DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Artykuły
DOI article:Kłudkiewicz, Kamila: Kolekcjoner obrazów w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku: O zbiorach malarstwa Juliusza hr. Ostrowskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0322
314
Kamila Kłudkiewicz
w owym czasie zbiorów zajmują, ze względu na ich szczegółowe katalogowe opracowa-
nia, kolekcje malarstwa polskiego: Feliksa „Mangghi" Jasieńskiego7 i Edwarda Aleksan-
dra hr. Raczyńskiego8.
Lektura sprawozdań najważniejszych wystawienniczych stowarzyszeń na ziemiach
polskich na przełomie XIX i XX w., tj. warszawskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięk-
nych9, lwowskiego10 i krakowskiego11 Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, wskazuje
jednak, że regularnie kupujących polskie obrazy na wystawach było znacznie więcej. Ich
nazwiska umknęły dotychczas historykom sztuki. Nie wiemy ani jak liczne były ich ko-
lekcje, ani z jakich dzieł się składały. Najprawdopodobniej zbiory te rozpadły się jeszcze
w dwudziestoleciu międzywojennym. Wówczas pojedyncze dzieła wyprzedane po śmier-
ci kolekcjonerów lub rozdzielone pomiędzy spadkobierców ulegały rozproszeniu.
W gronie regularnie odwiedzających wystawy towarzystw artystycznych znalazła się
grupa arystokratów. Józef hr. Miączyński, stryjeczny wnuk Ignacego hr. Miączyńskiego,
kolekcjonera z początku XIX w.12, który regularnie kupował na wystawach w Krakowie
polskie malarstwo realistyczne13. Michał hr. Sobański14, Gustaw i Konstanty hr. Przez-
dzieccy15 oraz Adolf hr. Mostowski16 byli stałymi gośćmi na wystawach warszawskiej
Zachęty, gdzie co najmniej raz w roku kupowali obrazy17. Konkurował z nimi, a nierzad-
ko przewyższał liczbą nabytych w Zachęcie prac Juliusz hr. Ostrowski z Ujazdu. Na temat
7 W 2014 r. ukazał się pierwszy tom opracowywanego w Muzeum Narodowym w Krakowie „Korpusu daru Feliksa
Jasieńskiego" - Agnieszka KLUCZEWSKA-WÓJCIK, Feliks „Manggha" Jasieński i jego kolekcja w Muzeum Naro-
dowym w Krakowie, Kraków 2014. Drugi z planowanych tomów ma zawierać katalog polskiego malarstwa, rysunków
i grafiki ze zbiorów Jasieńskiego.
8 Galeria Rogalińska Edwarda Raczyńskiego, kat. wyst., Muzeum Narodowe w Poznaniu, red. Agnieszka ŁAWNI-
CZAKOWA, Poznań 1997.
9 Por. Sprawozdanie Komitetu Zachęty Sztuk Pięknych za rok... [1872-1918], Warszawa 1873-1918, dalej: Sprawozda-
nie Zachęty.
10 Por. Sprawozdanie Dyrekcyi Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie za lata... [1897-1918], Lwów, 1898-
1919 dalej: Sprawozdanie TPSP Lwów.
11 Por. Sprawozdanie Dyrekcyi Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie z czynności w roku... [1873/74-
1909], Kraków 1874-1910, dalej: Sprawozdanie TPSP Kraków.
12 Ignacy hr. Miączyński (1760-1809) znacznie rozbudował odziedziczony po swoim dziadku Piotrze Miączyńskim
zbiór obrazów dawnych mistrzów. Początkowo znajdował się on w majątku Pieniaki. Na przełomie 1804 i 1805 r. hrabia
jednak zdecydował się wybudować okazały gmach we Lwowie dla pomieszczenia znacznej już wówczas kolekcji.
Otwarcie dla publiczności galerii opóźniła śmierć fundatora i po wielu skomplikowanych kolejach losu galerię pod
nazwą Galerii Miączyńskich-Dzieduszyckich otwarto w 1911 r. Zob. Jan BIAŁOSTOCKI, Michał WALICKI, Malar-
stwo europejskie w zbiorach polskich 1300-1800, Warszawa 1955, s. 29.
13 Por. Sprawozdanie TPSP Kraków, 1895-1906.
14 Michał hr. Sobański (1858-1934) był synem Feliksa Hilarego hr. Sobańskiego i Emilii z Łubieńskich, właścicieli
Guzowa. Jego ojciec czynnie zaangażował się w działalność Zachęty - był członkiem komitetu Zachęty (w latach 1875-
1880), w latach 1879-1880 p. o. wiceprezesa, od 1881 członkiem honorowym tego Towarzystwa. Kolekcja zapoczątko-
wana przez Feliksa Hilarego, a rozbudowywana przez Michała znajdowała się w pałacu w Guzowie.
15 Konstanty Przezdziecki (1846-1897) kolekcjoner i mecenas sztuki. W jego pałacu na Foksalu w Warszawie znajdo-
wała się biblioteka, zbiory artystyczne, funkcjonował również znany salon towarzyski. Miłośnik sztuki działał również
czynnie w strukturach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Jego młodszy brat Gustaw Karol (1850-1909) również
wspierał polskich artystów i kupował obrazy. Zob. Andrzej BIERNACKI, „Konstanty Przezdziecki", [w:] Polski Słow-
nik Biograficzny, t. XXIX, Wrocław 1986.
16 Adolf hr. Mostowski (1839-1904), komediopisarz, poeta. Pod koniec życia poświęcił się wyłącznie muzyce i kolek-
cjonerstwu polskich obrazów. Po jego śmierci kolekcja z Mytnika Wielkiego na Podolu przeszła na własność szwagra
Tadeusza Mazarakiego z Kijowa. Po rewolucji październikowej zbiory te zostały upaństwowione. Por. Antoni JOPEK,
„Adolf Mostowski", [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXII, 1977, s. 64-65.
17 Por. Sprawozdanie Zachęty, 1873-1918.
Kamila Kłudkiewicz
w owym czasie zbiorów zajmują, ze względu na ich szczegółowe katalogowe opracowa-
nia, kolekcje malarstwa polskiego: Feliksa „Mangghi" Jasieńskiego7 i Edwarda Aleksan-
dra hr. Raczyńskiego8.
Lektura sprawozdań najważniejszych wystawienniczych stowarzyszeń na ziemiach
polskich na przełomie XIX i XX w., tj. warszawskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięk-
nych9, lwowskiego10 i krakowskiego11 Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, wskazuje
jednak, że regularnie kupujących polskie obrazy na wystawach było znacznie więcej. Ich
nazwiska umknęły dotychczas historykom sztuki. Nie wiemy ani jak liczne były ich ko-
lekcje, ani z jakich dzieł się składały. Najprawdopodobniej zbiory te rozpadły się jeszcze
w dwudziestoleciu międzywojennym. Wówczas pojedyncze dzieła wyprzedane po śmier-
ci kolekcjonerów lub rozdzielone pomiędzy spadkobierców ulegały rozproszeniu.
W gronie regularnie odwiedzających wystawy towarzystw artystycznych znalazła się
grupa arystokratów. Józef hr. Miączyński, stryjeczny wnuk Ignacego hr. Miączyńskiego,
kolekcjonera z początku XIX w.12, który regularnie kupował na wystawach w Krakowie
polskie malarstwo realistyczne13. Michał hr. Sobański14, Gustaw i Konstanty hr. Przez-
dzieccy15 oraz Adolf hr. Mostowski16 byli stałymi gośćmi na wystawach warszawskiej
Zachęty, gdzie co najmniej raz w roku kupowali obrazy17. Konkurował z nimi, a nierzad-
ko przewyższał liczbą nabytych w Zachęcie prac Juliusz hr. Ostrowski z Ujazdu. Na temat
7 W 2014 r. ukazał się pierwszy tom opracowywanego w Muzeum Narodowym w Krakowie „Korpusu daru Feliksa
Jasieńskiego" - Agnieszka KLUCZEWSKA-WÓJCIK, Feliks „Manggha" Jasieński i jego kolekcja w Muzeum Naro-
dowym w Krakowie, Kraków 2014. Drugi z planowanych tomów ma zawierać katalog polskiego malarstwa, rysunków
i grafiki ze zbiorów Jasieńskiego.
8 Galeria Rogalińska Edwarda Raczyńskiego, kat. wyst., Muzeum Narodowe w Poznaniu, red. Agnieszka ŁAWNI-
CZAKOWA, Poznań 1997.
9 Por. Sprawozdanie Komitetu Zachęty Sztuk Pięknych za rok... [1872-1918], Warszawa 1873-1918, dalej: Sprawozda-
nie Zachęty.
10 Por. Sprawozdanie Dyrekcyi Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie za lata... [1897-1918], Lwów, 1898-
1919 dalej: Sprawozdanie TPSP Lwów.
11 Por. Sprawozdanie Dyrekcyi Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie z czynności w roku... [1873/74-
1909], Kraków 1874-1910, dalej: Sprawozdanie TPSP Kraków.
12 Ignacy hr. Miączyński (1760-1809) znacznie rozbudował odziedziczony po swoim dziadku Piotrze Miączyńskim
zbiór obrazów dawnych mistrzów. Początkowo znajdował się on w majątku Pieniaki. Na przełomie 1804 i 1805 r. hrabia
jednak zdecydował się wybudować okazały gmach we Lwowie dla pomieszczenia znacznej już wówczas kolekcji.
Otwarcie dla publiczności galerii opóźniła śmierć fundatora i po wielu skomplikowanych kolejach losu galerię pod
nazwą Galerii Miączyńskich-Dzieduszyckich otwarto w 1911 r. Zob. Jan BIAŁOSTOCKI, Michał WALICKI, Malar-
stwo europejskie w zbiorach polskich 1300-1800, Warszawa 1955, s. 29.
13 Por. Sprawozdanie TPSP Kraków, 1895-1906.
14 Michał hr. Sobański (1858-1934) był synem Feliksa Hilarego hr. Sobańskiego i Emilii z Łubieńskich, właścicieli
Guzowa. Jego ojciec czynnie zaangażował się w działalność Zachęty - był członkiem komitetu Zachęty (w latach 1875-
1880), w latach 1879-1880 p. o. wiceprezesa, od 1881 członkiem honorowym tego Towarzystwa. Kolekcja zapoczątko-
wana przez Feliksa Hilarego, a rozbudowywana przez Michała znajdowała się w pałacu w Guzowie.
15 Konstanty Przezdziecki (1846-1897) kolekcjoner i mecenas sztuki. W jego pałacu na Foksalu w Warszawie znajdo-
wała się biblioteka, zbiory artystyczne, funkcjonował również znany salon towarzyski. Miłośnik sztuki działał również
czynnie w strukturach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Jego młodszy brat Gustaw Karol (1850-1909) również
wspierał polskich artystów i kupował obrazy. Zob. Andrzej BIERNACKI, „Konstanty Przezdziecki", [w:] Polski Słow-
nik Biograficzny, t. XXIX, Wrocław 1986.
16 Adolf hr. Mostowski (1839-1904), komediopisarz, poeta. Pod koniec życia poświęcił się wyłącznie muzyce i kolek-
cjonerstwu polskich obrazów. Po jego śmierci kolekcja z Mytnika Wielkiego na Podolu przeszła na własność szwagra
Tadeusza Mazarakiego z Kijowa. Po rewolucji październikowej zbiory te zostały upaństwowione. Por. Antoni JOPEK,
„Adolf Mostowski", [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXII, 1977, s. 64-65.
17 Por. Sprawozdanie Zachęty, 1873-1918.