432

Tadeusz Jurkowlaniec

wydobyto z wykopu z zamiarem ich umieszczenia wewnątrz kościoła. Tymczasowo prze-
niesiono je do kruchty zachodniej katedry, skąd w 2013 r. trafiły na trawnik przy Galerii El
(d. klasztor dominikanów). Tam narażone na bezpośrednie działanie warunków atmosfe-
rycznych ulegają postępującej korozji, która pomnik Alberta Isindera doprowadziła już do
poważnego zniszczenia11.
Pierwotna lokalizacja płyty średniowiecznej RS1.!1] oraz moment i okoliczności jej
rozbicia są nieznane, tak jak szczegóły zmian, które zaszły w wyposażeniu i wystroju fary
w okresie nowożytnym. Można jednak przypuszczać, że nagrobek przestał pełnić swe
pierwotne funkcje w czasach reformacji lub kontrreformacji12, najpóźniej przed wielkim
pożarem kościoła w kwietniu 1777 r., gdyż napisu wykutego na płycie nie ma w zbiorze
inskrypcji elbląskich zestawionym przez Johanna Heinricha Dewitza (1706-1767)13. Nie
wiadomo, czy oba pomniki odkryte w południowo-wschodniej partii katedry - zabytek
gotycki (il. 2, 4-5, 9) i płyta nowożytna (il. 3) - znajdowały się na jednym poziomie, w tej
samej warstwie kulturowej. Byłaby to wystarczająca przesłanka do rozważań losów na-
grobków przed katastrofą w 1777 r. i po niej. Pomnik burmistrza Isindera (zm. 1615)
przed pożarem staromiejskiej fary (1777) był usytuowany „w przejściu do lewej strony"14,
a więc najprawdopodobniej w międzynawowej arkadzie północnej (il. 1). W takim razie
do nawy południowej trafił wtórnie, dopiero po 1777 r.
Publikowany tu fragment płyty gotyckiej [ZJ1.!1] powiększa listę 19 znanych średnio-
wiecznych nagrobków w Elblągu [22.1-40.1], z których 10 istniało jeszcze do czasów
II wojny światowej [23.2; 24.3; 30.2; 32.4; 33.5; 34.6; 35.7; 36.1; 38.3; 39.1], ale potem
przepadły niemal wszystkie. Przetrwała jedynie płyta zamożnego kupca Johanna Grollego
(zm. 1355) w kościele św. Mikołaja [23.2]. A zatem ułomek [231.21] odkryty w 2007 r.
podwaja liczbę ocalałych gotyckich dzieł sztuki sepulkralnej w Elblągu, co jednak nie
rzutuje w sposób istotny na całościowy obraz statystyczny omawianej dziedziny na obsza-
rze Prus (Nagrobki, s. 48 i Tabela 7).

VIVVNT / SACRVM / SPECTABILIS DNI M ALBERTI / ISINDERIS R.B. PROCOS ELBINGN / MONUMENTVM

/ [w kolistym polu tarcza herbowa z labrami nakryta hełmem z klejnotem] / [SPES MEA] CH[RI]S[TV]S / [SOLVOR

M]ORTE MEA ET CHRI / [VIRTV]TE RESVRGO / [ANNO] DNI MDCXV. Uzupełnienia inskrypcji wg jej odpisów

z XVIII w. - Johann Heinrich DEWITZ, Epitaphia und Inscriptiones aller Kirchen der Stddte Elbing und deren Terri-

torii, AP Gdańsk, 10/492/0/317, fol. 6; Johan Georg NEUMANN, Epitaphia aus der Pfarr- oder St. Nikolai Kirche in

Elbing, AP Gdańsk, 10/492/0/971, fol. 262-266, tu fol. 264.

11 Po rozmowie z Panią Marią Gawryluk (Wojewódzki Oddział Służby Ochrony Zabytków w Olsztynie. Delegatura
w Elblągu) w dniu 8 sierpnia 2017 r., wystąpiłem (14 VIII) z pisemnym wnioskiem o wprowadzenie obu nagrobków do
rejestru zabytków ruchomych województwa warmińsko-mazurskiego.

12 W sporze o kościół św. Mikołaja w Elblągu między biskupem warmińskim Szymonem Rudnickim (1604-1621)
a protestancką radą miejską poruszono m.in. problem niszczenia grobów. - Zob. np.: Rywalizacja katolików z luterana-
mi o kościół św. Mikołaja w Elblągu 1520-1621. Źródła do dziejów reformacji w Prusach Królewskich, zebrał i oprać.
Alojzy SZORC, Olsztyn 2002 (Źródła Historii Kościoła. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski. Wydział Teologii / Fontes
Historiae Ecclesiasticae. Universitas Warmiensis-Masuriensis. Facultas Theologiae, 1), tu nr 359, s. 496 [6, 7]; nr 380,
s. 521.

13 DEWITZ, Epitaphia (jak przyp. 10) odpisał inskrypcje z trzech nagrobków gotyckich u św. Mikołaja: Johanna Grolle,
zm. 1355 [23.2], Willema Grote, zm. 1389 [25.4] i Barbary Rode, zm. 1406 [26.5]. Listę pomników średniowiecznych
związanych z farą staromiejską dopełniają cztery dzieła nienotowane przez Dewitza: nagrobek nieznanej osoby,
zm. 1264 [22.1], fragmenty kamiennej płyty jakiegoś małżeństwa (lub rodzeństwa?) z 2. poł. XIV w. [24.2] i pomniki
Rouberów z brązu, 2. poł. XIV-2. poł. XV w. [27-28. 6-7].

14 „Im Gang zur lincken Seiten" - DEWITZ, Epitaphia (jak przyp. 10); NEUMANN, Epitaphia (jak przyp. 10). Zakła-
dam, że lokalizację nagrobka określono, stojąc twarzą do ołtarza.