DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.18583#0089
świętego. Ikonostas oddzielając ołtarz od nawy głównej stano-
wił barierę między światem widzialnym i niewidzialnym: od-
graniczał niebo i raj od ziemi, a jednocześnie dzielił przestrzeń
wyznaczoną dla wiernych od części zarezerwowanej tylko dla
kapłanów.
Przegrodę ołtarzową zaczęto formować już od samego począt-
ku chrześcijaństwa, w Bizancjum w formie kilkuosiowej kolum-
nady o prześwitach zasłanianych kotarami292. Później wpro-
wadzono rząd Deesis na architrawie. Spośród najstarszych
zachowanych ikon karpackich można wyorębnić zespoły odpo-
wiadające pojedynczym ikonostasom, datowanym na XVI wiek,
kiedy prawdopodobnie były one formowane na wzory bałkań-
skie, powtarzające formę templonu293, chociaż niektórzy badacze
dostrzegają wpływ tradycji północnoruskiej294. Przegroda skła-
dała się z umocowanego na templonie, czyli poprzecznej belce,
epistalonu, malowidła wykonanego na jednorodnym długim po-
ziomym podobraziu. Należy pamiętać, że większość budowa-
nych u schyłku średniowiecza cerkwi to świątynie drewniane,
w których już sama konstrukcja dyktowała sposób oddzielenia
prezbiterium od nawy głównej. Rzadko występowały budowle
murowane, dekorowane według zwyczajów przyjętych z Bizan-
292 H. Belting, Likeness and Presence..., s. 233. Ikonostas jest pewnego rodza-
ju odpowiednikiem zasłony w świątyni Jerozolimskiej. Będzie on miał swoją para-
lelę w aron hą-kodesz. Paweł Florenski analizując ikonostas odwołuje się do
przedartej osłony świata widzialnego, przez której szczelinę „przepływa niewi-
dzialny nieziemski powiew". Cf. P. Florenski, op. cit., s. 96. Parochet, szata zasła-
niającej aron ha-kodesz w synagodze jest również taką tkaniną.
293 W. Jarema, Pierwotne ikonostasy w drewnianych cerkwiach na Podkarpa-
ciu, Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, t. XVI, Sanok 1972,
s. 23; D. Pallas, Sur le probleme de l'evolution du templon en iconostase, [w:] Ac-
tes du XVe Congres International d'Etudes Byzantines, Athenes 1976, t. I, Athenes
1979, s. 369; Z. Szanter, Rola wzorów zachodnich w ukształtowaniu ikonostasu
w XVII wieku na południowo-wschodnim obszarze Rzeczpospolitej, Teka konser-
watorska. Polska Południowo-Wschodnia, t. III, Rzeszów 1985, s. 103.
294 I. Swiencickyj, Die Ikonenmalerei der galizischen Ukrainę..., s. 87;
J. B. Konstantynowicz, Ikonostasis..., s. 235.
87
wił barierę między światem widzialnym i niewidzialnym: od-
graniczał niebo i raj od ziemi, a jednocześnie dzielił przestrzeń
wyznaczoną dla wiernych od części zarezerwowanej tylko dla
kapłanów.
Przegrodę ołtarzową zaczęto formować już od samego począt-
ku chrześcijaństwa, w Bizancjum w formie kilkuosiowej kolum-
nady o prześwitach zasłanianych kotarami292. Później wpro-
wadzono rząd Deesis na architrawie. Spośród najstarszych
zachowanych ikon karpackich można wyorębnić zespoły odpo-
wiadające pojedynczym ikonostasom, datowanym na XVI wiek,
kiedy prawdopodobnie były one formowane na wzory bałkań-
skie, powtarzające formę templonu293, chociaż niektórzy badacze
dostrzegają wpływ tradycji północnoruskiej294. Przegroda skła-
dała się z umocowanego na templonie, czyli poprzecznej belce,
epistalonu, malowidła wykonanego na jednorodnym długim po-
ziomym podobraziu. Należy pamiętać, że większość budowa-
nych u schyłku średniowiecza cerkwi to świątynie drewniane,
w których już sama konstrukcja dyktowała sposób oddzielenia
prezbiterium od nawy głównej. Rzadko występowały budowle
murowane, dekorowane według zwyczajów przyjętych z Bizan-
292 H. Belting, Likeness and Presence..., s. 233. Ikonostas jest pewnego rodza-
ju odpowiednikiem zasłony w świątyni Jerozolimskiej. Będzie on miał swoją para-
lelę w aron hą-kodesz. Paweł Florenski analizując ikonostas odwołuje się do
przedartej osłony świata widzialnego, przez której szczelinę „przepływa niewi-
dzialny nieziemski powiew". Cf. P. Florenski, op. cit., s. 96. Parochet, szata zasła-
niającej aron ha-kodesz w synagodze jest również taką tkaniną.
293 W. Jarema, Pierwotne ikonostasy w drewnianych cerkwiach na Podkarpa-
ciu, Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, t. XVI, Sanok 1972,
s. 23; D. Pallas, Sur le probleme de l'evolution du templon en iconostase, [w:] Ac-
tes du XVe Congres International d'Etudes Byzantines, Athenes 1976, t. I, Athenes
1979, s. 369; Z. Szanter, Rola wzorów zachodnich w ukształtowaniu ikonostasu
w XVII wieku na południowo-wschodnim obszarze Rzeczpospolitej, Teka konser-
watorska. Polska Południowo-Wschodnia, t. III, Rzeszów 1985, s. 103.
294 I. Swiencickyj, Die Ikonenmalerei der galizischen Ukrainę..., s. 87;
J. B. Konstantynowicz, Ikonostasis..., s. 235.
87