rzającą do otworzenia pierwotnego wyglądu.
Według napisów umieszczonych na spodzie relikwiarza (il. 2) wykonał go Joannes
Ceypler Civis et aurifaber Crac[oviensis], a fundatorem była Pia liberalitas nonnullorum
^[lmae] Universitatis studii G[eneralis] Crac[oviensis] Professorum, która relikwiarz
dedicavit A[nno] D[omini] M.DC.XC. V. B. Joanni Cantio S[acrae] 7[heologiae] D[octo-
ri] et P[rofessori]. Nazwiska owych profesorów nie są niestety znane1, choć można się
wśród nich domyślać tych najbardziej zaangażowanych w powstanie nowego kościoła
z Sebastianem Piskorskim na czele2. Chociaż relikwiarz nie był finansowany wspólnie
z fabryką nowej kolegiaty, to jest jej oczywistym uzupełnieniem pod względem symbo-
licznym i praktycznym - chociażby dlatego, że okazją do jego sprawienia było przeniesie-
nie ciała świętego do nowego mauzoleum. Szczególną rangę tego wydarzenia podkreślił
Andrzej Buchowski:
Cum nova omnia in templo viderentur, etiam caput D. Doctoris ad novum & apertum monu-
mentum affabre constructum, solenni imponere ritu, novoque honoris cultu, Ordines Aca-
demici optabant. Levare illud e tumba consignata Sedis Apostolicae potestas, post
innumerata alia gratiose concessa beneficia, ad supplicationem Universitatis indulsit [...] ut
Sacra D. Corporis Lipsana nonnullis Regni Civitatibus in tutelam concederentur [...] Domi-
nus Casimirus a Lubna Łubieński, Episcopus Heracleensis, Suffraganeus et Administrator
Cracoviensis, solenni caeremoniarum ordine, tumbam Sacri Depositi aperuit, atque Caput
odoriferum plenum scientiae et veritatis, plenum timoris Domini et sanctitatis, praesuleis

1 Podana przez Jana Samka informacja o wypisaniu nazwisk fundatorów na spodzie puszki jest nieprawdziwa; zob. Jan
SAMEK, „Relikwiarz św. Stanisława z roku 1505 i inne tego typu relikwiarze w Polsce", Analecta Cracoviensia,
18:1986, s. 482.

2 Na jego temat zob. Michał KURZEJ, „Ksiądz Sebastian Piskorski a sztuka i historia", [w:] Sztuka po Trydencie, red.
Kazimierz KUCZMAN, Andrzej WITKO, Kraków 2014 (tamże wcześniejsza literatura).