DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Zajczyk, Siméon: Architektura barokowych bóżnic murowanych w Polsce: (Zagadnienia i systematyka materjału zabytkowego)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35188#0196
(z lat 1624—1632) bóżnica w Wilnie (po roku 1633), i bóżnica
w Ostrogu (pierwsza połowa XVII wieku). Do pewnych hipotez i po-
szukiwań daje asumpt okoliczność, iż bóżnice lwowska i ostrogska
posiadają niektóre elementy o kształcie prawie identycznym, a mia-
nowicie: w pierwszym rzędzie głowice kolumn, które w formie nie
są ani schematyczne, ani pospolite, co zaprzecza możliwości przy-
padkowego podobieństwa. Drugą odmianę dziewięciopolówki (zni-
żenie kopułki i utworzenie w ten sposób nad bimą wspomnianej bryły
sześcianu) reprezentuje w pierwszym rzędzie nieco wcześniejsza od
o . ___ 10 M
Ryc. 6. Pińsk. Bóżnica. Przekrój poprzeczny.
powyższych, a temsamem najstarsza (jak dotychczas!), dziewięciopo-
lowa bóżnica w Łucku (zezwolenie królewskie na budowę pocho-
dzi z roku 1626, a w roku 1628 budowa była na ukończeniu).
W piątym dziesiątku XVII wieku powstaje interesująca grupa dru-
giej odmiany dziewięciopolówek (o bimie kaplicowej) na terenach
województw: Poleskiego, Nowogródzkiego i Białostockiego. Bóżni-
ce owe znajdują się w Pińsku (z roku 1640), w Słonimiu (z roku
1642, ryc. 2) i w Nowogródku (r. 1648, ryc. 3) Bóżnica w Tykocinie
(r. 1642) jest dziewięciopolówką o odmianie częściowo drugiej. Grupa
ta powyższych czterech bóżnic została wybudowana w przeciągu ośmiu
lat na niewielkiej stosunkowo przestrzeni. Charakter tych bóżnic
jest prawie jednolity (z. w. Tykocina). Uderza w tej grupie bóżnic
pewna niezależność bóżnicy wileńskiej powstałej o osiem lat
wcześniej. Powyższy spis bóżnic obejmuje zabytki dziewięciopolowe,
które zostały zbadane i jednocześnie zostało stwierdzone, iż ich
budowa przypada na pierwszą połowę XVII wieku. Gdybyśmy
na mapie powyznaczali wszystkie powyższe bóżnice, otrzymalibyśmy
wielki łuk, którego jeden wierzchołek byłby w Wilnie, drugi we
Lwowie, a droga jego szłaby nie przez województwa centralne,
lecz przez kresy wschodnie. W wieku XVIII spotykamy dziewię-
ciopolówki zarówno w odmianie pierwszej, jak i drugiej, lecz za-
194
w Ostrogu (pierwsza połowa XVII wieku). Do pewnych hipotez i po-
szukiwań daje asumpt okoliczność, iż bóżnice lwowska i ostrogska
posiadają niektóre elementy o kształcie prawie identycznym, a mia-
nowicie: w pierwszym rzędzie głowice kolumn, które w formie nie
są ani schematyczne, ani pospolite, co zaprzecza możliwości przy-
padkowego podobieństwa. Drugą odmianę dziewięciopolówki (zni-
żenie kopułki i utworzenie w ten sposób nad bimą wspomnianej bryły
sześcianu) reprezentuje w pierwszym rzędzie nieco wcześniejsza od
o . ___ 10 M
Ryc. 6. Pińsk. Bóżnica. Przekrój poprzeczny.
powyższych, a temsamem najstarsza (jak dotychczas!), dziewięciopo-
lowa bóżnica w Łucku (zezwolenie królewskie na budowę pocho-
dzi z roku 1626, a w roku 1628 budowa była na ukończeniu).
W piątym dziesiątku XVII wieku powstaje interesująca grupa dru-
giej odmiany dziewięciopolówek (o bimie kaplicowej) na terenach
województw: Poleskiego, Nowogródzkiego i Białostockiego. Bóżni-
ce owe znajdują się w Pińsku (z roku 1640), w Słonimiu (z roku
1642, ryc. 2) i w Nowogródku (r. 1648, ryc. 3) Bóżnica w Tykocinie
(r. 1642) jest dziewięciopolówką o odmianie częściowo drugiej. Grupa
ta powyższych czterech bóżnic została wybudowana w przeciągu ośmiu
lat na niewielkiej stosunkowo przestrzeni. Charakter tych bóżnic
jest prawie jednolity (z. w. Tykocina). Uderza w tej grupie bóżnic
pewna niezależność bóżnicy wileńskiej powstałej o osiem lat
wcześniej. Powyższy spis bóżnic obejmuje zabytki dziewięciopolowe,
które zostały zbadane i jednocześnie zostało stwierdzone, iż ich
budowa przypada na pierwszą połowę XVII wieku. Gdybyśmy
na mapie powyznaczali wszystkie powyższe bóżnice, otrzymalibyśmy
wielki łuk, którego jeden wierzchołek byłby w Wilnie, drugi we
Lwowie, a droga jego szłaby nie przez województwa centralne,
lecz przez kresy wschodnie. W wieku XVIII spotykamy dziewię-
ciopolówki zarówno w odmianie pierwszej, jak i drugiej, lecz za-
194