DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Artykuły
DOI article:Żukowski, Jacek: Infantka Anna Katarzyna Konstancja i kultura artystyczno-kolekcjonerska dworu wazowskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0258
250
Jacek Żukowski
i lauru. Autorzy konceptu nawiązali tu do rzymskiego rytu confarreatio, obrzędu zaślubin
wykorzystującego wypiekane z orkiszu chlebki (panis farreus) jako rekwizyty ofiarne. Na
owym miedziorycie Anna przekazuje Filipowi otrzymany od swego opiekuna prawnego
splendor lagelonius, symbol dziedzictwa dynastii oraz posagu81.
Pięćdziesiąt wozów furmańskich wyprawy: obrazy
Ekspedycja nad Wisłę kosztowała dwór neuburski ok. 44 tysięcy talarów. Jako podarki
dla oblubienicy oraz dla polskiego króla przyszły teść infantki Wolfgang Wilhelm wysłał do
Warszawy „najlepsze trzy sztuki ze wszystkich klejnotów", czyli pierścienie, krzyże
i tym podobne precjoza, „które niegdyś hiszpańska dynastia królewska podarowała Neubur-
gowi". Był wśród nich biżuteryjny prezent ślubny przekazany przez króla Filipa II księciu
Filipowi Ludwikowi Wittelsbachowi (1574), diamentowy pierścień od królowej hiszpań-
skiej oraz ogromny diament otoczony rubinami, który infantka Izabela Klara Eugenia poda-
rowała Wolfgangowi Wilhelmowi po jego powrocie z Hiszpanii. Oczywiście zdecydowanie
więcej nakładów kosztowało całe przedsięwzięcie stronę polską. Od samych narodzin kwe-
stia utrzymania i przyszłego zamążpójścia królewny, a także ślubnej oprawy, były przedmio-
tem troski jej najbliższych. W 1636 r. nuncjusz Visconti prorokował, iż królewski brat nie
oszczędzi żadnego kosztu, aby ją dobrze uposażyć82. W dokumencie z 4 kwietnia 1642 r.
polski władca potwierdzał posag siostry i jako jej nadrzędny opiekun naturalny (primus natu-
ralis tutor) ogłaszał, że może ona swobodnie dysponować darami weselnymi wchodzącymi do
wyprawy - podobnie jak pozostałym złotem i srebrem, klejnotami, perłami, gotówką, stro-
jami, instrumentami muzycznymi, przedmiotami użytku stołowego i innymi ruchomo-
ściami, uzyskanymi zarówno przed zaślubinami, jak i sprezentowanymi przez męża83.
Anna Katarzyna Konstancja otrzymała od szczodrobliwego Władysława IV sumę 243
338 talarów, która miała jej zostać przekazana w trzech ratach. Stanowiące niewątpliwą
demonstrację polityczną posag i wyprawę, nie licząc odsetek z tzw. sum neapolitańskich,
szacowano na cztery miliony. „Skarb ogromny w gotowiźnie pieniężnej, w złotych i srebr-
nych sprzętach" oraz wszelkiego rodzaju precjozach załadowano do legendarnych 50 „fur-
mańskich wozów wiedeńskich", wypełniając je „klejnotami, srebrami, szatami, pieniędzmi
i różnymi kosztownymi rzeczami"84. Mimo nalegań swego brata, obawiającego się ataku
81 Jadwiga BEDNARSKA, Z dziejów polskiej ilustracji panegirycznej pierwszej połowy XVII wieku: motywy i tematy
antyczne w polskiej panegirycznej ilustracji książkowej: studium z zakresu ikonografii sztuki nowożytnej. Cz. 1, Kato-
wice 1994, s. 68-69; eadem, Z dziejów polskiej ilustracji panegirycznej pierwszej połowy XVII wieku. Cz. 2, Problema-
tyka stylistyczno-formalna polskiej panegirycznej ilustracji książkowej, Katowice 2004, s. 23-24, 117, 148, il. 40.
Autorka nie rozpoznała w postaciach bóstw rzymskich mitologicznych kryptoportretów nowożeńców A.D. 1642.
82 Relacje nuncjuszów..., s. 216. Na wiosnę 1632 r. sejm wyznaczył jej jako oprawę starostwo golubskie, brodnickie
i tucholskie, w chwili osiągnięcia pełnoletniości (1638) odebrano je jednak. Roczny dochód z Brodnicy i Golubia
szacowano na około 40 000 florenów. Do tego dochodziło jeszcze 10 000 (a później 15 000) florenów ze starostwa
w Tucholi. Infantka dysponowała niemałym majątkiem osobistym, także tym uzyskanym ze spadków, m.in. od biskupa
krakowskiego Andrzeja Lipskiego i od rodziców.
83 ...doni nuptiali [...] omnem quoque suppellectibilem cuiuscuis generis, et materiae, tam aurum, argentum, clenodia,
margaritas, pecuniam, vestes, instrumenta, convivalia, aliaeque his similia sive secum in provinciam importabit, sive a
marito donata et suppeditata, sive sumptibus suis comparata, seu quovis alio iusto titulo quaesita, aut in nuptiis oblata
libere asportabit, eisque fruendi et libere disponendi, plenaria habebit facultatem, odpis asekuracji Władysława IV,
Monachium, BayHStA, Kasten Schwarz, nr 6640, k. 2r-10r.
84 Paweł PIASECKI, Kronika, Kraków 1870, s. 426, za: Stefania OCHMANN-STANISZEWSKA, Dynastia Wazów
w Polsce, Warszawa 2006, s. 167 oraz Wrocław, Biblioteka Zakładu Nar. im. Ossolińskich, rkps 188/II, s. 463, za:
ROŻEK, op. cit., s. 69.
Jacek Żukowski
i lauru. Autorzy konceptu nawiązali tu do rzymskiego rytu confarreatio, obrzędu zaślubin
wykorzystującego wypiekane z orkiszu chlebki (panis farreus) jako rekwizyty ofiarne. Na
owym miedziorycie Anna przekazuje Filipowi otrzymany od swego opiekuna prawnego
splendor lagelonius, symbol dziedzictwa dynastii oraz posagu81.
Pięćdziesiąt wozów furmańskich wyprawy: obrazy
Ekspedycja nad Wisłę kosztowała dwór neuburski ok. 44 tysięcy talarów. Jako podarki
dla oblubienicy oraz dla polskiego króla przyszły teść infantki Wolfgang Wilhelm wysłał do
Warszawy „najlepsze trzy sztuki ze wszystkich klejnotów", czyli pierścienie, krzyże
i tym podobne precjoza, „które niegdyś hiszpańska dynastia królewska podarowała Neubur-
gowi". Był wśród nich biżuteryjny prezent ślubny przekazany przez króla Filipa II księciu
Filipowi Ludwikowi Wittelsbachowi (1574), diamentowy pierścień od królowej hiszpań-
skiej oraz ogromny diament otoczony rubinami, który infantka Izabela Klara Eugenia poda-
rowała Wolfgangowi Wilhelmowi po jego powrocie z Hiszpanii. Oczywiście zdecydowanie
więcej nakładów kosztowało całe przedsięwzięcie stronę polską. Od samych narodzin kwe-
stia utrzymania i przyszłego zamążpójścia królewny, a także ślubnej oprawy, były przedmio-
tem troski jej najbliższych. W 1636 r. nuncjusz Visconti prorokował, iż królewski brat nie
oszczędzi żadnego kosztu, aby ją dobrze uposażyć82. W dokumencie z 4 kwietnia 1642 r.
polski władca potwierdzał posag siostry i jako jej nadrzędny opiekun naturalny (primus natu-
ralis tutor) ogłaszał, że może ona swobodnie dysponować darami weselnymi wchodzącymi do
wyprawy - podobnie jak pozostałym złotem i srebrem, klejnotami, perłami, gotówką, stro-
jami, instrumentami muzycznymi, przedmiotami użytku stołowego i innymi ruchomo-
ściami, uzyskanymi zarówno przed zaślubinami, jak i sprezentowanymi przez męża83.
Anna Katarzyna Konstancja otrzymała od szczodrobliwego Władysława IV sumę 243
338 talarów, która miała jej zostać przekazana w trzech ratach. Stanowiące niewątpliwą
demonstrację polityczną posag i wyprawę, nie licząc odsetek z tzw. sum neapolitańskich,
szacowano na cztery miliony. „Skarb ogromny w gotowiźnie pieniężnej, w złotych i srebr-
nych sprzętach" oraz wszelkiego rodzaju precjozach załadowano do legendarnych 50 „fur-
mańskich wozów wiedeńskich", wypełniając je „klejnotami, srebrami, szatami, pieniędzmi
i różnymi kosztownymi rzeczami"84. Mimo nalegań swego brata, obawiającego się ataku
81 Jadwiga BEDNARSKA, Z dziejów polskiej ilustracji panegirycznej pierwszej połowy XVII wieku: motywy i tematy
antyczne w polskiej panegirycznej ilustracji książkowej: studium z zakresu ikonografii sztuki nowożytnej. Cz. 1, Kato-
wice 1994, s. 68-69; eadem, Z dziejów polskiej ilustracji panegirycznej pierwszej połowy XVII wieku. Cz. 2, Problema-
tyka stylistyczno-formalna polskiej panegirycznej ilustracji książkowej, Katowice 2004, s. 23-24, 117, 148, il. 40.
Autorka nie rozpoznała w postaciach bóstw rzymskich mitologicznych kryptoportretów nowożeńców A.D. 1642.
82 Relacje nuncjuszów..., s. 216. Na wiosnę 1632 r. sejm wyznaczył jej jako oprawę starostwo golubskie, brodnickie
i tucholskie, w chwili osiągnięcia pełnoletniości (1638) odebrano je jednak. Roczny dochód z Brodnicy i Golubia
szacowano na około 40 000 florenów. Do tego dochodziło jeszcze 10 000 (a później 15 000) florenów ze starostwa
w Tucholi. Infantka dysponowała niemałym majątkiem osobistym, także tym uzyskanym ze spadków, m.in. od biskupa
krakowskiego Andrzeja Lipskiego i od rodziców.
83 ...doni nuptiali [...] omnem quoque suppellectibilem cuiuscuis generis, et materiae, tam aurum, argentum, clenodia,
margaritas, pecuniam, vestes, instrumenta, convivalia, aliaeque his similia sive secum in provinciam importabit, sive a
marito donata et suppeditata, sive sumptibus suis comparata, seu quovis alio iusto titulo quaesita, aut in nuptiis oblata
libere asportabit, eisque fruendi et libere disponendi, plenaria habebit facultatem, odpis asekuracji Władysława IV,
Monachium, BayHStA, Kasten Schwarz, nr 6640, k. 2r-10r.
84 Paweł PIASECKI, Kronika, Kraków 1870, s. 426, za: Stefania OCHMANN-STANISZEWSKA, Dynastia Wazów
w Polsce, Warszawa 2006, s. 167 oraz Wrocław, Biblioteka Zakładu Nar. im. Ossolińskich, rkps 188/II, s. 463, za:
ROŻEK, op. cit., s. 69.