Zamek, kościół i mury miejskie w Kowalewie Pomorskim

73


2. Filar gdaniska - stan obecny (fot. autor) i inwentaryzacja Conrada Steinbrechta
z końca XIX w. (Steinbrecht 1888, s. 27)

obrys. Jak wynika z archiwalnych map młodsze bloki, jeszcze w końcu XIX w. nie miały
regularnej zabudowy i dominowały tam tereny otwarte, zielone11.
Ze średniowiecznej zabudowy miasta przetrwał kościół farny p.w. św. Mikołaja, cylin-
dryczna wieża narożna murów miejskich oraz fragmenty murów zamku wraz z odcinkiem
fosy12. Z zamku wysokiego (domu konwentu) nie zachowały się na powierzchni żadne
pozostałości, z tego powodu dotychczasowe wyobrażenia na temat jego wyglądu opierały
się przede wszystkim na sporządzonym w końcu XIX w. szkicu Conrada Steinbrechta,
wykonanym według (zaginionego obecnie) rysunku inżyniera Giese z 1820 r.13 Dopiero
badania archeologiczno-architektoniczne z lat 2013-2016 umożliwiły weryfikację dotych-
czasowych przypuszczeń - wskazano błędy w rekonstrukcji Conrada Steinbrechta i prze-
sunięto chronologię budowy14. Ów znacznych rozmiarów zespół zamkowy przylegał do
zachodniego boku sprzężonego z nim miasta. Składał się z trzech przedzamczy (połu-
dniowego, środkowego i zachodniego) oraz z domu konwentu będącego typowym cztero-
skrzydłowym kasztelem (il. 1). Gmach ten był większy niż dotąd przypuszczano, bo jego

11 Być może stąd pochodzi nazwa, wydzielającej tą część miasta, ulicy Ogrodowej; ROGALSKI, op. cit., s. 36.

12 Katalog zabytków sztuki w Polsce..., s. 29-35.

13 STEINBRECHT, op. cit., s. 26-27.

14 WASIK, Budownictwo zamkowe..., s. 289-292; id., Wnioski na temat układu przestrzennego przedzamcza zachod-
niego na podstawie badań z 2016 r., Toruń 2016 (maszynopis w archiwum IA UMK i WUOZ w Toruniu); Bogusz
WASIK, Marcin WIEWIÓRA, „Próba rekonstrukcji układu przestrzennego zamku wysokiego (domu konwentu)
w Kowalewie Pomorskim na podstawie źródeł historycznych i najnowszych badań archeologiczno-architektonicznych",
Wiadomości Konserwatorskie, 45, 2016, s. 53-65.