DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.61988#0082
LIBER PRIMVS. 63
bem sirmioribus muris vallat .
Ex his qute difta sunt, obi)ciet aliquis: Hac nostra setate murorum cir-
cuitus, cum includat Campum Martium, Plinianoambitu maior erit;
nunc tamen vix, aut ne vix quidem a?quat, teste Marliano tredecim mil-
fiapassuum; Plinius vero tredecim millia statuir, & ducentos . De ndo
cum auAa suerit postea Vrbs Traiano principe, vt aiunt; certissime ta-
men Calare Aureliano quanto'erit amplior noftro antiquusambitus?Ha?c
antea mihisoluedain hunc locum potillimureieci,quceMarliano,&Blon-
do, & Onuphrio & omnibus qui hunc ambitum antiquo paulo minorem •?
agnofcunt, soluenda sunt. Aio igitur: Terminos Plinianos tanto tempo-
rum decursu alibi suisse mutatosmeque enim ijsftem omnino vestigi/sim-
mutabiles muros fuisse volumus) alibi vero dimensos, sed eius mensura?
nullam nos habere rationem . Nam Plinius loquitur de circuitu muro-
rum ; scribitenim Moenia collegere ambitu. Quare & Transtiberinam_>
regionem cindam muris, quamuis extra pomoerium, inclusit: & alia lo-
ca , in quibus nunc moenia desserunt. Nam primo Capitolium (hxc enim
tum Arx Romana, magnis, vt ait Tacitus , exercitibus inexpugnabilis , Hitl
vndique pra?altis muris ac turribus cingebatur. Tunc etiam a porta Col-
latina (qua? vel erat in eodem vestigio , vbi nunc alio nomine Pinciana_>
est, vel non longe aberat) murus conuersus ad Quirinalem» & in eius cre- qJlot/J.
pidinem ascendens, postea secundum illam tendebat Capitolium versiis. cis erancin
eiuique munitionibus iungebatur: vel certe planiciei romana?, non lon- ege
ge ab eodem Capitolio, aliquam partem occupabat, vtad Tiberim ex- defHrHnt •
curreret. Adha?c, Castra murum aggeris Tarquini/ non abstulerant,
quo, vt ex eodem Plinio sa?pedixi, Vrbs claudebatur ab Oriente .Castra
autem quadrato spatio illis extrinsecus adieda ssint. Nunc vero moenium
Tarquinianorum in castrensi illo /patio reliquiae nullae siipersunt. Prae-
terea ad portam Narniam, vbi veteres Arcus Aquar Claudia?; & in vl-
timis Efquilijs ad Templum S. Crucis, vbi rude Amphitheatrum alpici-
mus, fortasse aliquanto latiora moenia & magis diredum angulum speda-
uitPlinius , vt Arcus, & Amphitheatrum includerent. Tunc etiam moe-
nia prope Auentinum,secundum Tiberim, & planiciem Testacei montis
probabiliter ferebantur; Quid,si & alibi prope ssumen suerunt? nam con-
tra laniculum in ripa fuisse constat. Quando, & d quosint extruda, non
constat. Horum autem vestigia nulla extant. Itaque etss deerat amo Pii- ^OTnodo
niano Campus Martius; moenia cum aliquot loca, in quibus esse desse-
runt, occuparent, tredecimamplius milliapassuum explere, minoreta- maior ama
men, quam nostro , ambitu potuerunt. Nec etiam multum vrgetinclu- nia ege fio-
sus ab Aureliano Campus Martius, etss plus vno milliari adiecit. Tunc
enim pra?ter eas, quas memoraui murorum partes stantes Plini/a?uo,
nunc autem penitus sublatas, secundum Tiberim muri Vrbis , vt dixi, d
ponte nunc Xysto versus portam Flaminiam excurrebant: & d sstiuio,seu
temporum morsu consumpti sunt. Hos vero, & illos Campi Marti/ si
Plinianis adnumeres, nonne quindecim millia passuum efficies ,& tamen
terra? ipatium, in quo nostri visuntur, niss sorte ad angulum illum Esqiii-
— ' liarum
bem sirmioribus muris vallat .
Ex his qute difta sunt, obi)ciet aliquis: Hac nostra setate murorum cir-
cuitus, cum includat Campum Martium, Plinianoambitu maior erit;
nunc tamen vix, aut ne vix quidem a?quat, teste Marliano tredecim mil-
fiapassuum; Plinius vero tredecim millia statuir, & ducentos . De ndo
cum auAa suerit postea Vrbs Traiano principe, vt aiunt; certissime ta-
men Calare Aureliano quanto'erit amplior noftro antiquusambitus?Ha?c
antea mihisoluedain hunc locum potillimureieci,quceMarliano,&Blon-
do, & Onuphrio & omnibus qui hunc ambitum antiquo paulo minorem •?
agnofcunt, soluenda sunt. Aio igitur: Terminos Plinianos tanto tempo-
rum decursu alibi suisse mutatosmeque enim ijsftem omnino vestigi/sim-
mutabiles muros fuisse volumus) alibi vero dimensos, sed eius mensura?
nullam nos habere rationem . Nam Plinius loquitur de circuitu muro-
rum ; scribitenim Moenia collegere ambitu. Quare & Transtiberinam_>
regionem cindam muris, quamuis extra pomoerium, inclusit: & alia lo-
ca , in quibus nunc moenia desserunt. Nam primo Capitolium (hxc enim
tum Arx Romana, magnis, vt ait Tacitus , exercitibus inexpugnabilis , Hitl
vndique pra?altis muris ac turribus cingebatur. Tunc etiam a porta Col-
latina (qua? vel erat in eodem vestigio , vbi nunc alio nomine Pinciana_>
est, vel non longe aberat) murus conuersus ad Quirinalem» & in eius cre- qJlot/J.
pidinem ascendens, postea secundum illam tendebat Capitolium versiis. cis erancin
eiuique munitionibus iungebatur: vel certe planiciei romana?, non lon- ege
ge ab eodem Capitolio, aliquam partem occupabat, vtad Tiberim ex- defHrHnt •
curreret. Adha?c, Castra murum aggeris Tarquini/ non abstulerant,
quo, vt ex eodem Plinio sa?pedixi, Vrbs claudebatur ab Oriente .Castra
autem quadrato spatio illis extrinsecus adieda ssint. Nunc vero moenium
Tarquinianorum in castrensi illo /patio reliquiae nullae siipersunt. Prae-
terea ad portam Narniam, vbi veteres Arcus Aquar Claudia?; & in vl-
timis Efquilijs ad Templum S. Crucis, vbi rude Amphitheatrum alpici-
mus, fortasse aliquanto latiora moenia & magis diredum angulum speda-
uitPlinius , vt Arcus, & Amphitheatrum includerent. Tunc etiam moe-
nia prope Auentinum,secundum Tiberim, & planiciem Testacei montis
probabiliter ferebantur; Quid,si & alibi prope ssumen suerunt? nam con-
tra laniculum in ripa fuisse constat. Quando, & d quosint extruda, non
constat. Horum autem vestigia nulla extant. Itaque etss deerat amo Pii- ^OTnodo
niano Campus Martius; moenia cum aliquot loca, in quibus esse desse-
runt, occuparent, tredecimamplius milliapassuum explere, minoreta- maior ama
men, quam nostro , ambitu potuerunt. Nec etiam multum vrgetinclu- nia ege fio-
sus ab Aureliano Campus Martius, etss plus vno milliari adiecit. Tunc
enim pra?ter eas, quas memoraui murorum partes stantes Plini/a?uo,
nunc autem penitus sublatas, secundum Tiberim muri Vrbis , vt dixi, d
ponte nunc Xysto versus portam Flaminiam excurrebant: & d sstiuio,seu
temporum morsu consumpti sunt. Hos vero, & illos Campi Marti/ si
Plinianis adnumeres, nonne quindecim millia passuum efficies ,& tamen
terra? ipatium, in quo nostri visuntur, niss sorte ad angulum illum Esqiii-
— ' liarum