DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Poświk, Br.: Rekonstrukcja warunków i procesu pracy jako badania pomocnicze dla historji kaflarstwa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35188#0205
glinu z gliny właściwej zabarwia się na kolor ciemno - granatowy,
skaleń na jasny, a kwarc pozostaje bezbarwny. Procentową zawar-
tość gliny właściwej określa się dosyć dokładnie, stosując gęstszą
lub rzadszą siatkę. Glina, zawierająca większą ilość gliny właściwej
nosi nazwę tłustej, małą ilość — chudej (por. także 111 F\l\a oraz
111 fl23).
2. Z pośród krystalicznych) minerałów wypalona glina zawiera
przeważnie kwarc, skalenie i jasne miki (muskowity); jako charak-
terystyczna przymieszka występuje czasami turmalin, granat, rutyl,
cyrkon i inne. Bada się ich procentową ilość (przy pomocy siatki),
oraz kształt odłamków (co jest ważne przy ustalaniu pochodzenia
gliny, np. czy pochodzi ona z pierwotnych czy wtórnych złóż).
3. Dla ustalenia charakteru składników organicznych) należy
badać przez lupę gołem okiem jednostronny szlif większych
rozmiarów. Z kształtu szczelin, które powstały po nich, wnioskuje
się, czy były to składniki naturalne, np. korzonki, czy też umyślnie
dodane, jak sieczka i t. d.
4. Obecność i ilość tlenku wapnia bada się w wyrobach fa-
jansowych i majolikowych, które ze względu na cynowe szkliwo
przeważnie zawierają CaO (przez stopienie z sodą w tyglu platyno-
wym; dalsze badanie na węglu oraz zapomocą spektrometru, względnie
uproszczonej analizy ilościowej). Jako wskazówka obecności CaO
służy często kolor skorupy, który w wypadku gdy występują
związki żelaza jest żółty lub brązowawo-zielonkawy.
5. Obecność związków żelaza nadaje skorupie żółto-czerwo-
nawe albo szare zabarwienie (patrz 111 C2).
B. Badanie szkliwa.
1. O ile zna się już jakąś glazurę z innych kafli, to przy ba-
daniu nowych wystarcza często jako kryterjum tożsamości poza
ogólnym wyglądem badanie pęknięć włoskowatycb■ Porównywać
można tylko miejsca o jednakowej grubości szkliwa i oczywiście na
skorupach równej jakości. Dla lepszego uwidocznienia pęknięć
włoskowatych należy wysmarować je atramentem albo grafitem,
lub też, jeśli glazura jest ciemna, wywołać zapocenie powierzchni
przez chuchanie.
Nb. Szlify do badań pod mikroskopem nie powinny być robione
wzdłuż warstwy glazury, ponieważ nie jest ona jednakowa w całej
grubości warstwy — przy powierzchni zawiera więcej Pb, a przy sko-
rupie mniej.
2. Zawartość Pb w szkliwie o prostej budowie chemicznej
ustala się przy pomocy współczynnika załamania.
201
skaleń na jasny, a kwarc pozostaje bezbarwny. Procentową zawar-
tość gliny właściwej określa się dosyć dokładnie, stosując gęstszą
lub rzadszą siatkę. Glina, zawierająca większą ilość gliny właściwej
nosi nazwę tłustej, małą ilość — chudej (por. także 111 F\l\a oraz
111 fl23).
2. Z pośród krystalicznych) minerałów wypalona glina zawiera
przeważnie kwarc, skalenie i jasne miki (muskowity); jako charak-
terystyczna przymieszka występuje czasami turmalin, granat, rutyl,
cyrkon i inne. Bada się ich procentową ilość (przy pomocy siatki),
oraz kształt odłamków (co jest ważne przy ustalaniu pochodzenia
gliny, np. czy pochodzi ona z pierwotnych czy wtórnych złóż).
3. Dla ustalenia charakteru składników organicznych) należy
badać przez lupę gołem okiem jednostronny szlif większych
rozmiarów. Z kształtu szczelin, które powstały po nich, wnioskuje
się, czy były to składniki naturalne, np. korzonki, czy też umyślnie
dodane, jak sieczka i t. d.
4. Obecność i ilość tlenku wapnia bada się w wyrobach fa-
jansowych i majolikowych, które ze względu na cynowe szkliwo
przeważnie zawierają CaO (przez stopienie z sodą w tyglu platyno-
wym; dalsze badanie na węglu oraz zapomocą spektrometru, względnie
uproszczonej analizy ilościowej). Jako wskazówka obecności CaO
służy często kolor skorupy, który w wypadku gdy występują
związki żelaza jest żółty lub brązowawo-zielonkawy.
5. Obecność związków żelaza nadaje skorupie żółto-czerwo-
nawe albo szare zabarwienie (patrz 111 C2).
B. Badanie szkliwa.
1. O ile zna się już jakąś glazurę z innych kafli, to przy ba-
daniu nowych wystarcza często jako kryterjum tożsamości poza
ogólnym wyglądem badanie pęknięć włoskowatycb■ Porównywać
można tylko miejsca o jednakowej grubości szkliwa i oczywiście na
skorupach równej jakości. Dla lepszego uwidocznienia pęknięć
włoskowatych należy wysmarować je atramentem albo grafitem,
lub też, jeśli glazura jest ciemna, wywołać zapocenie powierzchni
przez chuchanie.
Nb. Szlify do badań pod mikroskopem nie powinny być robione
wzdłuż warstwy glazury, ponieważ nie jest ona jednakowa w całej
grubości warstwy — przy powierzchni zawiera więcej Pb, a przy sko-
rupie mniej.
2. Zawartość Pb w szkliwie o prostej budowie chemicznej
ustala się przy pomocy współczynnika załamania.
201