525

KATARZYNA UCHOWICZ
Warszawa, Instytut Sztuki PAN

Energia koloru i synergia sztuk.
Dom własny Bohdana Lacherta

Dom własny architekta, zrealizowany jako jeden z segmentów zabudowy szerego-
wej przy ul. Katowickiej 9 na warszawskiej Saskiej Kępie, został zaprojektowany
przez spółkę architektoniczną Bohdan Lachert - Józef Szanajca w 1928 r. z wy-
korzystaniem pięciu zasad nowoczesnej architektury Le Corbusiera. Bezpośrednią inspi-
racją stały się rozwiązania mieszkaniowe zaprezentowane przez tegoż architekta na
wystawie architektonicznej Weissenhofsiedlung w Stuttgarcie - dwie różniące się wersje
seryjnego domu Citrohan (1927). Wyposażenie wnętrza i kolorystyka pozostały autorską
kreacją Lacherta, który w jednym z wywiadów przybliżył zasady zakomponowania pry-
watnej przestrzeni mieszkalnej: „Percepcja tego wnętrza polega na odszukiwaniu jedno-
barwnych powierzchni, które łącznie tworzą pewien przestrzenny organizm, składający
się głównie z trzech kierunków: pionu, poziomu i trzeciej płaszczyzny, tworzącej prze-
strzenny sześcian"1.
Dyspozycja kolorystyczna, opracowana blisko dwie dekady wcześniej niż słynna Sala
Neoplastyczna Władysława Strzemińskiego (1946-1948), dopełniona barwnym komple-
tem mebli gabinetowych projektu architekta, stanowiła element artystycznego dialogu
pomiędzy holenderską formacją De Stijl a grupą awangardowych twórców Praesens, któ-
rą Lachert współtworzył. Zachowane na archiwalnych fotografiach oryginalne wnętrze
domu było pionierską adaptacją zasad neoplastycyzmu w przestrzeni architektonicznej,
stanowiącą jednocześnie jedną z najwcześniejszych prób wykorzystania barwy dla reży-
serii ruchu, rozbicia bryły poprzez kolor i przeniesienia do dużej skali laboratoryjnych
studiów przestrzennych Katarzyny Kobro oraz teoretycznych założeń unizmu Władysła-
wa Strzemińskiego. Interdyscyplinarny dyskurs Lacherta, Kobro i Strzemińskiego oraz
ujęte w szerokiej perspektywie zagadnienie koloru w przestrzeniach kształtowanych przez
awangardę potwierdziło reinterpretację modernizmu jako architektury „białych ścian".
Zaprojektowane przez Waltera Gropiusa domy profesorów Bauhausu, słynne Meister-
hauser w Dessau, tworzyły - obok zrealizowanych niemal równocześnie domów własnych

* Artykuł powstał podczas realizacji projektu „Ariergarda modernizmu. Katalog zespołów archiwalnych pracowni pro-
jektowych Bohdana Lacherta (1900-1987) i Józefa Szanajcy (1902-1939)", finansowanego w ramach programu Mini-
stra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki" w latach 2015-2017
na podstawie decyzji nr 0084/NPRH4/Hlb/83/2015.

1 Warszawskie Muzy. Profesor Bohdan Lachert. [Wywiad Janiny Dziadek z Bohdanem Lachertem, 21 I 1984], Narodo-
we Archiwum Cyfrowe, Dział Nagrań Dźwiękowych, sygn. T 6209.