GARANT
garantir
langues voisines: aocc. garent, garen, ait. gua-
rènto (fin 13es., Battaglia; garante 17es., Batt-
Al), acat. guarent (doc. 1067, AlcM), cat. garant
(AlcM), esp. garante (1734, Corom), mnéerl. ga-
rant, angl. warrant-, aocc. garentir, ait.guarentire
(14es.; garantire 17es., BattAl), cat. garantir
(AlcM), esp. garantir (fin 18es., Corom), néerl.
garanderen, ail. garantieren-, aocc. garantia, ga-
rentia, it. garanzia (17es., BattAl), acat. garen-
za, guarencia, (13es., AlcM; Corom), vàt.garan-
tia (19es., AlcM), esp. garantia (1734, Corom),
ail. garantie, angl. guarantee-, it. guarentigia
(14es., BattAl; Battaglia). FEW 17,564b.]
(norm. agn. guarant Roi; PhThComp; Lois-
Guill; Brut; Rou; BenTroieC; SThomGuern,
guarent Roi, garant GormB; Rou, garrant
GormB; fr. garant dep. 12es.; pic. champ, warant
RenNouv; doc. Rethel Runk; Flines Ewald)
1° “personne qui certifie la vérité de qch., qui
répond de qch.” (dep. Roi 1521 [Mais d’une
chose vos soi jo ben guarant}, FEW 17,563a
[le FEW donne en plus et prob. à tort la déf.
“personne de qui on tient une nouvelle” dep.
ca. 1200, déf. qui paraît provenir de Li qui a mal
interprété l’ex. correspondant]; ♦ “personne qui
témoigne de qch.”, notamment dans traire a ga-
rant “appeler à témoin” (PhThComp 2359; Rou
III 8946; BenTroieC 5442; Erec 6738; GuillAngl
1934; PercDid; HerbCandS; Ombre; RoseL;
etc., TL 4,101; FEW 17,563a), ♦ prendre a ga-
rant (AlexisH 216, TL 4,101); ♦ “garant-ven-
deur qui garantit à l’acheteur que celui-ci est
légitime propriétaire” (LoisGuill, HenryChrest
2,100; Wüest 105); ♦ “personne qui peut garan-
tir le droit du prévenu à la chose litigieuse”
(MarieLanvR 451 et 457 [A s’il peot aveir sun
guarant E s ’amie venist avant, E ceofust veir k ’il
en deïst,... De ceo avra il bien merci. ... E s’il ne
peot garant aveir,... Tut sun servise pert del rei;
la chose litigieuse est ici le privilège de Lanval
d’avoir pour amie la plus belle femme du monde,
MarieLaisR p.258]; YvainR 1349 [S’il n’an a
tesmoing et garant, Que mostrer puisse a parle-
mant, Donc iert il honiz en travers]). 2° “celui,
celle qui porte la responsabilité de qn; qui est
caution d’un autre” (dep. 1283, BeaumCout, TL
4,101; FEW 17,563b). ♦ 3° “protecteur, défen-
seur” (Roi - Miege 1677, Roi 868 [Se Mahumet
me voelt estre guarant] 1254 [Caries, mi sire, nus
est guarant tuz cfc];1513;1652;2518;2726;
3472;3514; GormB 60; Brut 12877; GaceBrulé;
BenTroieC 25831; GautDarg; Bueve2S; Comte-
Poit; Perl; doc. Neuchâtel 1285; 1296; etc.,
GdfC 9,683b; TL 4,101; KellerWace 246a; FEW
17,563b); ♦ clamer a guarant “proclamer qn
protecteur” (Roi 1161); ♦ traire a garant
“se mettre sous la protection de qn” (BalJos-
CamA, FEW 17,563b). 0- 4° “garantie, caution”
(Wace - 14es., Rou III 6149;6731; Yvain 500;
Coincy; HuonPal; Vénus; BeaumCout; Roisin;
doc. Rethel 1306 Runk et Morlet; doc. Oléron
1345, Gdf 4,218b; TL 4,102; KellerWace 100a;
FEW 17,563b); ♦ mener garant de “garantir”
(PerNesles, TL 4,102). 5° “protection, dé-
fense”, surtout dans avoir, estre, tenir, porter,
faire, atendre garant (Roi - JLemaire, Roi 329
[Jo i puis aler, mais n’i avrai guarant}-,\TT1
[Li bons osbercs ne li est guarant prod] GormB
4 [n ’avrez garrant pur vostre De] 133; 188 [n 'avez
garant pur iceli qui] Rou III 8768;4086; Ben-
TroieC 7146; 11556; 14498; PriseOrABR1 1103;
GarLorr; Saisn; ConBeth; GuillPal; Narb;
AnsCartA; RenclMis; Gaydon; RoseL; Ces-
TuimPrS; PercDid; ComtePoit; BrutMun;
DoonMay; Gaufr; Blancand; Roisin; ChevCy-
gneBruxR; etc., Gdf 4,218b; TL 4,102; Keller-
Wace 246a;278b; FEW 17,563b); ♦ avoir
deffense et warant de (1318 CoutFland 1,6,276);
♦ n ’aveir de mort guarant “ne pas être protégé
contre la mort” (Roi 948; 1081; 1418; BenTroieC
1356 [ja de la mort n’avra garant]); ♦ estre ga-
rant “être à l’abri de” (MirAgn2K, FEW
17,563b); ♦ traire a garant (p.ex. un escu)
“mettre qch. pour se protéger” (RobDiable);
♦ a garant “en sûreté, en lieu sûr, à l’abri
(du danger)” dans aler, corre,fuir, s’en fuir, ve-
nir, mener, métré, porter, traire, estre a garant
(SThomGuern 5492; RenclCar; RenclMis;
HerbCandS; Bueve2S; Mousket; RoseM; EnfOg;
Escan; JJour; RenNouv; AdHaleLexM; Flines
1337 Ewald; etc., Gdf 4,218b;9,638b; TL 4,103;
FEW 17,563b).
0 garande f. “celle qui répond de qch. (en par-
lant de la vertu)” (RenclCar 237,5 [Autre vertus
n 'est, tant soit grande, Sans Carité vers Diu ga-
rande}, TL 4,101 sub GARANT; sûrement réfec-
tion sur garant <: grant> d’après grande qui
précède).
♦ garantir v. [Formes latinisées: garantire
ca. 1160, CPont 137; garandire 1199 ib. 222;
1235 CartValSLamb 347; v. aussi guarandizare
1202 EspArt 2,498; garantizare 1222, warandi-
zare i335, gwarandizare V3\5,garandisare 1259;
1273; etc., DC 4,26b;4,27a;4,124a;8,403b]
(norm. agn. guarantir Roi; Gorm; Brut; SThom-
Guern; EpJér, garentir MarieLais; pic. warandir
fin 13es. CPont 222; fr. garantir dep. 12es.; lorr.
champ, warantir, warandir doc. 13e - 14es., we-
rentir, wairantir; fr. garandir [-d- est sans doute
analogique d’après grant - grandir, brant - bran-
dir, etc.] 12e - 15es., Chrestien; Alise; ContPerc;
Bueve2S; ComtePoit; GaceBuigne; Mousket;
Sone; doc. Rethel 1301; etc., garendir doc. Re-
thel 1385; afreomt. gaurandir 1287; Rethel wa-
05
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
139
140
garantir
langues voisines: aocc. garent, garen, ait. gua-
rènto (fin 13es., Battaglia; garante 17es., Batt-
Al), acat. guarent (doc. 1067, AlcM), cat. garant
(AlcM), esp. garante (1734, Corom), mnéerl. ga-
rant, angl. warrant-, aocc. garentir, ait.guarentire
(14es.; garantire 17es., BattAl), cat. garantir
(AlcM), esp. garantir (fin 18es., Corom), néerl.
garanderen, ail. garantieren-, aocc. garantia, ga-
rentia, it. garanzia (17es., BattAl), acat. garen-
za, guarencia, (13es., AlcM; Corom), vàt.garan-
tia (19es., AlcM), esp. garantia (1734, Corom),
ail. garantie, angl. guarantee-, it. guarentigia
(14es., BattAl; Battaglia). FEW 17,564b.]
(norm. agn. guarant Roi; PhThComp; Lois-
Guill; Brut; Rou; BenTroieC; SThomGuern,
guarent Roi, garant GormB; Rou, garrant
GormB; fr. garant dep. 12es.; pic. champ, warant
RenNouv; doc. Rethel Runk; Flines Ewald)
1° “personne qui certifie la vérité de qch., qui
répond de qch.” (dep. Roi 1521 [Mais d’une
chose vos soi jo ben guarant}, FEW 17,563a
[le FEW donne en plus et prob. à tort la déf.
“personne de qui on tient une nouvelle” dep.
ca. 1200, déf. qui paraît provenir de Li qui a mal
interprété l’ex. correspondant]; ♦ “personne qui
témoigne de qch.”, notamment dans traire a ga-
rant “appeler à témoin” (PhThComp 2359; Rou
III 8946; BenTroieC 5442; Erec 6738; GuillAngl
1934; PercDid; HerbCandS; Ombre; RoseL;
etc., TL 4,101; FEW 17,563a), ♦ prendre a ga-
rant (AlexisH 216, TL 4,101); ♦ “garant-ven-
deur qui garantit à l’acheteur que celui-ci est
légitime propriétaire” (LoisGuill, HenryChrest
2,100; Wüest 105); ♦ “personne qui peut garan-
tir le droit du prévenu à la chose litigieuse”
(MarieLanvR 451 et 457 [A s’il peot aveir sun
guarant E s ’amie venist avant, E ceofust veir k ’il
en deïst,... De ceo avra il bien merci. ... E s’il ne
peot garant aveir,... Tut sun servise pert del rei;
la chose litigieuse est ici le privilège de Lanval
d’avoir pour amie la plus belle femme du monde,
MarieLaisR p.258]; YvainR 1349 [S’il n’an a
tesmoing et garant, Que mostrer puisse a parle-
mant, Donc iert il honiz en travers]). 2° “celui,
celle qui porte la responsabilité de qn; qui est
caution d’un autre” (dep. 1283, BeaumCout, TL
4,101; FEW 17,563b). ♦ 3° “protecteur, défen-
seur” (Roi - Miege 1677, Roi 868 [Se Mahumet
me voelt estre guarant] 1254 [Caries, mi sire, nus
est guarant tuz cfc];1513;1652;2518;2726;
3472;3514; GormB 60; Brut 12877; GaceBrulé;
BenTroieC 25831; GautDarg; Bueve2S; Comte-
Poit; Perl; doc. Neuchâtel 1285; 1296; etc.,
GdfC 9,683b; TL 4,101; KellerWace 246a; FEW
17,563b); ♦ clamer a guarant “proclamer qn
protecteur” (Roi 1161); ♦ traire a garant
“se mettre sous la protection de qn” (BalJos-
CamA, FEW 17,563b). 0- 4° “garantie, caution”
(Wace - 14es., Rou III 6149;6731; Yvain 500;
Coincy; HuonPal; Vénus; BeaumCout; Roisin;
doc. Rethel 1306 Runk et Morlet; doc. Oléron
1345, Gdf 4,218b; TL 4,102; KellerWace 100a;
FEW 17,563b); ♦ mener garant de “garantir”
(PerNesles, TL 4,102). 5° “protection, dé-
fense”, surtout dans avoir, estre, tenir, porter,
faire, atendre garant (Roi - JLemaire, Roi 329
[Jo i puis aler, mais n’i avrai guarant}-,\TT1
[Li bons osbercs ne li est guarant prod] GormB
4 [n ’avrez garrant pur vostre De] 133; 188 [n 'avez
garant pur iceli qui] Rou III 8768;4086; Ben-
TroieC 7146; 11556; 14498; PriseOrABR1 1103;
GarLorr; Saisn; ConBeth; GuillPal; Narb;
AnsCartA; RenclMis; Gaydon; RoseL; Ces-
TuimPrS; PercDid; ComtePoit; BrutMun;
DoonMay; Gaufr; Blancand; Roisin; ChevCy-
gneBruxR; etc., Gdf 4,218b; TL 4,102; Keller-
Wace 246a;278b; FEW 17,563b); ♦ avoir
deffense et warant de (1318 CoutFland 1,6,276);
♦ n ’aveir de mort guarant “ne pas être protégé
contre la mort” (Roi 948; 1081; 1418; BenTroieC
1356 [ja de la mort n’avra garant]); ♦ estre ga-
rant “être à l’abri de” (MirAgn2K, FEW
17,563b); ♦ traire a garant (p.ex. un escu)
“mettre qch. pour se protéger” (RobDiable);
♦ a garant “en sûreté, en lieu sûr, à l’abri
(du danger)” dans aler, corre,fuir, s’en fuir, ve-
nir, mener, métré, porter, traire, estre a garant
(SThomGuern 5492; RenclCar; RenclMis;
HerbCandS; Bueve2S; Mousket; RoseM; EnfOg;
Escan; JJour; RenNouv; AdHaleLexM; Flines
1337 Ewald; etc., Gdf 4,218b;9,638b; TL 4,103;
FEW 17,563b).
0 garande f. “celle qui répond de qch. (en par-
lant de la vertu)” (RenclCar 237,5 [Autre vertus
n 'est, tant soit grande, Sans Carité vers Diu ga-
rande}, TL 4,101 sub GARANT; sûrement réfec-
tion sur garant <: grant> d’après grande qui
précède).
♦ garantir v. [Formes latinisées: garantire
ca. 1160, CPont 137; garandire 1199 ib. 222;
1235 CartValSLamb 347; v. aussi guarandizare
1202 EspArt 2,498; garantizare 1222, warandi-
zare i335, gwarandizare V3\5,garandisare 1259;
1273; etc., DC 4,26b;4,27a;4,124a;8,403b]
(norm. agn. guarantir Roi; Gorm; Brut; SThom-
Guern; EpJér, garentir MarieLais; pic. warandir
fin 13es. CPont 222; fr. garantir dep. 12es.; lorr.
champ, warantir, warandir doc. 13e - 14es., we-
rentir, wairantir; fr. garandir [-d- est sans doute
analogique d’après grant - grandir, brant - bran-
dir, etc.] 12e - 15es., Chrestien; Alise; ContPerc;
Bueve2S; ComtePoit; GaceBuigne; Mousket;
Sone; doc. Rethel 1301; etc., garendir doc. Re-
thel 1385; afreomt. gaurandir 1287; Rethel wa-
05
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
139
140