Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (11.1949)

170

Jan Białostocki

(2)

żającej Dawida (artysta) sportretował Bolesława Kędzierzawego jako opie-
kuna sztuki, siedzącego na składanym tronie, grając na arfie i śpiewają-
cego". ,,U spodu tej sceny złotnik z towarzyszem pracuje nad uzupełnie-
niem czary, kując na małym kowadełku" "). Bersohn pisze: ,,U spodu mi-
niatury widzimy jakichś rzemieślników w oryginalnych kostiumach zaję-
tych pracą, prawdopodobnie złotniczą" '). Kopera domyśla się, że przedsta-
wiona z lewej u dołu postać może być złotnikiem, który wykonał ,,Czarę
włocławską". Sawicka uważając kodeks za dzieło szkoły mozańskiej za-
rzuca identyfikację Dawida z portretem Kędzierzawego, natomiast postacie
narysowane na dole interpretuje jako „une scene qui semble representer
un atelier d'un orfevre" ").
Wydaje się jednak, że cała scena ma wspólny nurt ikonograficzny i że
wszystkie występujące postacie są uczestnikami prymitywnego koncertu
kameralnego, którego wyobrażenie stanowi typową i zazwyczaj stosowaną
ilustrację rozpoczynającego się na następnej stronie psałterza. Utwór stoi
na granicy symboliki i stanowi ciekawy przykład przenikania elementu
obyczajowego w krąg przedstawień ściśle symbolicznych.
Skład ikonograficzny miniatury operuje dwiema postaciami ważniej-
szymi niejako, gdyż przedstawionymi w pozycji siedzącej — z lewej strony:
Dawid grający na harfie i kowal uderzający w kowadło; oraz dwiema po-
staciami akompaniującymi — starzec grający na dzwonkach i postać posłu-
gująca się instrumentem trudnym do identyfikacji. Obie te postacie przed-
stawione są w pozycji stojącej.
W dwóch postaciach górnych i lewej dolnej nie trudno odnaleźć tra-
dycyjne elementy związane z przedstawieniem muzyki jako jednej
z artes liberale s. Charakterystyczne jest to, że miniatura nasza
wprowadza jako głównych aktorów koncertu nie personifikacje alegorycz-
ne muzyki, jak dzieje się to zazwyczaj w ściśle symbolicznych przedsta-
wieniach średniowiecznych, lecz wprowadza tu dwóch najsłynniejszych
reprezentantów muzyki.
Jak wiadomo wyobrażenia sztuk i nauk miały dwojaki charakter")—
1" przedstawienia alegoryczne sztuk wyzwolonych jako postaci kobiecych

°) KOPERA, loc. cit.
1 M. BERSOHN, op. cit., 14.
s) SAWICKA, 239.
°) K. KUNSTLE, Ikonographie der christlichen Kunst, Freiburg 1928, I, 145 nn.;
W. MOLSDORFF, Christliche Symbolik der mittelalterlichen Kunst, 2 wyd. Lipsk 1926,
266; E. MALE, L'Art religieux du XIHe ślecie en France, Paris 1922, 23, s. 76 nn.;
R. VAN MARLE, Iconographie de Fart profane au Moyen-Age et a la Renaissance,
Haga 1931/2, 1/H; J. J. M. TIMERS, Symboliek en Ikonografie der Christelijke Kunst,
Roermond-Maaseik 1947, 733 nn.; VIOLLET-LE-DUC, Dictionnaire raisonne de 1'Archi-
tecture Franęaise..., vol. II, 1 nn.