DOI Artikel:
Dorawa, Marian: Konserwacja zabytkowego pozytywu z Grodziska koło Siemiatycz na Podlasiu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.61901#0128
MATERIAŁY
Marian Dorawa
Toruń
Konserwacja zabytkowego pozytywu
z Grodziska koło Siemiatycz na Podlasiu
Na kartach ochrony i konserwatorstwa dziedzictwa kulturowego w Polsce
zapiszą się zapewne żmudne prace konserwatorsko-rekonstrukcyjne, przeprowa-
dzone przy pozytywie organowym z Grodziska koło Siemiatycz.
Ten niewielki obiekt muzyczny, ze względu na posiadaną jedynie klawiatu-
rę ręczną, należy do grupy mniejszych organów, zwanych powszechnie pozytywa-
mi. Zbudowany w 2. poł. XVIII w. znajdował się poprzednio w kościele parafialnym
w Strabli. Ustawiony tam został w miejsce wcześniejszego instrumentu, na istnienie
którego pośrednio wskazują XVII-wieczne źródła, informujące o istniejącym przy
tamtejszej parafii stanowisku organisty1.
Późnobarokowy pozytyw, będący przedmiotem tego opracowania, odno-
towywany był w inwentarzach tamtejszego kościoła następującą notatką: Na chó-
rze organ o siedmiu głosach potrzebujący poprawienia i stroyenia2. W inwentarzu z 1862
roku pojawił się bardziej rozbudowany zapis od poprzednich, informujący zarazem
o projekcie dokonania pewnych przeróbek w tym instrumencie: Na chórze organ
o siedmiu głosach z dudek cynowych złożony, całkiem zepsuty i potrzebujący nie tylko na-
prawienia ale i przerobienia3. Że taka przebudowa została dokonana, informuje in-
wentarz z 1920 roku: Na chórze organ stary o 10 głosach, latem roku 1919, staraniem
i kosztem ks. proboszcza Jerzego Andrukonisa i parafian został gruntownie przerobiony
i odrestaurowany z dodaniem paru głosów4. Informacje kolejnych inwentarzy z lat 1934
i 1945 znów wymieniają liczbę „9 głosów", co zgadza się z aktualną liczbą rejestrów.
Poprzednia informacja o „10 głosach", zamieszczona w inwentarzu z 1920 roku,
mogła wiązać się z dokonaną rozbudową lub być wynikiem błędnego włączenia,
np. „wypustu powietrza" do zespołu dźwięku, na podstawie liczby włączników
istniejących przy zespole gry.
W maju 1962 r. ten pozytyw został sprzedany za kwotę 14 500 złotych do
Grodziska koło Siemiatycz. Zakupił go ówczesny proboszcz, ks. Józef Gołda, do
drewnianego kościoła pounickiego pw. św. Andrzeja Apostoła, o czym informuje
wpis w kronice parafialnej: zakupiliśmy stare organy z parafii Strabla za 14.500 zł. Opie-
rając się na tym materiale i doczając [sic! - M. D.] nowy rozpoczęliśmy budowę organu pod
kierunkiem p. Stanisława Sosnowskiego z Warszawy5. Prace montażowe zakupionych
127
Marian Dorawa
Toruń
Konserwacja zabytkowego pozytywu
z Grodziska koło Siemiatycz na Podlasiu
Na kartach ochrony i konserwatorstwa dziedzictwa kulturowego w Polsce
zapiszą się zapewne żmudne prace konserwatorsko-rekonstrukcyjne, przeprowa-
dzone przy pozytywie organowym z Grodziska koło Siemiatycz.
Ten niewielki obiekt muzyczny, ze względu na posiadaną jedynie klawiatu-
rę ręczną, należy do grupy mniejszych organów, zwanych powszechnie pozytywa-
mi. Zbudowany w 2. poł. XVIII w. znajdował się poprzednio w kościele parafialnym
w Strabli. Ustawiony tam został w miejsce wcześniejszego instrumentu, na istnienie
którego pośrednio wskazują XVII-wieczne źródła, informujące o istniejącym przy
tamtejszej parafii stanowisku organisty1.
Późnobarokowy pozytyw, będący przedmiotem tego opracowania, odno-
towywany był w inwentarzach tamtejszego kościoła następującą notatką: Na chó-
rze organ o siedmiu głosach potrzebujący poprawienia i stroyenia2. W inwentarzu z 1862
roku pojawił się bardziej rozbudowany zapis od poprzednich, informujący zarazem
o projekcie dokonania pewnych przeróbek w tym instrumencie: Na chórze organ
o siedmiu głosach z dudek cynowych złożony, całkiem zepsuty i potrzebujący nie tylko na-
prawienia ale i przerobienia3. Że taka przebudowa została dokonana, informuje in-
wentarz z 1920 roku: Na chórze organ stary o 10 głosach, latem roku 1919, staraniem
i kosztem ks. proboszcza Jerzego Andrukonisa i parafian został gruntownie przerobiony
i odrestaurowany z dodaniem paru głosów4. Informacje kolejnych inwentarzy z lat 1934
i 1945 znów wymieniają liczbę „9 głosów", co zgadza się z aktualną liczbą rejestrów.
Poprzednia informacja o „10 głosach", zamieszczona w inwentarzu z 1920 roku,
mogła wiązać się z dokonaną rozbudową lub być wynikiem błędnego włączenia,
np. „wypustu powietrza" do zespołu dźwięku, na podstawie liczby włączników
istniejących przy zespole gry.
W maju 1962 r. ten pozytyw został sprzedany za kwotę 14 500 złotych do
Grodziska koło Siemiatycz. Zakupił go ówczesny proboszcz, ks. Józef Gołda, do
drewnianego kościoła pounickiego pw. św. Andrzeja Apostoła, o czym informuje
wpis w kronice parafialnej: zakupiliśmy stare organy z parafii Strabla za 14.500 zł. Opie-
rając się na tym materiale i doczając [sic! - M. D.] nowy rozpoczęliśmy budowę organu pod
kierunkiem p. Stanisława Sosnowskiego z Warszawy5. Prace montażowe zakupionych
127