316

Kamila Kłudkiewicz

(1826-1900). Po ukończeniu studiów historycznych w Louvain i prawniczych w Brukseli
czynnie zaangażował się w działalność stowarzyszeń katolickich. Był inicjatorem Związ-
ku Katolickiego, propagatorem aktywnej działalności organizacji parafialnych i diecezjal-
nych19, człowiekiem głębokiej wiary20, zainteresowanym teologią chrześcijańską21.
Na poły amatorsko zajmował się heraldyką, wytrwale dokumentując i badając herby
rodów z ziem dawnej Rzeczpospolitej, Śląska, Pomorza Zachodniego i Kurlandii. W la-
tach 1896-1914 wydawał kolejne tomy opracowanej przez siebie Księgi herbowej rodów
polskich.
Z powodzeniem prowadził i zarządzał majątkami na Mazowszu: Ujazdem, Tomaszo-
wem Mazowieckim i Zawieprzycami. Poszerzył stan swojego posiadania o kolejne mająt-
ki pod Grójcem: Błędów, Grzywacz i Zofiówkę. Nie bał się także zmieniać źródła
dochodów. Pod koniec XIX w. prawdopodobnie sprzedał folwark Ujazd, a pieniądze zain-
westował w kamienice w Warszawie22. Talentem w gospodarowaniu dorównywał znanemu
dziadkowi, założycielowi Tomaszowa, Antoniemu Ostrowskiemu (1782-1845)23, który za
udział w powstaniu listopadowym stracił dobra ziemskie. Pracę nad odbudowaniem mająt-
ków Juliusz kontynuował po swoim ojcu Stanisławie (1812-1889), któremu udało się odku-
pić od rządu rosyjskiego utracone przez Antoniego rodowe ziemie24.
Po ślubie z Marią Delfiną z Tyszkiewiczów (1863-1924) w 1882 r. zajął się przebudo-
wą rodzinnego pałacu w Ujeździe pod Tomaszowem Mazowieckim. Przeprowadzona
w latach 1882-1886 przebudowa nadała dawnemu zamkowi25 charakter neogotyckiej pa-
łacowej rezydencji26. W 1889 r. po śmierci ojca, Juliusz hr. Ostrowski ostatecznie przejął
rodzinne majątki, pałace w Ujeździe i Tomaszowie Mazowieckim (który poddał renowa-
cji w 1898 r.). Dnia 31 października 1891 potwierdził odziedziczony po ojcu rosyjski tytuł
hrabiego. W 1893 r. uzyskał tytuł cesarsko-rosyjskiego kamerjunkra, a w 1905 r. szambe-
lana przy generał-gubernatorze warszawskim.
W latach 90. XIX w. Juliusz hr. Ostrowski był czterdziestoletnim, zaangażowanym
w działalność społeczną i naukową arystokratą, właścicielem znacznego majątku ziemskie-
go, dzielącym swój czas pomiędzy Warszawę, Ujazd i Tomaszów. W tym również czasie do
innych jego pasji dołączyło zainteresowanie współczesną mu sztuką polską. W chwili śmier-
ci 12 marca 1917 r. hrabia posiadał 305 obrazów w swoim mieszkaniu w Warszawie
(ANEKS nr 1), 16 w pałacu w Ujeździe (ANEKS nr 2) i 11 w pałacu w Tomaszowie
Mazowieckim (ANEKS nr 3). W powstałych po jego śmierci inwentarzach dzieła malar-
stwa zostały opisane bardzo pobieżnie, co utrudnia ich identyfikację27. Spisy te stanowią

19 DWORZACZEK, op. cit., s. 560-562.
20 Zob. wpisy w Dzienniczku młodego Juliusza hr. Ostrowskiego prowadzonym w latach 1879-1888. Archiwum Głów-
ne Akt Dawnych w Warszawie (dalej AGAD), Archiwum Ostrowskich z Ujazdu, sygn. 344.
21 Por. spis książek Juliusza hr. Ostrowskiego. AGAD, Archiwum Ostrowskich z Ujazdu, sygn. 340.
22 Por. rozliczenia przychodów i rozchodów Juliusza hr. Ostrowskiego, AGAD, Archiwum Ostrowskich z Ujazdu, sygn. 350.
23 Por. Ryszard KOTEWICZ, Antoni Ostrowski 1782-1845. Ziemianin - przemysłowiec - założyciel Tomaszowa Mazo-
wieckiego, Tomaszów Mazowiecki 1995; id., „Ród Ostrowskich i Tomaszów Mazowiecki na przestrzeni dziejów", [w:]
KOŁODZIEJCZYK, ZIELIŃSKA, KOTEWICZ, op. cit., s. 34-44.
24 Waldemar GLIŃSKI, „Ujazd w XIX i XX wieku", [w:] Z dziejów Ujazdu, red. Leszek KAJZER, Łódź-Ujazd 2005,
s. 183-230.
25 Aleksander ANDRZEJEWSKI, „Pałac neogotycki", [w:] Z dziejów Ujazdu, op. cit., s. 115-116.
26 Ibid., s. 116. Zob. też : Tadeusz Stefan JAROSZEWSKI, O siedzibach neogotyckich w Polsce, Warszawa 1981,
s. 306-308.
27 Kolekcjoner prawdopodobnie w żaden sposób nie oznakował obrazów ze swoich zbiorów. Lapidarność zapisu
w inwentarzach kolekcji (por. ANEKS nr 1-3) w niektórych przypadkach dodatkowo utrudnia próby identyfikacji. Ale