DOI issue:
Nr. 1
DOI article:In Memoriam
DOI article:Wanda Wyganowska (1931-2013)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0209
207
Wanda Wyganowska
(1931-2013)
Dnia 10 maja 2013 r. po czteroletniej choro-
bie zmarła w Warszawie dr Wanda Wyga-
nowska, historyczka sztuki i bibliotekarka,
wieloletnia kierowniczka biblioteki Instytutu Histo-
rii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Urodziła
się 1 stycznia 1931 r. w Budnikach (koło Grodna),
niedaleko Chodziejowszczyzny, majątku swego
dziadka Bylińskiego, jako córka inżyniera leśnika
Mieczysława Jiruska (zm. 1971), późniejszego nad-
leśniczego w Kowarach koło Jeleniej Góry, i Alfre-
dy z domu Bylińskiej (zm. 1985), późniejszej urzęd-
niczki banku w Warszawie.
Po wczesnym rozwodzie rodziców, jako mała
dziewczynka była wychowywana przez stryjenki-na-
uczycielki: Marię Jiruska (zm. 1975) i Stefanię Jiru-
ska-Niezabitowską (zm. 1985). Do wojny wakacje
letnie spędzała u dziadków Bylińskich, gdzie opieko-
wała się nią ciotka Maria Bylińska. Przed 1 września
1939 r. powróciła do Warszawy, aby pobierać naukę
w szkole podstawowej. Mimo wojny starano się w le-
cie zawozić dziewczynkę do dziadków na Litwę. La-
tem 1942 r., przy kolejnym nielegalnym przekraczaniu
granicy sowiecko-niemieckiej matka Wandy została
zatrzymana przez hitlerowców i wysłana do Rzeszy
na roboty przymusowe, skąd powróciła po wojnie.
W roku szkolnym 1940/1941 stryjenka Maria
(zwaną Maryną) zawiozła Wandę do Zalesia koło
Radomska, gdzie w pobliskim miasteczku Wielgom-
łyny pobierała naukę w wiejskiej szkole podstawo-
wej, znajdując się pod opieką swej ciotki Marii Ko-
walskiej (matki Haliny Wołkowickiej). Konieczność
opuszczenia warszawskiego mieszkania przy ulicy
Kowelskiej 4, związane było (o czym jako dziecko
nie wiedziała) z prowadzoną przez jej stryjenki
i babkę intensywną akcją ratowania kilkudziesięciu
dziewczynek z getta warszawskiego. Kiedy już
Wanda była starsza, pomagała w dalszym ukrywa-
niu tych dziewcząt w klasztorach żeńskich wokół
Warszawy i w domach prywatnych. Wiosną 1997 r.
Wanda, w imieniu nieżyjących swojej babki Wandy
oraz stryjenek Marii i Stefanii, odebrała medal przy-
znany przez izraelski Instytut Yad Vashem.
Po wojnie, podobnie jak stryjenka Maria - harc-
mistrzyni, Wanda należała do harcerstwa żeńskiego,
a przed maturą została drużynową. W liceum pasjo-
nowała się poezją i teatrem, zwłaszcza dramatami Ju-
liusza Słowackiego. Ręcznie przepisywała ulubione
wiersze i szybko uczyła się ich na pamięć, aby potem
z pasją deklamować je na ogniskach i spotkaniach
koleżeńskich. Namawiana przez swoje koleżanki,
później aktorki, nie zdecydowała się jednak zdawać
do Szkoły Teatralnej w Krakowie, ale regularnie cho-
dziła na premiery m.in. z Leopoldem Tyrmandem,
a w późniejszych latach z Jerzym Koenigiem.
Po zdaniu matury w Gimnazjum Ogólnokształ-
cącym nr 130 w Warszawie (dawnym prywatnym
Gimnazjum Heleny Rzeszotarskiej) Wanda przyjęta
została we wrześniu 1949 r. na studia historii sztuki
na Uniwersytecie Warszawskim. Pierwszy stopień
wedle ówczesnego systemu studiów wyższych ukoń-
czyła w roku 1952. Z nakazu pracy została asystent-
ką w Dziale Oświatowym Muzeum Narodowego
w Warszawie, gdzie pracowała od 15 września 1952
do 31 maja 1954 r.
Wanda Wyganowska
(1931-2013)
Dnia 10 maja 2013 r. po czteroletniej choro-
bie zmarła w Warszawie dr Wanda Wyga-
nowska, historyczka sztuki i bibliotekarka,
wieloletnia kierowniczka biblioteki Instytutu Histo-
rii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Urodziła
się 1 stycznia 1931 r. w Budnikach (koło Grodna),
niedaleko Chodziejowszczyzny, majątku swego
dziadka Bylińskiego, jako córka inżyniera leśnika
Mieczysława Jiruska (zm. 1971), późniejszego nad-
leśniczego w Kowarach koło Jeleniej Góry, i Alfre-
dy z domu Bylińskiej (zm. 1985), późniejszej urzęd-
niczki banku w Warszawie.
Po wczesnym rozwodzie rodziców, jako mała
dziewczynka była wychowywana przez stryjenki-na-
uczycielki: Marię Jiruska (zm. 1975) i Stefanię Jiru-
ska-Niezabitowską (zm. 1985). Do wojny wakacje
letnie spędzała u dziadków Bylińskich, gdzie opieko-
wała się nią ciotka Maria Bylińska. Przed 1 września
1939 r. powróciła do Warszawy, aby pobierać naukę
w szkole podstawowej. Mimo wojny starano się w le-
cie zawozić dziewczynkę do dziadków na Litwę. La-
tem 1942 r., przy kolejnym nielegalnym przekraczaniu
granicy sowiecko-niemieckiej matka Wandy została
zatrzymana przez hitlerowców i wysłana do Rzeszy
na roboty przymusowe, skąd powróciła po wojnie.
W roku szkolnym 1940/1941 stryjenka Maria
(zwaną Maryną) zawiozła Wandę do Zalesia koło
Radomska, gdzie w pobliskim miasteczku Wielgom-
łyny pobierała naukę w wiejskiej szkole podstawo-
wej, znajdując się pod opieką swej ciotki Marii Ko-
walskiej (matki Haliny Wołkowickiej). Konieczność
opuszczenia warszawskiego mieszkania przy ulicy
Kowelskiej 4, związane było (o czym jako dziecko
nie wiedziała) z prowadzoną przez jej stryjenki
i babkę intensywną akcją ratowania kilkudziesięciu
dziewczynek z getta warszawskiego. Kiedy już
Wanda była starsza, pomagała w dalszym ukrywa-
niu tych dziewcząt w klasztorach żeńskich wokół
Warszawy i w domach prywatnych. Wiosną 1997 r.
Wanda, w imieniu nieżyjących swojej babki Wandy
oraz stryjenek Marii i Stefanii, odebrała medal przy-
znany przez izraelski Instytut Yad Vashem.
Po wojnie, podobnie jak stryjenka Maria - harc-
mistrzyni, Wanda należała do harcerstwa żeńskiego,
a przed maturą została drużynową. W liceum pasjo-
nowała się poezją i teatrem, zwłaszcza dramatami Ju-
liusza Słowackiego. Ręcznie przepisywała ulubione
wiersze i szybko uczyła się ich na pamięć, aby potem
z pasją deklamować je na ogniskach i spotkaniach
koleżeńskich. Namawiana przez swoje koleżanki,
później aktorki, nie zdecydowała się jednak zdawać
do Szkoły Teatralnej w Krakowie, ale regularnie cho-
dziła na premiery m.in. z Leopoldem Tyrmandem,
a w późniejszych latach z Jerzym Koenigiem.
Po zdaniu matury w Gimnazjum Ogólnokształ-
cącym nr 130 w Warszawie (dawnym prywatnym
Gimnazjum Heleny Rzeszotarskiej) Wanda przyjęta
została we wrześniu 1949 r. na studia historii sztuki
na Uniwersytecie Warszawskim. Pierwszy stopień
wedle ówczesnego systemu studiów wyższych ukoń-
czyła w roku 1952. Z nakazu pracy została asystent-
ką w Dziale Oświatowym Muzeum Narodowego
w Warszawie, gdzie pracowała od 15 września 1952
do 31 maja 1954 r.