640

Grażyna Regulska


WŚCIÓIŁ W TI^reMre^^nreo

7. Trzemeszno, kościół kanoników regularnych. Widok od strony północno-wschodniej,
stan z połowy XIX w.
Stosunkowo szybko, bo we wrześniu roku 1946, wszystkie trzy romańskie wyroby z jej
skarbca, to jest kielich zwany św. Wojciecha oraz oba kielichy zwane Dąbrówki, żony
Mieszka I, powróciły do Polski i od 1958 r. przechowywane są w Gnieźnie, najpierw
w katedrze, obecnie zaś w tamtejszym Muzeum Archidiecezjalnym4. Ze znacznie licz-
niejszej grupy trzemeszneńskich dzieł gotyckich oraz późnogotyckich udało się natomiast
odzyskać po II wojnie tylko jedno - kielich z daru Kazimierza Wielkiego, który od roku
1965 należy do Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu w Krakowie5.
W Trzemesznie dobiegała tymczasem końca odbudowa spalonego kościoła oraz pieczo-
łowita, lecz z nieznanych powodów pomijająca zniszczoną konfesję świętego męczennika,
rekonstrukcja jego późnobarokowego i klasycystycznego wystroju6. Przeprowadzone zostały

4 Odnalazły je wojska amerykańskie, w jednym z chodników nieczynnej kopalni soli w Grasleben koło Brunszwiku
(Dolna Saksonia), gdzie Niemcy urządzili składnicę zagrabionych sreber kościelnych. Według Tomasza Łuczaka zdecy-
dowana większość tych przedmiotów (ok. 80 %) pochodziła z kościołów archidiecezji gnieźnieńskiej i diecezji poznań-
skiej. Zob. Tomasz ŁUCZAK, „Wojenne straty dzieł sztuki Kościoła katolickiego w Wielkopolsce", Ochrona Zabytków,
2004, nr 1-2, s. 120.

5 Zakupił go Julian Godlewski, na rynku antykwarskim w Austrii lub Szwajcarii, i przekazał do zbiorów Zamku Królew-
skiego na Wawelu.

6 Do 1952 r. w tej odbudowie aktywnie uczestniczył wspomniany wyżej ksiądz proboszcz Józef Sarniewicz, który
jeszcze przed śmiercią zdołał doprowadzić do konsekracji głównego ołtarza przez prymasa Stefana Wyszyńskiego.
W 1969 r. w oktogonie kościoła stanęła nowa mensa ołtarzowa, pod którą ułożono ocalałą z XVIII-wiecznej konfesji
i odrestaurowaną figurę św. Wojciecha. Zob. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. XI: Dawne województwo bydgoskie,
z. 10: Mogilno, Strzelno, Trzemeszno i okolice, oprac. Zofia BIAŁŁOWICZ-KRYGIEROWA, Warszawa 1982 (dalej
cyt. jako KZSP, t. XI, z. 10, 1982), s. 104-106.