DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.28096#0041
CAROLO V.
MAXIMO, FORTISSIMO,
FORTUNATO, VICTORIOSO,
CARMEN TRIUMPHALE.
SAntatrix■ operum reni Camena;
Facunda Caroli trophaa vena
Decantans t titulos revolve veros,
Queis claruit inclytus Heros.
Non tam magnanimo vigore, fortes
Cimbrorum Alarius potens cohortes
Stravit, Romulidum venufta lauro
Quem gloria cinxit, & auro.
Non tot Priamides novis duellis i
Alerft Grajugenas rates procellis:
Nec Alarcellus ovans micante parma
Sic Punica contudit arma.
Ut magni Carolus Alonarcha mundi,
Et terra, & domiti Timor Profundi
Hosliles acies^er arma fregit,
Adversaque sgna subegit.
Qua Phabus rofeas rotat quadrigas,
Et feras movet alba luna bigas ;
Fidioris Caroli levat perennis
Se bellica gloria pennis.
Calares Regesque Germaniae
CAROLUS V. Austriacus.natus Gandavi ia Flandria A. C. i s oo. Maxi
miliani I. nepos, ex Patre Philippo, Sc matre JoaDna silia Ferdinandi Re-
gisCatboIici, A prima aetatesub Hadriano Florentino (summo dein
Pontisice ) laudatissime institutus; anno aetatis decimo quinto, cum in Hispanss
parens praemature obiisset, Provinciarum Belgicarum cum Burgundia admini-
llrationem luscepit; post biennium Hispaniarum Rex inauguratus,defundto tan-
dem etiam Maximiliano, Imperium Romano - Germanicum anno aetatis unde
vigcsimo.jam tum gerendis rebus maximis maturus Imperator adeptus est; A-
quisgrani primum, tum Bononiae post annos decem a Clemente VII. Pontisice
ritu solenni coronatus. ( a ) Magnae fortunae , sed majoris virtutis dc fortitudi
nis Princeps, utpote qui felici ut plurimum successu tam multa, tamque difficilia
bella confecit,quanta nullus ante ipsum Rex, aut Imperator gessisset. Viatorias
illustriores quadraginta de hostibus retulit ; expeditiones bellicas plusquam sep-
tuaginta ad exitum optatum perduxit; castella, quae cepit, supra centum millia,
urbes decies odfingentx,naves supra decies odlingentas fuere,- Nunquam acie vi-
£tus,nunquam castris exutus. Bella per Hispaniam quatuor,atque ea contra re-
belles semper vidtor suseepit. In Italia pugnavit o&ies, eo successu, ut inter re-
liqua nobilissimum vidforix spolium.Francissum I.Francix Regem, nuper pro
Imperio aemulum,ex praelio Ticinensi in triumphum abduceret. Romamsetiam
cum nollet) per Duces luos invidtus accepit: Neapolitanos acie duplici expug
natossubjecit. (b) Germaniamsignissexiesprolatiscomposuit ; <5k,cumin
turbantes Smalcaldici foederis principes moveret, non integris odto mensibus
apud urbes atque ordines Imperii fere omnes, ut obsequerentur, effecit. Ibi Fri-
dericum Eledtorcm Saxonix, 3c Philippum Ilassix Landgravium adversarum
partium Duces memorabili ad Miilbergam Saxoniae pugna vicit cepitque; pri -
tuum, quia cedere pertinacia, dc Concilium Tridenfinum ampledfi abnueret,
translato in Mauritium ejus fratrem Eledloratu,imperio ditionibusque proserip •
fit; sicdimissoad summum Pontisicem de pugnae eventu nuncio : veni, vidi,
Chrisius vicit, (c) Delatum in Austriam cum ingenti exercitu Solimanum
Turearum Imperatorem, Sc Viennae armis obsessae inhiantem sola adventus sui
fama in fugam conjecit. Is,cur inferiores longe numero Caroli copias formi-
daret * quxsitus: sortunam Caroli timeo, reposuit, dc arma tanti aemuli experiri
non ausus, cum dedecore,nec sine multa a Viennensibus clade ad sua reversus est.
(d) At Carolus adhuc in suo vidforix cursu.in Belgio novies, in Geldriae dc Ju-
liaci ditionesepties, vicibussingulis in Bohemia5cDalmatia, ter apud Allobro-
ges cum feliciter depugnasset; quasietiam tot vidforiis Europa angustior foret,
bis in Africam expeditione suseepta, Tunetum ssu antiquam Carthaginem in
suam potestatem redegit, 8c deletis illic hostium ducentis sedecim millibus, do-
ni i tx genti batbarx Muleassem Regem dedit. In sola America Reges odfode-
cim, dc duos in iis Mexicanum 3c Peruanum Imperatores per suos duces subegit.
(a) Nic.VernnkeusEpitom.hist.pag.299. Herzius Biblioth.Germ. part.3. Calv. an.is 19. Spon-
danus.an. 1520 H50 (b) Herz.& Vernul.loc cit. Petavius.Ration.temp I.9.C 12.Matscnius.Anim.
Hist.1.2. Turtellin Epit.hilUib.l0.c,6.Herz. Calv.Spondan Briet. an.i 525. (c) Massen. lib.7. n.
Ig.&seq.adn.24. Vernulsus de Virt.Austr.1 i.c.2.n 5.I 2 c.6 n.4.Herz.Spondan Brietins.an. 1547,
sd) Vernul Epit.Hill.pag.500. Masien.lib.4.11.91. fe) Vernulloc.cit & 1 2. Virt.Austr.c 5. n.2,
llnssiers ftosc.Hist.areol.i 5. Ueutcrus.Aultr.l.9.10.&teq. (c ) Herzius. Fam. Strada de Bell. Belg.
Illum deposito minor furore ,
Fidiorem coluit fragrante rore
Fortunatus Arabs, tremenscjue mijjis
Gens horruit Asra farriffis.
Hunc vidius samulo Garumna ssudlu»
Et terfo Dominum Jupina ludtu
Rheni ripa tulit, magis Jecundtts %
Hoc Cafare > dum dedit undas.
Qui multam cumulat ferox rapinam,
Supremam timuit Getes ruinam,
Dum vidit Carolum trophaa vivi
Tot clara reserre Gradivi.
Mavors Teutonidum, potensJ Redlor,
Nuncsuam Christiadum flendus Hedlor !
Florebit tua femper abjtsue navo
Laus parta, perennis in avo.
Hac crefeet flabili decora flore ,
Fulgebit merito nitens honore ,
Et feri Caroli canent nepotes
In poflhuma Jacula dotes.
ab anno 1500. ad annum 1600.
Ubique summi consilii,vigilantiae,celeritatis, 8c fortitudinis prodigium Carolus
nullo eventu, aut magnitudine bostium territus: quo plus periculi, ajebat, eo plus
gloria, (e) Haerente sub extremum ad Metas fortuna, qui tot alios nuper jam
vicerat, ieipsum immortalis eo fadto Imperator vicit ,* cum abdicatis Regnis dc
Imperio,illa in Philippum silium,hoccx Principum Eledforum consensu in Fer-
dinandum fratrem transmisit. Ipse in Hispaniam profedtus.ut Deo totus supra-
ma aetate vacaret, in MonasteriumS. Justi cum famulis paucis secessit: ubi dies
nodtesquefuudendis Deo precibus intentus, dc quotidie synaxisacra refedfus,
religiose post biennium obiit. A. C, isj-g. aetat. sg. Imper. 37. Granasx in
Cathedrali Ecclasia juxta avum, aviamque sepultus. (f) Princeps sine dubio
Maximus fortiflimusque, sic a Paulo III.Romano Pontisice, etsi cognomen
tantum ipse palam recusaret, compellatus, (g) Illud in Cxsare tot bellis distra-
dto mirabile, quod semelduntaxattoto vitx curriculo, bello nempe Africano,
rem divinam omiserit;idque,cum ea propter detonantem tempestatem sieri om-
nino in praetoria navi non pollet. (h) Nimirum non nisi pius pugnare,sicut nec
vincere nisi clemens voluit; illud inter alia laudatissima didVa solenne usurpans:
Nulla villoriafine Clementia. Symbolum : MetaeHercuIis,seu columnae ge-
minae mari insistentes, 3c coronatx, cum Lemmate : Plus ultra.
FERD1 NANDUS I. cognomento Pius, Caroli V. frater, MedinxinHi-
spania.Ied Austriaca& Germana origine Philippo patre natus A.C. 1 5-03.
Bohemix 8c Hungariae Regnis per Matrimonium audtus, dum Austriam
etiam cum hsereditariis huic annexis provinciis a fratre haberet, in spemsucces-
sionis Romanorum Rex eledfus est Coloniae, <X; coronatus Aquisgrani A.C.
If3i. Anno vero 1 s y 8. quo Carolus in Hispaniis obiit, unanimi Eledlorum
consensu Imperator est salutatus. Dum absens Carolus in Italia, Hispania,aut
Africa armatus rem gereret, pro Reg:a ipse dignita'e administravit Germaniam ;
multa in ea pro religionis indemnitate, Sc concordia Principum sapienter dispo-
suitj (i) nec minus in Solymaoum Hungariae invasorem, dc ejus sequacem
Transylvanix Principem animatus, diu Sc feliciter hostiles eorum motus susti-
nuit, (k) Virtutibus multis eximius, sedprxcipueRe.igionisCatholicxStu-.
d osissimus Princeps.ut qui etiam adversus sidei novatores recens natam Jesu So-
cietatem primus in Austriam Viennamque induxit, Academici ejusdem Collegii
Augustus fundator. (1) Anno altero,a quo terminatum feliciter, & illius auspi-
ciis multa Europx parte receptum est Concilium Tridentinum,Viennx Austrix
moritur. A.C. 1564. aetat. 60. cum Mensibus9. Imperii post fratrem Caro-
lum gesti. 7. Pragx ad Annam conjugem sepultus. Dum viveret,viris literaruni
cultoribus, seentiisqueut maximedeledfatus : fegemmas, ajebat, (frthesiauros
malle perdere, quam liter as nefiire. (m) Natura, dc domestica Austriacis dote
ad clementiam comparatus, omnis ordinis «Srfortunx homines ad se sinefastu
fastidioque admisit: fi nos, inquiens ^excludimus pauperes d conspeftu noflro,qui<l
H nobis
dec.i.lib. 1,Massen. lib 7. Heuterns.lib.i4.c. 1.2.6.7. Spondanus. an.1556. n.3. & 1 5 n.9. CO
Massen.lib.7.n.t 5 5. Vernulaeus Virt.Austr. lib 3. cap 4. n 4. (g) ibidem, lib. 1 .cap 2.n 3. Massen.
Anim.hislor.lib.7 ad finem, (h) Herzius Biblioth Germ.part q.Masscnius dstlim.Historlib.2.n.26.
& seq. Spondanusad anl526.11.13.ns s.n.3.15 ^8.11.7. fi) VernulsusEpitom.histpag.301. Ck)
Herzius loc.cit Erietius an 1564. Orlandinushist. Soc.Ub. 1C.U.I3. (1) V«roulseus Virt.Austr,
lib. 1, e. 8. n, 3. (m) idem Epit. Hist, p#g.301.
MAXIMO, FORTISSIMO,
FORTUNATO, VICTORIOSO,
CARMEN TRIUMPHALE.
SAntatrix■ operum reni Camena;
Facunda Caroli trophaa vena
Decantans t titulos revolve veros,
Queis claruit inclytus Heros.
Non tam magnanimo vigore, fortes
Cimbrorum Alarius potens cohortes
Stravit, Romulidum venufta lauro
Quem gloria cinxit, & auro.
Non tot Priamides novis duellis i
Alerft Grajugenas rates procellis:
Nec Alarcellus ovans micante parma
Sic Punica contudit arma.
Ut magni Carolus Alonarcha mundi,
Et terra, & domiti Timor Profundi
Hosliles acies^er arma fregit,
Adversaque sgna subegit.
Qua Phabus rofeas rotat quadrigas,
Et feras movet alba luna bigas ;
Fidioris Caroli levat perennis
Se bellica gloria pennis.
Calares Regesque Germaniae
CAROLUS V. Austriacus.natus Gandavi ia Flandria A. C. i s oo. Maxi
miliani I. nepos, ex Patre Philippo, Sc matre JoaDna silia Ferdinandi Re-
gisCatboIici, A prima aetatesub Hadriano Florentino (summo dein
Pontisice ) laudatissime institutus; anno aetatis decimo quinto, cum in Hispanss
parens praemature obiisset, Provinciarum Belgicarum cum Burgundia admini-
llrationem luscepit; post biennium Hispaniarum Rex inauguratus,defundto tan-
dem etiam Maximiliano, Imperium Romano - Germanicum anno aetatis unde
vigcsimo.jam tum gerendis rebus maximis maturus Imperator adeptus est; A-
quisgrani primum, tum Bononiae post annos decem a Clemente VII. Pontisice
ritu solenni coronatus. ( a ) Magnae fortunae , sed majoris virtutis dc fortitudi
nis Princeps, utpote qui felici ut plurimum successu tam multa, tamque difficilia
bella confecit,quanta nullus ante ipsum Rex, aut Imperator gessisset. Viatorias
illustriores quadraginta de hostibus retulit ; expeditiones bellicas plusquam sep-
tuaginta ad exitum optatum perduxit; castella, quae cepit, supra centum millia,
urbes decies odfingentx,naves supra decies odlingentas fuere,- Nunquam acie vi-
£tus,nunquam castris exutus. Bella per Hispaniam quatuor,atque ea contra re-
belles semper vidtor suseepit. In Italia pugnavit o&ies, eo successu, ut inter re-
liqua nobilissimum vidforix spolium.Francissum I.Francix Regem, nuper pro
Imperio aemulum,ex praelio Ticinensi in triumphum abduceret. Romamsetiam
cum nollet) per Duces luos invidtus accepit: Neapolitanos acie duplici expug
natossubjecit. (b) Germaniamsignissexiesprolatiscomposuit ; <5k,cumin
turbantes Smalcaldici foederis principes moveret, non integris odto mensibus
apud urbes atque ordines Imperii fere omnes, ut obsequerentur, effecit. Ibi Fri-
dericum Eledtorcm Saxonix, 3c Philippum Ilassix Landgravium adversarum
partium Duces memorabili ad Miilbergam Saxoniae pugna vicit cepitque; pri -
tuum, quia cedere pertinacia, dc Concilium Tridenfinum ampledfi abnueret,
translato in Mauritium ejus fratrem Eledloratu,imperio ditionibusque proserip •
fit; sicdimissoad summum Pontisicem de pugnae eventu nuncio : veni, vidi,
Chrisius vicit, (c) Delatum in Austriam cum ingenti exercitu Solimanum
Turearum Imperatorem, Sc Viennae armis obsessae inhiantem sola adventus sui
fama in fugam conjecit. Is,cur inferiores longe numero Caroli copias formi-
daret * quxsitus: sortunam Caroli timeo, reposuit, dc arma tanti aemuli experiri
non ausus, cum dedecore,nec sine multa a Viennensibus clade ad sua reversus est.
(d) At Carolus adhuc in suo vidforix cursu.in Belgio novies, in Geldriae dc Ju-
liaci ditionesepties, vicibussingulis in Bohemia5cDalmatia, ter apud Allobro-
ges cum feliciter depugnasset; quasietiam tot vidforiis Europa angustior foret,
bis in Africam expeditione suseepta, Tunetum ssu antiquam Carthaginem in
suam potestatem redegit, 8c deletis illic hostium ducentis sedecim millibus, do-
ni i tx genti batbarx Muleassem Regem dedit. In sola America Reges odfode-
cim, dc duos in iis Mexicanum 3c Peruanum Imperatores per suos duces subegit.
(a) Nic.VernnkeusEpitom.hist.pag.299. Herzius Biblioth.Germ. part.3. Calv. an.is 19. Spon-
danus.an. 1520 H50 (b) Herz.& Vernul.loc cit. Petavius.Ration.temp I.9.C 12.Matscnius.Anim.
Hist.1.2. Turtellin Epit.hilUib.l0.c,6.Herz. Calv.Spondan Briet. an.i 525. (c) Massen. lib.7. n.
Ig.&seq.adn.24. Vernulsus de Virt.Austr.1 i.c.2.n 5.I 2 c.6 n.4.Herz.Spondan Brietins.an. 1547,
sd) Vernul Epit.Hill.pag.500. Masien.lib.4.11.91. fe) Vernulloc.cit & 1 2. Virt.Austr.c 5. n.2,
llnssiers ftosc.Hist.areol.i 5. Ueutcrus.Aultr.l.9.10.&teq. (c ) Herzius. Fam. Strada de Bell. Belg.
Illum deposito minor furore ,
Fidiorem coluit fragrante rore
Fortunatus Arabs, tremenscjue mijjis
Gens horruit Asra farriffis.
Hunc vidius samulo Garumna ssudlu»
Et terfo Dominum Jupina ludtu
Rheni ripa tulit, magis Jecundtts %
Hoc Cafare > dum dedit undas.
Qui multam cumulat ferox rapinam,
Supremam timuit Getes ruinam,
Dum vidit Carolum trophaa vivi
Tot clara reserre Gradivi.
Mavors Teutonidum, potensJ Redlor,
Nuncsuam Christiadum flendus Hedlor !
Florebit tua femper abjtsue navo
Laus parta, perennis in avo.
Hac crefeet flabili decora flore ,
Fulgebit merito nitens honore ,
Et feri Caroli canent nepotes
In poflhuma Jacula dotes.
ab anno 1500. ad annum 1600.
Ubique summi consilii,vigilantiae,celeritatis, 8c fortitudinis prodigium Carolus
nullo eventu, aut magnitudine bostium territus: quo plus periculi, ajebat, eo plus
gloria, (e) Haerente sub extremum ad Metas fortuna, qui tot alios nuper jam
vicerat, ieipsum immortalis eo fadto Imperator vicit ,* cum abdicatis Regnis dc
Imperio,illa in Philippum silium,hoccx Principum Eledforum consensu in Fer-
dinandum fratrem transmisit. Ipse in Hispaniam profedtus.ut Deo totus supra-
ma aetate vacaret, in MonasteriumS. Justi cum famulis paucis secessit: ubi dies
nodtesquefuudendis Deo precibus intentus, dc quotidie synaxisacra refedfus,
religiose post biennium obiit. A. C, isj-g. aetat. sg. Imper. 37. Granasx in
Cathedrali Ecclasia juxta avum, aviamque sepultus. (f) Princeps sine dubio
Maximus fortiflimusque, sic a Paulo III.Romano Pontisice, etsi cognomen
tantum ipse palam recusaret, compellatus, (g) Illud in Cxsare tot bellis distra-
dto mirabile, quod semelduntaxattoto vitx curriculo, bello nempe Africano,
rem divinam omiserit;idque,cum ea propter detonantem tempestatem sieri om-
nino in praetoria navi non pollet. (h) Nimirum non nisi pius pugnare,sicut nec
vincere nisi clemens voluit; illud inter alia laudatissima didVa solenne usurpans:
Nulla villoriafine Clementia. Symbolum : MetaeHercuIis,seu columnae ge-
minae mari insistentes, 3c coronatx, cum Lemmate : Plus ultra.
FERD1 NANDUS I. cognomento Pius, Caroli V. frater, MedinxinHi-
spania.Ied Austriaca& Germana origine Philippo patre natus A.C. 1 5-03.
Bohemix 8c Hungariae Regnis per Matrimonium audtus, dum Austriam
etiam cum hsereditariis huic annexis provinciis a fratre haberet, in spemsucces-
sionis Romanorum Rex eledfus est Coloniae, <X; coronatus Aquisgrani A.C.
If3i. Anno vero 1 s y 8. quo Carolus in Hispaniis obiit, unanimi Eledlorum
consensu Imperator est salutatus. Dum absens Carolus in Italia, Hispania,aut
Africa armatus rem gereret, pro Reg:a ipse dignita'e administravit Germaniam ;
multa in ea pro religionis indemnitate, Sc concordia Principum sapienter dispo-
suitj (i) nec minus in Solymaoum Hungariae invasorem, dc ejus sequacem
Transylvanix Principem animatus, diu Sc feliciter hostiles eorum motus susti-
nuit, (k) Virtutibus multis eximius, sedprxcipueRe.igionisCatholicxStu-.
d osissimus Princeps.ut qui etiam adversus sidei novatores recens natam Jesu So-
cietatem primus in Austriam Viennamque induxit, Academici ejusdem Collegii
Augustus fundator. (1) Anno altero,a quo terminatum feliciter, & illius auspi-
ciis multa Europx parte receptum est Concilium Tridentinum,Viennx Austrix
moritur. A.C. 1564. aetat. 60. cum Mensibus9. Imperii post fratrem Caro-
lum gesti. 7. Pragx ad Annam conjugem sepultus. Dum viveret,viris literaruni
cultoribus, seentiisqueut maximedeledfatus : fegemmas, ajebat, (frthesiauros
malle perdere, quam liter as nefiire. (m) Natura, dc domestica Austriacis dote
ad clementiam comparatus, omnis ordinis «Srfortunx homines ad se sinefastu
fastidioque admisit: fi nos, inquiens ^excludimus pauperes d conspeftu noflro,qui<l
H nobis
dec.i.lib. 1,Massen. lib 7. Heuterns.lib.i4.c. 1.2.6.7. Spondanus. an.1556. n.3. & 1 5 n.9. CO
Massen.lib.7.n.t 5 5. Vernulaeus Virt.Austr. lib 3. cap 4. n 4. (g) ibidem, lib. 1 .cap 2.n 3. Massen.
Anim.hislor.lib.7 ad finem, (h) Herzius Biblioth Germ.part q.Masscnius dstlim.Historlib.2.n.26.
& seq. Spondanusad anl526.11.13.ns s.n.3.15 ^8.11.7. fi) VernulsusEpitom.histpag.301. Ck)
Herzius loc.cit Erietius an 1564. Orlandinushist. Soc.Ub. 1C.U.I3. (1) V«roulseus Virt.Austr,
lib. 1, e. 8. n, 3. (m) idem Epit. Hist, p#g.301.