DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Artykuły
DOI article:Zgórniak, Marek: Matejko jako przedstawiciel szkoły Fortuny'ego: Uwagi Edmonda About o Salonie 1874
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71008#0305
299
MAREK ZGÓRNIAK
Kraków, Instytut Historii Sztuki UJ
Matejko jako przedstawiciel szkoły Fortuny 'ego.
Uwagi Edmonda About o Salonie 1874
Wypowiedź Edmonda About (1828-1885) o Batorym Matejki wystawionym
w Paryżu w roku 1874 polscy czytelnicy znali dotąd tylko na podstawie prze-
kładu wydrukowanego w „Dzienniku Poznańskim" podczas trwania Salonu.
Zasługuje ona na przypomnienie w nieco pełniejszym kontekście i na kilka słów ko-
mentarza.
Relacja w polskiej gazecie
Przekład w „Dzienniku Poznańskim" zawarty jest w korespondencji, zdającej sprawę
z politycznych i kulturalnych wydarzeń w stolicy Francji. Corocznie w maju prasa trzech
zaborów starała się informować o udziale Polaków w wystawach sztuk pięknych organi-
zowanych w Pałacu Przemysłowym na Champs-Elysees, a także o francuskich recenzjach,
licznych zwłaszcza od czasu udanego debiutu Matejki (1865)1. W roku 1874 Wacław
Gasztowtt, stały (od października 1871) korespondent poznańskiej gazety, już dwa tygo-
dnie po wernisażu wyrobił sobie krytyczne zdanie o kompetencji paryskich recenzentów
do oceny obrazu przedstawiającego scenę z dziejów Rzeczypospolitej. Donosił, że „pu-
bliczność francuska ciekawie się przypatruje tym dziwnym dla niej strojom i w swojej
nieznajomości historii najdziwniejsze plecie androny [...]. Krytycy, z małymi wyjątkami,
same także głupstwa piszą o tym arcydziele. Jedni boją się narażać Moskwie, podnosząc
ten tendencyjny obraz; drudzy zgoła nic nie rozumieją, a zatem wolą zamilczeć, inni zno-
wu (p. Wolff na przykład w Gaulois) chcieliby wyszydzać ten utwór genialny, a dowodzą
tylko własnej głupoty i upodlenia"2.
Korespondent wrócił do obrazu Matejki w liście z 26 maja. Na zakończenie wiadomo-
ści politycznych, wspominając o prorosyjskich artykułach w prasie francuskiej związa-
nych z niedawną wizytą cara Aleksandra II w Anglii, zastanawiał się, jak długo będzie trwało
to zaślepienie i zauważał z satysfakcją, że zdarzają się wyjątki. Jako przykład podał artykuł
Paula de Saint-Victor3, wyjaśniający w efektownej formie przesłanie obrazu Matejki,
1 Zob. Marek ZGÓRNIAK, Matejko w Paryżu. Opinie krytyków francuskich z lat 1865-1870, Kraków 1998.
2 S. E. [Wacław GASZTOWTT], „Paryż, 15 maja.[...] Batory Matejki, publiczność, krytyka i potomność", Dziennik
Poznański, 1874, nr 112 (19 V), s. 4.
3 Id., „Paryż, 26 maja. [...] Pan de Saint Victor i obraz Matejki", Dziennik Poznański, 1874, nr 123 (2 VI), s. 3; id.,
„Paryż, 1 czerwca. [...] Sądy o Matejce: p. Paul de St. Victor (ciąg dalszy) i p. About", ibid., nr 126 (6 VI), s. 1.
MAREK ZGÓRNIAK
Kraków, Instytut Historii Sztuki UJ
Matejko jako przedstawiciel szkoły Fortuny 'ego.
Uwagi Edmonda About o Salonie 1874
Wypowiedź Edmonda About (1828-1885) o Batorym Matejki wystawionym
w Paryżu w roku 1874 polscy czytelnicy znali dotąd tylko na podstawie prze-
kładu wydrukowanego w „Dzienniku Poznańskim" podczas trwania Salonu.
Zasługuje ona na przypomnienie w nieco pełniejszym kontekście i na kilka słów ko-
mentarza.
Relacja w polskiej gazecie
Przekład w „Dzienniku Poznańskim" zawarty jest w korespondencji, zdającej sprawę
z politycznych i kulturalnych wydarzeń w stolicy Francji. Corocznie w maju prasa trzech
zaborów starała się informować o udziale Polaków w wystawach sztuk pięknych organi-
zowanych w Pałacu Przemysłowym na Champs-Elysees, a także o francuskich recenzjach,
licznych zwłaszcza od czasu udanego debiutu Matejki (1865)1. W roku 1874 Wacław
Gasztowtt, stały (od października 1871) korespondent poznańskiej gazety, już dwa tygo-
dnie po wernisażu wyrobił sobie krytyczne zdanie o kompetencji paryskich recenzentów
do oceny obrazu przedstawiającego scenę z dziejów Rzeczypospolitej. Donosił, że „pu-
bliczność francuska ciekawie się przypatruje tym dziwnym dla niej strojom i w swojej
nieznajomości historii najdziwniejsze plecie androny [...]. Krytycy, z małymi wyjątkami,
same także głupstwa piszą o tym arcydziele. Jedni boją się narażać Moskwie, podnosząc
ten tendencyjny obraz; drudzy zgoła nic nie rozumieją, a zatem wolą zamilczeć, inni zno-
wu (p. Wolff na przykład w Gaulois) chcieliby wyszydzać ten utwór genialny, a dowodzą
tylko własnej głupoty i upodlenia"2.
Korespondent wrócił do obrazu Matejki w liście z 26 maja. Na zakończenie wiadomo-
ści politycznych, wspominając o prorosyjskich artykułach w prasie francuskiej związa-
nych z niedawną wizytą cara Aleksandra II w Anglii, zastanawiał się, jak długo będzie trwało
to zaślepienie i zauważał z satysfakcją, że zdarzają się wyjątki. Jako przykład podał artykuł
Paula de Saint-Victor3, wyjaśniający w efektownej formie przesłanie obrazu Matejki,
1 Zob. Marek ZGÓRNIAK, Matejko w Paryżu. Opinie krytyków francuskich z lat 1865-1870, Kraków 1998.
2 S. E. [Wacław GASZTOWTT], „Paryż, 15 maja.[...] Batory Matejki, publiczność, krytyka i potomność", Dziennik
Poznański, 1874, nr 112 (19 V), s. 4.
3 Id., „Paryż, 26 maja. [...] Pan de Saint Victor i obraz Matejki", Dziennik Poznański, 1874, nr 123 (2 VI), s. 3; id.,
„Paryż, 1 czerwca. [...] Sądy o Matejce: p. Paul de St. Victor (ciąg dalszy) i p. About", ibid., nr 126 (6 VI), s. 1.