DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Artykuły
DOI article:Gąsior, Agnieszka: Fundacje artystyczne Fryderyka Starego von Brandenburg-Ansbach i jego żony Zofii Jagiellonki oraz ich znaczenie dla prestiżu domu Hohenzollernów we Frankonii
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0207
199
AGNIESZKA GĄSIOR
Lipsk, Leibniz-Institut jur Geschichte und Kultur des óstlichen Europa
Fundacje artystyczne Fryderyka Starego
von Brandenburg-Ansbach i jego żony Zofii
Jagiellonki oraz ich znaczenie dla prestiżu
domu Hohenzollernów we Frankonii
Ślub Fryderyka Starego (1460-1536), margrabiego von Brandenburg-Ansbach, z pol-
ską księżniczką Zofią (1464-1512) w 1479 r. przypieczętował długotrwałe starania
o przymierze dynastyczne Hohenzollernów z Jagiellonami. Znaczenie tego związ-
ku odzwierciedlają fundacje artystyczne brandenburskiego domu książęcego powstałe
w ostatniej tercji XV i na początku XVI stulecia w czterech ważnych miejscowościach
Frankonii: Ansbach - mieście rezydencjonalnym margrabiów, Heilsbronn, którego klasz-
tor cystersów był najważniejszą nekropolią rodu, Norymberdze, w której kościół św. Se-
balda, będący starą świątynią miejscowych rajców, co najmniej od XIV w. służył
reprezentacyjnym celom burgrabiów norymberskich, oraz Langenburgu (w kolegiacie hra-
biów von Hohenlohe).
Wywyższenie Hohenzollernów sprawujących urząd norymberskich burgrabiów do sta-
nu książąt Rzeszy w 1363 r. oznaczało dla tego rodu istotny awans społeczny. Następnym
krokiem było uzyskanie przez Fryderyka I (1371-1440) elektorstwa Rzeszy w 1415 r., co
wiązało się z nadaniem mu lenna w Marchii Brandenburskiej. Przyjęcie Hohenzollerna do
zaszczytnego grona siedmiu wyborców cesarza postawiło rezydujący we Frankonii ród
w całkiem nowej sytuacji politycznej oraz zmusiło go do sprawowania rządów w dwóch
oddalonych od siebie regionach. Wymagało to zmiany polityki zagranicznej i uwzględnie-
nia nowych sąsiadów - Polski i Pomorza Zachodniego. Odtąd ważnym celem polityki
dynastycznej Hohenzollernów było skoligacenie się z polsko-litewskim domem królew-
skim, co mogło im przynieść podwójną korzyść: z jednej strony wzmocnienie ich pozycji
w Marchii Brandenburskiej w stosunku do rywalizujących z nimi książąt pomorskich,
z drugiej zaś podniesienie rangi rodu, którego nagły awans traktowany był z rezerwą przez
starą arystokrację Rzeszy. Zwłaszcza Wittelsbachowie wzdragali się przed zaakceptowa-
niem Fryderyka I „nowo wywyższonego, bez umiaru zakłamanego, niewiernego burgra-
biego norymberskiego [...], który mieni się margrabią brandenburskim" jako równego im
rangą księcia elektora1. Związek krwi z rodziną królewską mógł mieć istotny wpływ na
1 [...] neulich hochgemachte, unendlich liigenhaftige, treulose Burggraf von Nuremberg [...], der sich nennet Margrave zu
Brandenburg - cytat pochodzi z jednego z tzw. „obelżywych listów" (Schmahbriefe) księcia bawarsko-ingolsztackiego
AGNIESZKA GĄSIOR
Lipsk, Leibniz-Institut jur Geschichte und Kultur des óstlichen Europa
Fundacje artystyczne Fryderyka Starego
von Brandenburg-Ansbach i jego żony Zofii
Jagiellonki oraz ich znaczenie dla prestiżu
domu Hohenzollernów we Frankonii
Ślub Fryderyka Starego (1460-1536), margrabiego von Brandenburg-Ansbach, z pol-
ską księżniczką Zofią (1464-1512) w 1479 r. przypieczętował długotrwałe starania
o przymierze dynastyczne Hohenzollernów z Jagiellonami. Znaczenie tego związ-
ku odzwierciedlają fundacje artystyczne brandenburskiego domu książęcego powstałe
w ostatniej tercji XV i na początku XVI stulecia w czterech ważnych miejscowościach
Frankonii: Ansbach - mieście rezydencjonalnym margrabiów, Heilsbronn, którego klasz-
tor cystersów był najważniejszą nekropolią rodu, Norymberdze, w której kościół św. Se-
balda, będący starą świątynią miejscowych rajców, co najmniej od XIV w. służył
reprezentacyjnym celom burgrabiów norymberskich, oraz Langenburgu (w kolegiacie hra-
biów von Hohenlohe).
Wywyższenie Hohenzollernów sprawujących urząd norymberskich burgrabiów do sta-
nu książąt Rzeszy w 1363 r. oznaczało dla tego rodu istotny awans społeczny. Następnym
krokiem było uzyskanie przez Fryderyka I (1371-1440) elektorstwa Rzeszy w 1415 r., co
wiązało się z nadaniem mu lenna w Marchii Brandenburskiej. Przyjęcie Hohenzollerna do
zaszczytnego grona siedmiu wyborców cesarza postawiło rezydujący we Frankonii ród
w całkiem nowej sytuacji politycznej oraz zmusiło go do sprawowania rządów w dwóch
oddalonych od siebie regionach. Wymagało to zmiany polityki zagranicznej i uwzględnie-
nia nowych sąsiadów - Polski i Pomorza Zachodniego. Odtąd ważnym celem polityki
dynastycznej Hohenzollernów było skoligacenie się z polsko-litewskim domem królew-
skim, co mogło im przynieść podwójną korzyść: z jednej strony wzmocnienie ich pozycji
w Marchii Brandenburskiej w stosunku do rywalizujących z nimi książąt pomorskich,
z drugiej zaś podniesienie rangi rodu, którego nagły awans traktowany był z rezerwą przez
starą arystokrację Rzeszy. Zwłaszcza Wittelsbachowie wzdragali się przed zaakceptowa-
niem Fryderyka I „nowo wywyższonego, bez umiaru zakłamanego, niewiernego burgra-
biego norymberskiego [...], który mieni się margrabią brandenburskim" jako równego im
rangą księcia elektora1. Związek krwi z rodziną królewską mógł mieć istotny wpływ na
1 [...] neulich hochgemachte, unendlich liigenhaftige, treulose Burggraf von Nuremberg [...], der sich nennet Margrave zu
Brandenburg - cytat pochodzi z jednego z tzw. „obelżywych listów" (Schmahbriefe) księcia bawarsko-ingolsztackiego