177

Mariusz Karpowicz
(1934-2015)

Wdniu 3 listopada 2015 r. zmarł Profesor
Mariusz Karpowicz, wybitny uczony,
historyk sztuki, związany całe życie
z Uniwersytetem Warszawskim. Pogrzeb, który od-
był się 10 listopada na Cmentarzu Powązkowskim
w Warszawie, zgromadził tłumy. Z ciężką, nieuleczal-
ną chorobą, Profesor zmagał się od początku 2014 r.
Mariusz Karpowicz urodził się 20 stycznia 1934 r.
w starej, patriotycznej, zasłużonej dla kraju ziemiań-
skiej rodzinie Karpowiczów w Czombrowie w daw-
nym województwie nowogródzkim. Owiany legendą,
drewniany dwór czombrowski powstał w początku
XVIII w. dla rodziny Kurczów, ale ostateczną, klasy-
cystyczną postać przybrał w końcu XVIII w., kiedy
pozostawał w rękach Uzłowskich. W 2. poł. XVIII w.
rządcą majątku Uzłowskich był Mateusz Majewski,
dziad samego Adama Mickiewicza. Matka poety -
Barbara Majewska pełniła we dworze funkcję „pan-
ny apteczkowej" (zajmowała się przygotowywa-
niem ziół, przypraw i przetworów). Właścicielka
majątku, Aniela Uzłowska, była z kolei matką
chrzestną Mickiewicza, a sam poeta, urodzony
w pobliskim Zaosiu, bywał w Czombrowie kilka-
krotnie w czasach swego dzieciństwa i młodości. Po-
zostawał pod takim urokiem tego niezwykłego miej-
sca, że uczynił go pierwowzorem swego Soplicowa.
W 1828 r. majątek kupił od Uzłowskich prapradziad
Profesora, Kazimierz Karpowicz, sędzia ziemski
nowogródzki. Jego wnuk Karol był zesłańcem sybe-
ryjskim, zaś ojciec Profesora, Janusz Karpowicz,
ostatni właściciel Czombrowa, inżynier rolnik, był
z kolei uczestnikiem wojny 1939 r. i Powstania War-
szawskiego. Matka, Maria z Walickich, pochodziła
z równie starej i zasłużonej rodziny przybyłej na Lit-
wę z Mazowsza. Mariusz - najstarsze dziecko w ro-
dzinie - miał dwójkę młodszego rodzeństwa: Tade-
usza i Elżbietę. Rodzice Profesora dożyli późnego
wieku i zmarli - matka w 1986, ojciec w 1988 r. Zie-
miańską arkadię zniszczył wybuch wojny. Po zaję-
ciu wschodnich terenów II Rzeczypospolitej przez
sowietów, w październiku 1939 r. cała rodzina
(z wyjątkiem nestorki rodu, Marii Karpowiczowej,
babki Profesora), przekroczyła kordon niemiecko-
sowiecki uchodząc przed niechybnymi prześlado-


waniami bolszewickimi. Azyl znaleźli Karpowiczo-
wie w Brwinowie pod Warszawą, w domu Antoniny
Walickiej, krewnej matki Profesora, tam też spędzili
okupację niemiecką. Mały Mariusz chodził na tajne
komplety i pobierał lekcje pod okiem ciotki - zna-
komitego pedagoga i przedwojennej działaczki
oświatowej. Po wojnie, edukację w liceum rozpo-
czął w Brwinowie, ukończył zaś w Grodzisku Ma-
zowieckim. Następnie zdecydował się na studia
z zakresu historii sztuki, które rozpoczął w 1951 r.
na Uniwersytecie Warszawskim. Ukończyłje w 1956 r.
pracą magisterską napisaną u profesora Władysława
Tomkiewicza, który w kilka lat później zatrudnił go
w swojej katedrze. Odtąd, aż do przejścia na emery-
turę w 2004 r. będzie związany z Instytutem Historii
Sztuki UW (do 1959 r. Profesor miał jeszcze trzylet-
ni „epizod" pracy w Instytucie Sztuki Polskiej Aka-
demii Nauk). W 1956 r. świeżo upieczony magister
Mariusz Karpowicz ożenił się z Marią z Dziubów,
z którą doczekał się czwórki dzieci: Michała (dziś
zatrudnionego w redakcji historycznej Państwowe-
go Instytutu Wydawniczego oraz w czasopiśmie
„W Sieci Historii"), Janusza, Marię i Krzysztofa.