Fundacje artystyczne Fryderyka Starego von Brandenburg-Ansbach

201


7. Ansbach, kościół św. Gumberta,
retabulum Brandenburskiego Zakonu Łabędzia.
Fot. Stefan Roller

Retabulum Brandenburskiego Zakonu Łabędzia
Długo oczekiwany mariaż doszedł wreszcie do skutku w 1479 r. Margrabia Fryderyk
von Brandenburg-Ansbach, syn Albrechta Achillesa (1414-1486) i Anny Saskiej (1437-
1512), poślubił polską księżniczkę Zofię, córkę króla Kazimierza IV i Elżbiety Rakuszan-
ki. Przedstawienia małżonków uwieczniono na retabulum Brandenburskiego Zakonu
Łabędzia, fundacji frankońskich Hohenzollernów dla kościoła św. Gumberta w ich rezy-
dencjonalnym mieście - Ansbach5 (il. 1). Ołtarz ten na ogół błędnie datowano na rok
1484, a portrety Fryderyka Starego i Zofii na zamknięciu nawet na 1509, podczas gdy jego
powstanie należy wiązać z datą bliską weselu, czyli 1479 r.
Zachowane dziś fragmentarycznie retabulum było z liturgicznego punktu widzenia najważ-
niejszym elementem kaplicy rycerskiej, miejsca kultu i zgromadzeń elitarnego stowarzyszenia

5 Retabulum omawiam w mojej pracy doktorskiej, której wyniki streszcza niniejszy artykuł. Praca obroniona w 2005 r.
na Uniwersytecie Technicznym w Berlinie, została wydana drukiem: Agnieszka GĄSIOR, Eine Jagiellonie als
Reichsfiirstin in Franken. Zu den Stiftungen des Markgrafen Friedrich d. A. von Brandenburg-Ansbach und der
Sophie von Polen, Ostfildern 2012 (Studia Jagellonica Lipsiensia, 10), o retabulum ansbachskim s. 27-88. Zob. też
Theodor DASCHLEIN, Der Schwanenritterorden und die sogenannte Schwanenordens-Ritter-Kapelle in Ansbach,
Ansbach 1926, s. 40-76, jednak z kilkoma błędnymi interpretacjami.