Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (8.1946)

(14)

Zagadnienie inwentaryzacji zabytków sztuki w Polsce

35

Zachwatowiczowi przy pomocy samochodu i woźnych użyczonych przez
Dyrekcję Warsz. Muzeum Narodowego wykraść dosłownie owe negatywy
z Ministerstwa, zajętego już wówczas całkowicie przez Gestapo i prze-
wieźć je do Zakładu Architektury Polskiej, gdzie zawędrowała również
następnie reszta materiałów ze wspomnianej fabryki. Dzięki temu uni-
knęło archiwum C. B. I. losu akt i wydawnictw Ministerstwa W. R. i O. P.,
które wyrzucone z gmachu na dziedzieniec, mokły na deszczu przez kilka
tygodni. Można wyobrazić sobie łatwo, co stałoby się w takich warun-
kach z kliszami i błonami fotograficznymi! W początku 1940 wywieziono
zbiory C. B. I. na zarządzenie profesora uniwersytetu wrocławskigo Da-
goberta Freya z Warszawy do Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie,
w której pozostały do końca okupacji, mimo iż władze niemieckie nosiły
się z zamiarem wy ewakuowania ich do Wrocławia. Uniknęły przez to
zagłady, jaka je czekała niewątpliwie po powstaniu warszawskim,
a także rozproszenia i zniszczenia na Śląsku, co spotkało śląskie archiwa
konserwatorskie.
Mając w pamięci los tych ostatnich, a także straty poniesione w cza-
sie wojny przez różne archiwa i zbiory polskie, nie powinniśmy usypiać
naszej czujności szczęśliwym ocaleniem materiałów inwentaryzacyjnych
C. B. I., lecz odrazu poczynić kroki, któreby zapobiegły w przyszłości
zagładzie tak cennych dla nas dokumentów. Za najlepsze wyjście w tym
względzie uważam czterokrotne powielenie planów architektonicznych
i zdjęć fotograficznych C. B. I. i rozmieszczenie powstałych w ten sposób
pięciu serii w pięciu różnych miejscach, trzech na terenie kraju i dwóch
za granicą. W kraju mieściłyby się te archiwa w Krakowie, Poznaniu
i Warszawie (w C. B. I. i w muzeach lub zakładach historii sztuki), za
granicą — najlepiej w Rapperswilu i przy jakiejś polskiej placówce
kulturalnej w Ameryce. Takie zwielokrotnienie zbiorów byłoby i z innych
względów ze wszech miar pożądane, w kraju usprawniłoby bowiem niepo-
miernie ich wykorzystywanie, zwłaszcza uczonych trzech głównych środo-
wisk historii sztuki, za. granicą zaś oddałoby znakomite usługi dla propa-
gandy polskiej sztuki i kultury.

Literatura przedmiotu: SOKOŁOWSKI M., Przedmowa do pierwszego tomu Teki
Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej. Kr. 1900. PAGACZJEWSKI J.,
W sprawie inwentaryzacji zabytków sztuki w Polsce, a zwłaszcza w Galicji. Pa-miąt-
n i k III. Zjazdu Historyków Polskich w Krakowie w 1900 r.
I Referaty. Kraków 1900. KOWALSKI G o., Wiejskie kościoły i ich konserwacja.
Pamiętnik Pierwszego Zjazdu Miłośników Ojczystych Zabyt-
ków w Krakowie w 1911 r. Kr., 1912. WOJCIECHOWSKI j., O potrzebie pol-
skich pracowni inwentaryzacyjnych oraz o potrzebie wydawnictwa materiałów do in-
wentaryzaji zabytków sztuki w Polsce N. P. I, 1918. TOMKIEWICZ S., Uwagi o potrzebach
nauki polskiej w zakresie historii sztuki. N. P. I. Warszawa 1918. KOPERA F.,
W sprawie programu' ba'dań w zakresie historii sztuki. N. P. II, 1919. LEPSZY L., In-
wentaryzacja zabytków sztuki na ziemiach Polski. Rocznik Ilustrowa n y T o -
warzy stwa Sztuk Pięknych w Krakowie". 1923. PODLACHA W., Współ-
praca prowincji w badaniu i ochronie zabytków sztuki. N. P. IV, 1923. DOBRZYGKI J.;
O rozwój badań nad dziejami sztuki. N. P. -X, 1929. TOMKOWICZ S., Znaczenie i za-
dania inwentaryzacji zabytków w Polsce. Ochrona Zabytków. Zesz. 1 — 4. Cz. II.
1930/31. REMER J., Program inwentaryzacji zabytków sztuki w Polsce. Ochrona
Zabytków Sztuki. Zesz. 1 — 4. Cz. II., 1930/31. REMER J., Sp rawa inwentaryzacji
zabytków sztuki. Pamiętnik Organizacyjnego Zjazdu Historyków
Sztuki w Krakowie W 1934 i\ Kr. 1935. SZABŁOWSKI J. Słowo wstępne do
inwentarza nabytków sztuki w Polsce 1938.