DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Kurzej, Michał: Relikwiarz głowy ¬św. Jana Kantego w krakowskim ko¬ściele ś¬w. Anny
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0162
160
Michał Kurzej
suis manibus levavit, ac thecae argenteae deauratae, selectissimis petrarum fulgoribus ador-
natae inclusit et obsignavit. Raliquias aliquot principalioribus Regni civitatibus, Leopoli,
Varsavia, Lublino, Culmae, Zamoscio, Kenty Oppido, Marchionali Illustrissimae Myszko-
vianae Domui et nonnullis religiosis familiarum templis dividendo. Sibi a pede, particulam
minimam, in praesidium ad ambulandum vias Domini, optimus praesul assumpsit3.
Najważniejszym problemem rozpatrywanym przez wcześniejszych badaczy relikwia-
rza była kwestia autorstwa jego projektu lub modelu. Stało się tak za sprawą Juliana Ko-
łaczkowskiego, który bez podania źródła napisał, że Ceypler wykonał relikwiarz „według
pomysłu malarza Jerzego Eleutera, a rzeźby Jana Liskowicza"4. Informację tę przyjęła
Wanda Drecka, która - idąc za sugestią Jana Samka - uznała ją za potwierdzoną archiwal-
nie i przeprowadziła analizę reliefów na ścianach relikwiarza jako dziel Siemiginowskie-
go5. Andrzej Ciechanowiecki przypuszczał, że Liszkowic wykonał drewniany model
puszki na podstawie projektu malarza6, a Jan Samek widział w tym snycerzu samodziel-
nego twórcę figurek na narożnikach relikwiarza7. Interpretację Ciechanowieckiego przy-
jął Jerzy Żmudziński8, a także Joanna Sikorska, która uznała, że rozbudowane
kompozycje scen na puszcze sprawiają wrażenie zaprojektowanych raczej przez malarza
niż złotnika, a relikwiarz mógłby być kwintesencją współpracy między twórcami różnych
profesji9. Wydaje się jednak, że wszystkie przypuszczenia o udziale Siemiginowskiego
i Liszkowica w powstaniu relikwiarza należy odrzucić jako bezpodstawne. Sceny z życia
Kantego mają raczej statyczną, czasem wręcz prymitywną kompozycję, a w niektórych
z nich rzucają się w oczy zachwiania proporcji i perspektywy, trudno więc wyobrazić
sobie, by stał za nimi projekt wybitnego malarza wykształconego w rzymskiej akademii.
Z kolei Jan Liszkowic umiał wprawdzie zgrabnie komponować pełnoplastyczne figury,
o czym świadczy dekoracja fasady krakowskiego kościoła Wizytek, ale nie są znane żadne
jego prace w drewnie10. Ponadto istnienie zaginionych źródeł, z których mógłby ewentu-
alnie skorzystać Kołaczkowski wydaje się mało prawdopodobne. Należy więc przyjąć, że
badacz ten pomylił się, odnosząc do puszki na głowę Kantego informacje o relikwiarzu,
w którym spoczęła reszta jego ciała11.
Samek osadził relikwiarz Kantego w tradycji puszek o programie hagiograficznym,
która została ukonstytuowana przez relikwiarze dwóch głównych patronów Polski - św.
Wojciecha i św. Stanisława, a później podtrzymana przez XVII-wieczne relikwiarze świę-
tych związanych z Krakowem - Kingi (niezachowany) i Szymona z Lipnicy. Zauważył też,
że dzieło Ceyplera mogło być wzorem dla relikwiarza św. Pauli w Kościelcu Proszowickim
ufundowanego w roku 1701 przez ks. Władysława Opackiego12 - teologa wykształconego
3 Andrzej BUCHOWSKI, Gloria Domini super Templum [...] S. Annae [...], Cracoviae 1703, s. 85-86.
4 Julian KOŁACZKOWSKI, Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce, Kraków 1888, s. 701.
5 Wanda DRECKA, ,g twórczości Siemiginowskiego", Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, 8:1964, s. 328-341.
6 Andrzej CIECHANOWIECKI, Złotnicy czynni w Krakowie w latach 1600-1700, Buenos Aires-Paryż 1974, s. 28
(Materiały do Biografii, Genealogii i Heraldyki Polskiej, 6).
7 SAMEK, op. cit., s. 482.
8 Jerzy ŻMUDZIŃSKI, „Relikwiarz św. Jana Kantego", [w:] Wawel 1000-2000. Wystawa Jubileuszowa Skarby archi-
diecezji krakowskiej, red. Józef A. NOWOBILSKI, Kraków 2000, t 2, s. 191.
9 Joanna SIKORSKA, Relikwiarze puszkowe w Polsce, Warszawa 2010, s. 162, 174.
10 Zob. Michał KURZEJ, Siedemnastowieczne sztukaterie w Małopolsce, Kraków 2012, s. 159-162.
11 Relikwiarz mieszczący ciało świętego, znajdujący się w kaplicy kościoła św. Anny został rzeczywiście zaprojektowa-
ny przez Siemiginowskiego i częściowo wykonany przez Liszkowica. Zob. KURZEJ, Siedemnastowieczne sztukate-
rie..., s. 160, 398.
12 SAMEK, op. cit., s. 482-483.
Michał Kurzej
suis manibus levavit, ac thecae argenteae deauratae, selectissimis petrarum fulgoribus ador-
natae inclusit et obsignavit. Raliquias aliquot principalioribus Regni civitatibus, Leopoli,
Varsavia, Lublino, Culmae, Zamoscio, Kenty Oppido, Marchionali Illustrissimae Myszko-
vianae Domui et nonnullis religiosis familiarum templis dividendo. Sibi a pede, particulam
minimam, in praesidium ad ambulandum vias Domini, optimus praesul assumpsit3.
Najważniejszym problemem rozpatrywanym przez wcześniejszych badaczy relikwia-
rza była kwestia autorstwa jego projektu lub modelu. Stało się tak za sprawą Juliana Ko-
łaczkowskiego, który bez podania źródła napisał, że Ceypler wykonał relikwiarz „według
pomysłu malarza Jerzego Eleutera, a rzeźby Jana Liskowicza"4. Informację tę przyjęła
Wanda Drecka, która - idąc za sugestią Jana Samka - uznała ją za potwierdzoną archiwal-
nie i przeprowadziła analizę reliefów na ścianach relikwiarza jako dziel Siemiginowskie-
go5. Andrzej Ciechanowiecki przypuszczał, że Liszkowic wykonał drewniany model
puszki na podstawie projektu malarza6, a Jan Samek widział w tym snycerzu samodziel-
nego twórcę figurek na narożnikach relikwiarza7. Interpretację Ciechanowieckiego przy-
jął Jerzy Żmudziński8, a także Joanna Sikorska, która uznała, że rozbudowane
kompozycje scen na puszcze sprawiają wrażenie zaprojektowanych raczej przez malarza
niż złotnika, a relikwiarz mógłby być kwintesencją współpracy między twórcami różnych
profesji9. Wydaje się jednak, że wszystkie przypuszczenia o udziale Siemiginowskiego
i Liszkowica w powstaniu relikwiarza należy odrzucić jako bezpodstawne. Sceny z życia
Kantego mają raczej statyczną, czasem wręcz prymitywną kompozycję, a w niektórych
z nich rzucają się w oczy zachwiania proporcji i perspektywy, trudno więc wyobrazić
sobie, by stał za nimi projekt wybitnego malarza wykształconego w rzymskiej akademii.
Z kolei Jan Liszkowic umiał wprawdzie zgrabnie komponować pełnoplastyczne figury,
o czym świadczy dekoracja fasady krakowskiego kościoła Wizytek, ale nie są znane żadne
jego prace w drewnie10. Ponadto istnienie zaginionych źródeł, z których mógłby ewentu-
alnie skorzystać Kołaczkowski wydaje się mało prawdopodobne. Należy więc przyjąć, że
badacz ten pomylił się, odnosząc do puszki na głowę Kantego informacje o relikwiarzu,
w którym spoczęła reszta jego ciała11.
Samek osadził relikwiarz Kantego w tradycji puszek o programie hagiograficznym,
która została ukonstytuowana przez relikwiarze dwóch głównych patronów Polski - św.
Wojciecha i św. Stanisława, a później podtrzymana przez XVII-wieczne relikwiarze świę-
tych związanych z Krakowem - Kingi (niezachowany) i Szymona z Lipnicy. Zauważył też,
że dzieło Ceyplera mogło być wzorem dla relikwiarza św. Pauli w Kościelcu Proszowickim
ufundowanego w roku 1701 przez ks. Władysława Opackiego12 - teologa wykształconego
3 Andrzej BUCHOWSKI, Gloria Domini super Templum [...] S. Annae [...], Cracoviae 1703, s. 85-86.
4 Julian KOŁACZKOWSKI, Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce, Kraków 1888, s. 701.
5 Wanda DRECKA, ,g twórczości Siemiginowskiego", Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, 8:1964, s. 328-341.
6 Andrzej CIECHANOWIECKI, Złotnicy czynni w Krakowie w latach 1600-1700, Buenos Aires-Paryż 1974, s. 28
(Materiały do Biografii, Genealogii i Heraldyki Polskiej, 6).
7 SAMEK, op. cit., s. 482.
8 Jerzy ŻMUDZIŃSKI, „Relikwiarz św. Jana Kantego", [w:] Wawel 1000-2000. Wystawa Jubileuszowa Skarby archi-
diecezji krakowskiej, red. Józef A. NOWOBILSKI, Kraków 2000, t 2, s. 191.
9 Joanna SIKORSKA, Relikwiarze puszkowe w Polsce, Warszawa 2010, s. 162, 174.
10 Zob. Michał KURZEJ, Siedemnastowieczne sztukaterie w Małopolsce, Kraków 2012, s. 159-162.
11 Relikwiarz mieszczący ciało świętego, znajdujący się w kaplicy kościoła św. Anny został rzeczywiście zaprojektowa-
ny przez Siemiginowskiego i częściowo wykonany przez Liszkowica. Zob. KURZEJ, Siedemnastowieczne sztukate-
rie..., s. 160, 398.
12 SAMEK, op. cit., s. 482-483.