DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:In Memoriam
DOI Artikel:Dziewulski, Michał: Zdzisław Żygulski junior jako bronioznawca
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0414
406
Michał Dziewulski
Komitetu Narodowego ICOM w 1972 r., oraz
uczestnicząc w międzynarodowych zjazdach Inter-
national Association of Museums of Arms and Mili-
tary History (dziś ICOMAM). Organizacja ta miała
na celu inicjowanie studiów naukowych na temat
broni, uzbrojenia i kolekcji wojskowych, stymulo-
wanie badań nad konserwacją i sposobami przecho-
wywania kolekcji i promowanie najwyższych stan-
dardów w dziedzinie ekspozycji muzealnej. Jak
scharakteryzował to sam Żygulski, „niemal bez
środków finansowych, bez rozbudowanej admini-
stracji potrafiła [organizacja] wnieść czołowy wkład
pomiędzy światowe muzea"70, zrzeszając najważniej-
sze instytucje i najwybitniejszych badaczy z całego
świata. Dla polskiej reprezentacji przełom nastąpił
w roku 1975. W wyniku wyborów dokonanych na
kongresie w Paryżu Zdzisław Żygulski, którego kan-
dydaturę zgłosił ustępujący przewodniczący IAMAM
Bruno Thomas z Wiednia, został wybrany na nowego
prezydenta organizacji i tę zaszczytną funkcję pełnił
przez dwie kadencje do roku 1981. Jego zadaniem
było kreowanie polityki IAMAM i organizacja dwóch
kolejnych kongresów, odbywających się co trzy lata.
Pierwszy, w roku 1978, odbył się w Polsce, drugi
w 1981 roku w USA. Po raz pierwszy wówczas pol-
skie kolekcje muzealne, zwłaszcza te o tematyce
wojskowej, znalazły się w centrum zainteresowania
całego świata, a Kraków, w szczególności Zbiory
Czartoryskich stały się na sześć lat światowym cen-
trum bronioznawstwa, przyciągając najwybitniej-
szych fachowców. Zdzisław Żygulski po zakończo-
nej prezydenturze brał wciąż czynny udział
w pracach IAMAM/ICOMAM, już jako członek
executive board organizacji. W roku 1981 uzyskał
tytuł członka honorowego i uczestniczył aktywnie
w jej zjazdach do późnych lat 90.
Podsumowanie
Działalność bronioznawczą Zdzisława Żygul-
skiego można podzielić na trzy okresy. Pierwszy
etap można zamknąć w latach 1950-1969, czyli od
momentu rozpoczęcia pracy w Zbrojowni Muzeum
Książąt Czartoryskich do zakończenia prac nad in-
wentaryzacją zbrojowni na Malcie. Z okresu tego
pozostały przede wszystkim artykuły bronioznaw-
cze na temat obiektów ze zbiorów Muzeum Czarto-
ryskich, ważne studia na temat genezy i genealogii
wybranych rodzajów broni używanej na ziemiach
polskich oraz studia ikonograficzne ze słynną, prze-
70 Zdzisław ŻYGULSKI jun., „Twenty-four years of the
IAMAM", [w:] Proceedings of the Ninth Triennial Con-
gress of IAMAM 1981, Marine Corps Association, Virgi-
nia 1981, s. 1-9.
71 Zdzisław ŻYGULSKI jun., „Exhibition System of
łomową rozprawą dotyczącą Polskiego jeźdźca
pędzla Rembrandta na czele. W okresie tym Żygul-
ski nie tylko zdobył odpowiednie doświadczenie
jako znawca dawnej broni, ale przede wszystkim
ukształtował się jego sposób postrzegania i trakto-
wania historycznego oręża jako dzieła sztuki i wy-
tworu rzemiosła artystycznego.
Okres kolejny należałoby zamknąć w latach
1970-1988. W latach tych Żygulski został mianowa-
ny prezydentem polskiego Narodowego Komitetu
ICOM, a w roku 1975 prezydentem międzynarodo-
wej organizacji IAMAM oraz prezesem Stowarzy-
szenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy, pełniąc
te funkcje odpowiednio do roku 1981 i 1997. To
również najbardziej płodny okres w jego życiu, ob-
fitujący w najważniejsze monografie: Kostiumologia
(1972), Broń w dawnej Polsce... (1975), Stara broń
w polskich zbiorach (1982), Słownik polskiej termi-
nologii uzbrojenia historycznego (1982), Polski mun-
dur wojskowy (1986), a także w liczne artykuły publi-
kowane w Polsce i zagranicą, wśród których
wybijający charakter miały rozprawy o karabeli,
o „Rolce sztokholmskiej" oraz analiza obrazu Bitwa
pod Orszą.
Trzeci okres, ostatni, to lata 1990-2015, kiedy
Zdzisław Żygulski częściej poświęcał się innym te-
matom niż dawna broń i barwa. W zakresie bronio-
znawstwa zaobserwować można było w jego pisar-
stwie silne tendencje popularyzatorskie. Publikacje
wydane pod jego nazwiskiem w tym okresie, biorąc
pod uwagę także monografię Broń wschodnia
(1986), a przede wszystkim Broń starożytna (1999)
i Husaria polska (2000), choć obfitowały w analizy
i wnioski o charakterze naukowym, to napisane zo-
stały z myślą o szerokim kręgu czytelników, języ-
kiem przystępnym, bez naukowego aparatu i układu
charakterystycznego dla wywodów naukowych.
Ramy powyższej charakterystyki oraz tego
skromnego artykułu nie mogły zawrzeć wszystkich
obszarów działalności Zdzisława Żygulskiego jako
bronioznawcy, a jedynie skupić się na sprawach naj-
ważniejszych. Dawna broń była elementem stale
obecnym we wszystkich jego studiach i we wszyst-
kich obszarach badawczych, którymi się zajmował:
w muzealnictwie, rzemiośle artystycznym, orientali-
styce, w studiach nad malarstwem i grafiką, a nawet
w zakresie kolekcjonerstwa, konserwacji i wysta-
wiennictwa muzealnego71. Była zawsze obecna na
licznych wystawach firmowanych jego nazwiskiem,
czy to jako główny bohater wydarzenia, czy też jako
Arms and Armour. History and Modem Trends", [w:] IV
IAMAM Congress, Paris 1983; id., Opieka konserwator-
ska nad militariami, Warszawa 1999; id., „Broń", [w:]
Poradnik polskiego kolekcjonera, Kraków 2003, s. 277-
306.
Michał Dziewulski
Komitetu Narodowego ICOM w 1972 r., oraz
uczestnicząc w międzynarodowych zjazdach Inter-
national Association of Museums of Arms and Mili-
tary History (dziś ICOMAM). Organizacja ta miała
na celu inicjowanie studiów naukowych na temat
broni, uzbrojenia i kolekcji wojskowych, stymulo-
wanie badań nad konserwacją i sposobami przecho-
wywania kolekcji i promowanie najwyższych stan-
dardów w dziedzinie ekspozycji muzealnej. Jak
scharakteryzował to sam Żygulski, „niemal bez
środków finansowych, bez rozbudowanej admini-
stracji potrafiła [organizacja] wnieść czołowy wkład
pomiędzy światowe muzea"70, zrzeszając najważniej-
sze instytucje i najwybitniejszych badaczy z całego
świata. Dla polskiej reprezentacji przełom nastąpił
w roku 1975. W wyniku wyborów dokonanych na
kongresie w Paryżu Zdzisław Żygulski, którego kan-
dydaturę zgłosił ustępujący przewodniczący IAMAM
Bruno Thomas z Wiednia, został wybrany na nowego
prezydenta organizacji i tę zaszczytną funkcję pełnił
przez dwie kadencje do roku 1981. Jego zadaniem
było kreowanie polityki IAMAM i organizacja dwóch
kolejnych kongresów, odbywających się co trzy lata.
Pierwszy, w roku 1978, odbył się w Polsce, drugi
w 1981 roku w USA. Po raz pierwszy wówczas pol-
skie kolekcje muzealne, zwłaszcza te o tematyce
wojskowej, znalazły się w centrum zainteresowania
całego świata, a Kraków, w szczególności Zbiory
Czartoryskich stały się na sześć lat światowym cen-
trum bronioznawstwa, przyciągając najwybitniej-
szych fachowców. Zdzisław Żygulski po zakończo-
nej prezydenturze brał wciąż czynny udział
w pracach IAMAM/ICOMAM, już jako członek
executive board organizacji. W roku 1981 uzyskał
tytuł członka honorowego i uczestniczył aktywnie
w jej zjazdach do późnych lat 90.
Podsumowanie
Działalność bronioznawczą Zdzisława Żygul-
skiego można podzielić na trzy okresy. Pierwszy
etap można zamknąć w latach 1950-1969, czyli od
momentu rozpoczęcia pracy w Zbrojowni Muzeum
Książąt Czartoryskich do zakończenia prac nad in-
wentaryzacją zbrojowni na Malcie. Z okresu tego
pozostały przede wszystkim artykuły bronioznaw-
cze na temat obiektów ze zbiorów Muzeum Czarto-
ryskich, ważne studia na temat genezy i genealogii
wybranych rodzajów broni używanej na ziemiach
polskich oraz studia ikonograficzne ze słynną, prze-
70 Zdzisław ŻYGULSKI jun., „Twenty-four years of the
IAMAM", [w:] Proceedings of the Ninth Triennial Con-
gress of IAMAM 1981, Marine Corps Association, Virgi-
nia 1981, s. 1-9.
71 Zdzisław ŻYGULSKI jun., „Exhibition System of
łomową rozprawą dotyczącą Polskiego jeźdźca
pędzla Rembrandta na czele. W okresie tym Żygul-
ski nie tylko zdobył odpowiednie doświadczenie
jako znawca dawnej broni, ale przede wszystkim
ukształtował się jego sposób postrzegania i trakto-
wania historycznego oręża jako dzieła sztuki i wy-
tworu rzemiosła artystycznego.
Okres kolejny należałoby zamknąć w latach
1970-1988. W latach tych Żygulski został mianowa-
ny prezydentem polskiego Narodowego Komitetu
ICOM, a w roku 1975 prezydentem międzynarodo-
wej organizacji IAMAM oraz prezesem Stowarzy-
szenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy, pełniąc
te funkcje odpowiednio do roku 1981 i 1997. To
również najbardziej płodny okres w jego życiu, ob-
fitujący w najważniejsze monografie: Kostiumologia
(1972), Broń w dawnej Polsce... (1975), Stara broń
w polskich zbiorach (1982), Słownik polskiej termi-
nologii uzbrojenia historycznego (1982), Polski mun-
dur wojskowy (1986), a także w liczne artykuły publi-
kowane w Polsce i zagranicą, wśród których
wybijający charakter miały rozprawy o karabeli,
o „Rolce sztokholmskiej" oraz analiza obrazu Bitwa
pod Orszą.
Trzeci okres, ostatni, to lata 1990-2015, kiedy
Zdzisław Żygulski częściej poświęcał się innym te-
matom niż dawna broń i barwa. W zakresie bronio-
znawstwa zaobserwować można było w jego pisar-
stwie silne tendencje popularyzatorskie. Publikacje
wydane pod jego nazwiskiem w tym okresie, biorąc
pod uwagę także monografię Broń wschodnia
(1986), a przede wszystkim Broń starożytna (1999)
i Husaria polska (2000), choć obfitowały w analizy
i wnioski o charakterze naukowym, to napisane zo-
stały z myślą o szerokim kręgu czytelników, języ-
kiem przystępnym, bez naukowego aparatu i układu
charakterystycznego dla wywodów naukowych.
Ramy powyższej charakterystyki oraz tego
skromnego artykułu nie mogły zawrzeć wszystkich
obszarów działalności Zdzisława Żygulskiego jako
bronioznawcy, a jedynie skupić się na sprawach naj-
ważniejszych. Dawna broń była elementem stale
obecnym we wszystkich jego studiach i we wszyst-
kich obszarach badawczych, którymi się zajmował:
w muzealnictwie, rzemiośle artystycznym, orientali-
styce, w studiach nad malarstwem i grafiką, a nawet
w zakresie kolekcjonerstwa, konserwacji i wysta-
wiennictwa muzealnego71. Była zawsze obecna na
licznych wystawach firmowanych jego nazwiskiem,
czy to jako główny bohater wydarzenia, czy też jako
Arms and Armour. History and Modem Trends", [w:] IV
IAMAM Congress, Paris 1983; id., Opieka konserwator-
ska nad militariami, Warszawa 1999; id., „Broń", [w:]
Poradnik polskiego kolekcjonera, Kraków 2003, s. 277-
306.