DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Uchowicz, Katarzyna: Energia koloru i synergia sztuk: Dom własny Bohdana Lacherta*
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0538
526
Katarzyna Uchowicz
Lacherta oraz Barbary i Stanisława Brukalskich -jeden z przestrzennych kodów moderni-
stycznej architektury. Wnętrze domu Bohdana Lacherta, obecnie niemal całkowicie białe,
pozostawało barwne przez ponad pół wieku2.
Punktem wyjścia dla ponownej analizy znanego tematu okazały się szczegółowo zre-
kontrowane biografie Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy - jako odrębnych twórców za-
angażowanych w artystyczny dwugłos. Tekst prezentuje nowe ujęcie problemu, oparte na
nieznanych wcześniej materiałach archiwalnych, obejmujących projekty, fotografie, wy-
wiady i wypowiedzi architektów3.
Dom architekta
Jeśli wyrzucimy z serca i umysłu martwe koncepcje domu
i spojrzymy na tę kwestię krytycznie i obiektywnie,
dojdziemy do domu narzędzia, domu seryjnego,
zdrowego (także moralnie) i pięknego
jak narzędzia pracy towarzyszące naszemu życiu.
Le Corbusier4
a. Dom studialny
Dom własny architekta zrealizowany przy ul. Katowickiej 9 okazał się być syntezą
kilku zagadnień przestrzennych, nad którymi Bohdan Lachert i Józef Szanajca pracowali
już od 1926 r. Wtedy właśnie założyli wspólną pracownię architektoniczną. Lachert był
już wówczas po dyplomie, który uzyskał 1 kwietnia 1926 r., Szanajca zaś zdobył tytuł
architekta dyplomowanego rok później. Wśród opracowanych przez spółkę projektów
uprzywilejowane miejsce zajmowało budownictwo mieszkaniowe. Były to przede wszyst-
kim ekonomiczne i funkcjonalne domy wielorodzinne, bliźniacze, szeregowe oraz stu-
dialne koncepcje mieszkań przeznaczonych dla przedstawicieli wybranych profesji („dom
rejenta", „dom architekta"), a także nowoczesne w formie i rozplanowaniu wnętrza domy
2 Po śmierci architekta w 1987 r. dom nabył Manfred Lachs, sędzia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
w Hadze, który równocześnie piastował stanowisko prezesa Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Niderlandzkiej. Po zmianie
właściciela segment wynajęto Chińczykom, którzy ulokowali tu m.in. pracownię krawiecką, co spowodowało znaczne
uszkodzenia wnętrza. W 1992 r. budynek przeszedł w ręce fundacji „Dom Holenderski", która działa tam do dzisiaj.
3 Szczegółowy opis domu zamieściła w publikacjach poświęconych Saskiej Kępie i Bohdanowi Lachertowi Hanna
Faryna-Paszkiewicz; zob. Hanna FARYNA-PASZKIEWICZ, „Saska Kępa - początki urbanistyki i zabudowy", Kroni-
ka Warszawy, 1981, nr 4, s. 33; ead., „Architektura Saskiej Kępy", Projekt, 1982, nr 2/3, s. 32-33; ead., „Pro memoria.
Bohdan Lachert", Kronika Warszawy, 1988, nr 74, s. 212; ead., Saska Kępa 1918-1939. Architektura i urbanistyka,
Warszawa 1989, s. 69-71, il. 15-24; Saska Kępa, Warszawa 2001, s. 47-51. Ponadto realizację opisano w katalogu
wystawy: Bohdan Lachert, Józef Szanajca. Architektura, Muzeum Architektury we Wrocławiu, XI 1980 - I 1981,
oprac. Zofia GUNARIS, red. Olgierd CZERNER, il. 47-49, s. nlb. oraz w opracowaniach poświęconych architekturze
awangardy: Izabella WISŁOCKA, Awangardowa architektura polska 1918-1939, Warszawa 1968, s. 144, il. 135;
Awangarda polska. Urbanistyka i architektura, oprac. Olgierd CZERNER, Hieronim LISTOWSKI, Warszawa 1981,
s. 266-267; Andrzej K. OLSZEWSKI, „Idee Le Corbusiera w Polsce", [w:] Podług nieba i zwyczaju polskiego. Studia
z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Adamowi Miłobędzkiemu, Warszawa 1988, s. 484. Dom figuruje także
w atlasach architektonicznych: Hanna FARYNA-PASZKIEWICZ, Małgorzata OMILANOWSKA, Robert PASIECZ-
NY, Atlas zabytków architektury w Polsce, Warszawa 2011, s. 319; Marta LEŚNIAKOWSKA, Architektura w Warsza-
wie, Warszawa 2000, s. 252; ead., Architektura w Warszawie, lata 1918-1939, Warszawa 2002, s. 168. Syntetyczny opis
zamieszczono także w publikacji Hanna FARYNA-PASZKIEWICZ, Grzegorz PIĄTEK, Jarosław TRYBUŚ, SAS. Ilu-
strowany atlas zabytków Saskiej Kępy, Warszawa 2012, s. 46. Stosunkowo niedawno (2011) dom Lacherta naniesiono
na Archimapę 1918-1939. Architektura Warszawy 20-lecia międzywojennego, opracowaną przez Jarosława Trybusia
i Grzegorza Piątka.
4 Le CORBUSIER, W stronę architektury, tłum. Tomasz Swoboda, Warszawa 2012, s. 62-63.
Katarzyna Uchowicz
Lacherta oraz Barbary i Stanisława Brukalskich -jeden z przestrzennych kodów moderni-
stycznej architektury. Wnętrze domu Bohdana Lacherta, obecnie niemal całkowicie białe,
pozostawało barwne przez ponad pół wieku2.
Punktem wyjścia dla ponownej analizy znanego tematu okazały się szczegółowo zre-
kontrowane biografie Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy - jako odrębnych twórców za-
angażowanych w artystyczny dwugłos. Tekst prezentuje nowe ujęcie problemu, oparte na
nieznanych wcześniej materiałach archiwalnych, obejmujących projekty, fotografie, wy-
wiady i wypowiedzi architektów3.
Dom architekta
Jeśli wyrzucimy z serca i umysłu martwe koncepcje domu
i spojrzymy na tę kwestię krytycznie i obiektywnie,
dojdziemy do domu narzędzia, domu seryjnego,
zdrowego (także moralnie) i pięknego
jak narzędzia pracy towarzyszące naszemu życiu.
Le Corbusier4
a. Dom studialny
Dom własny architekta zrealizowany przy ul. Katowickiej 9 okazał się być syntezą
kilku zagadnień przestrzennych, nad którymi Bohdan Lachert i Józef Szanajca pracowali
już od 1926 r. Wtedy właśnie założyli wspólną pracownię architektoniczną. Lachert był
już wówczas po dyplomie, który uzyskał 1 kwietnia 1926 r., Szanajca zaś zdobył tytuł
architekta dyplomowanego rok później. Wśród opracowanych przez spółkę projektów
uprzywilejowane miejsce zajmowało budownictwo mieszkaniowe. Były to przede wszyst-
kim ekonomiczne i funkcjonalne domy wielorodzinne, bliźniacze, szeregowe oraz stu-
dialne koncepcje mieszkań przeznaczonych dla przedstawicieli wybranych profesji („dom
rejenta", „dom architekta"), a także nowoczesne w formie i rozplanowaniu wnętrza domy
2 Po śmierci architekta w 1987 r. dom nabył Manfred Lachs, sędzia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
w Hadze, który równocześnie piastował stanowisko prezesa Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Niderlandzkiej. Po zmianie
właściciela segment wynajęto Chińczykom, którzy ulokowali tu m.in. pracownię krawiecką, co spowodowało znaczne
uszkodzenia wnętrza. W 1992 r. budynek przeszedł w ręce fundacji „Dom Holenderski", która działa tam do dzisiaj.
3 Szczegółowy opis domu zamieściła w publikacjach poświęconych Saskiej Kępie i Bohdanowi Lachertowi Hanna
Faryna-Paszkiewicz; zob. Hanna FARYNA-PASZKIEWICZ, „Saska Kępa - początki urbanistyki i zabudowy", Kroni-
ka Warszawy, 1981, nr 4, s. 33; ead., „Architektura Saskiej Kępy", Projekt, 1982, nr 2/3, s. 32-33; ead., „Pro memoria.
Bohdan Lachert", Kronika Warszawy, 1988, nr 74, s. 212; ead., Saska Kępa 1918-1939. Architektura i urbanistyka,
Warszawa 1989, s. 69-71, il. 15-24; Saska Kępa, Warszawa 2001, s. 47-51. Ponadto realizację opisano w katalogu
wystawy: Bohdan Lachert, Józef Szanajca. Architektura, Muzeum Architektury we Wrocławiu, XI 1980 - I 1981,
oprac. Zofia GUNARIS, red. Olgierd CZERNER, il. 47-49, s. nlb. oraz w opracowaniach poświęconych architekturze
awangardy: Izabella WISŁOCKA, Awangardowa architektura polska 1918-1939, Warszawa 1968, s. 144, il. 135;
Awangarda polska. Urbanistyka i architektura, oprac. Olgierd CZERNER, Hieronim LISTOWSKI, Warszawa 1981,
s. 266-267; Andrzej K. OLSZEWSKI, „Idee Le Corbusiera w Polsce", [w:] Podług nieba i zwyczaju polskiego. Studia
z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Adamowi Miłobędzkiemu, Warszawa 1988, s. 484. Dom figuruje także
w atlasach architektonicznych: Hanna FARYNA-PASZKIEWICZ, Małgorzata OMILANOWSKA, Robert PASIECZ-
NY, Atlas zabytków architektury w Polsce, Warszawa 2011, s. 319; Marta LEŚNIAKOWSKA, Architektura w Warsza-
wie, Warszawa 2000, s. 252; ead., Architektura w Warszawie, lata 1918-1939, Warszawa 2002, s. 168. Syntetyczny opis
zamieszczono także w publikacji Hanna FARYNA-PASZKIEWICZ, Grzegorz PIĄTEK, Jarosław TRYBUŚ, SAS. Ilu-
strowany atlas zabytków Saskiej Kępy, Warszawa 2012, s. 46. Stosunkowo niedawno (2011) dom Lacherta naniesiono
na Archimapę 1918-1939. Architektura Warszawy 20-lecia międzywojennego, opracowaną przez Jarosława Trybusia
i Grzegorza Piątka.
4 Le CORBUSIER, W stronę architektury, tłum. Tomasz Swoboda, Warszawa 2012, s. 62-63.