Durantis, Guilelmus; Johannes [Bearb.]; Baldus [Bearb.]; Froben, Ambrosius [Bearb.]; Froben, Aurelius [Bearb.]: Gvl. Dvrandi Episcopi Mimatensis I. V. D. Specvlvm Ivris: Vna Cvm Indice ... (Pars 1 & 2) (Basileae: Apvd Ambrosivm Et Avrelivm Frobenios Fratres, 1574)

[cripfi [uper uersi. 'm
corpore. Io. And.

e In fi.] Vide quod
dicam J.de cs.iudi.$.
ult.lnprin»

g Cor, crc. ] Cdus
tius allegavit hoc pro
cantico , [cilicet non
proPsialm.]. dedduo,
nunc de exordlsi
uer. noti [unt. cz sidt
[uniptum j. Reg. jpa
Io an. And.
Additio.
Adde dd uerficul,stq»
ibr.nam [eamdam ua
rietatem temporum,
Crc.qubdperhocdis
eunt quidam uolerdes
detrahere [cienti# ui*
ris, quod [cientia iu*
risCdnoniciuelCiuis
lis non e& proprie[ci
entia: cum feientidfit
de incorruptibilibus,
de imposiibilibut
aliter fe habere,utbd
betur primo Pofc*
riorunn per J>hilo[os
phum: quod nihil e&
dicere siecundumCar.
'mcdp.nond^?et.hic
dlleg. Ndm [cientia iu
ris, licet in cosiitutios
nibus particularibus
uarietur:tamenm efa
[entia [ud manet inud
ridta cz incorruptis
bilis: quiain mente le
gislatoris ett di&um
rationis insormatum
traditionibus iuris:ex
quo didtamine quatis
doq; fatuitur unum,
quando q; aliud,md*
nente tame eademrds
tione in eius mente.
Item in [uo primor*
dio eft [cientia 'mud*
riabilis,ut nemini [at
miuria:& reddat uni
cuiq$ quod [uwn eft,
licet ad cognoficcdimt
quid fit iufium &e*
quum, exigitur notis
tU

prope prin. iuxta illud iij. Ezech. proph. Speculatorem te
dedi domui Israel. tantus enim ac talis est liber iste,ut absq;
illo (i quis iuris peritiam sibi uoluerit arrogare, semetipsum
2$ irrideat.sicut alibi ait Hieron.in prologo Paralip. + Quanta
autbuius Operis utilitas sit, non est opusuerbis exprime-
re. Nam linguis tacentibus seipsa reiueritas exhibebit: ut
ffide in integ.resti.l.j. & plenitudo nulla requirit commen-
dationis augmenta: ut xvj.q.j. si om-
e nia.infie. Hoc autem solum audades
assero , quod huius solers inspe&io
quemuis quantumlibet inexpertum*
peritum iudicem, cautum causidicu,
& tabularium efficiet eruditum. Haec
etenim iudicialiaplen£ prouiribus explicabo, & cum om-
nis iadlantia a bonis sit moribus aliena : ar.xxj q.iiij. omnis
iadantia.&vj.q.j.imitare, xj.q.iiij.si quis uerA uereor siqui-
dem principem imitari,qui Te iadat ea melius & plenius om
nibus ante sedeterminasse.in Auth.coll.iij.de trien.&se.$.il
29 }ud quoqV. + Sed & qui rerum ueritatem conijciunt, non fa
Cik ad culpandum ueniunt.si ueritatem examinent diligen
ter.ut in Authenticis, ut defun.seu fu. eo. in prin. coli, vj.nem
pe pro uiribus.quod effusum & immensum est subticebo,
quod uerd optimum & meritum est,subrogabo: ut in Auth.
coll.v.de eccle.re. immo. alien.in prin.ut nil hic immensum,
neq; inordinatum sit:ut in Auth. coihriij. de cosulibuS.$xutt
si quidem.in prine.ij.colum.ex. deaccus. qualiter.j. quia
pen£ nihil immensum bonu est.in Auth. ut deter. sit nu.cle.
in prin. coll.j.&ar.lxxxiij.dist.legimus.prope fin.xiiij.q.v.c,
ij.& c.scriptum.Sc C.de ue.iur.enucle.^. contrarium. Coete-
riim no est mei propositi,iuris materias tam copios£ ab alijs
traditas refricare. Namhocesset aquam mari superaddere,
cum tamen adiedtione non indigeat plenitudo, ut in prat.c.
si omnia. &lxxxvj.distin.bene quidem.in princ.nisi id fort£
quandoque contingat5utaddam,uel ut ahterdidla perstrin-
gam. Ad hoc enim sufficere censeo aureum Repertorium du
dum a me labore eximio compilatum. Solum ergo quae ad
exercitium seu fadum pertinent,hic styio nouo & utili enu-
clcabuntur.quoestiones quoq; plurimae, quas diuersis tem-
poribus in causis & scholis ac consilijs examinari uidi in Ro
mana curia,& alibi,inserentur. C.de quoest.diuo. Variae insu
perimpugnationes singularum personarum in iudicioin-
teruenientium monstrabuntur. Formae quoq; singulorum
judicialium aduum deseribentur. Formae etiam instrumen-
torum tam in iudicijs, quam in contra&ibus interuenien-
tium.supponunturrillis magistrorum ditiis postpositis.qu^
uariaac uacua magis opinione ia&antur, quam authoritate
aliqua roborentur,ut xxxvpdist.deinde.uer.quaero. & xxiij.
q.vj uides.quia quod ratione caret,extirpandu est.ut Ixviij.
dist. corepiscopi.nec est ad mendicata suffragiarecurren-
dum:ut C. Ji.xij.de palatinis sacrarum lard.scnneisdn prine.
& in Auth.de iud. prope prine, uersicul. illi autem.coilat.vj.
Quidam enim in tantam ingressi sunt obscuritatem.ut diui-
nando magis,quam interpretando docuerint.ut in Auth.de
testa.imperfed. prope fi. Alij uero sub quadam iustitiaespe-
cie fucatis quibusdam inquisitis adinuentionibus aequita-
tem obruere student: ut xj. q. iij. ita corporis. Ex his enim
qu$ legunt,uerisimilitudines capiunt, sensum alienum qu$-
rentes.extrinseco quoquo modo ipsum ex iiteratu authori-
tate confirmantes: ut xxxvij. distinftione, relatum. Sunt
quoq; nonnulli nullo dogmate fulti,utxvj.q.j.sunt nonnul-
li.in prin.quibus est diseretionis immoderata subtilitas: qui
dum existimari hebetes nolunt,ssepe se in quibusdam inqui
Titionibus plus quam expediat,exercentes,ex nimia subtili-
tatefalluntur.&h^c leguntur Jilviij.distin. hinc etenim.uer.
paruo autem.& uer.nasus etenim.& hi in praecipitium suos
mergunt auditores,quibus non salutaria,quae corrigant,sed
quae illos deledat,erronea proedicant:utij.q.vij. secuti sunt.
ad fin. Grano igitur utilitatis a paleis superssuitatis uentila-
brome§solicitudinissegregato:utij.q.j.multi.uersictdehis
autem.& xxxij.q.iiij.recurrat ad fi.uersicul. siue in area. &c.
xxiij.q.vij.c.j.tam ex his, quae in aliorum libellis semiplend
sunttradita,quam exhis,quoe mihi scientixministrabitmo
dulus,in unum fasdculum colligatis,ut xij.dilE nouit.ad in-

Prooemium.
strudionem lites exercentium, duce Deo, proeuidi compo
nere hunc libellum,ipsum quadrifariam diuiden do. in Par'
te prima de Personis in iudicio interuenientibus,dicetur.Irj
Secunda totus ordo ludiciarius in causis ciuilibus perstrin-
getur. In Tertia,ludicia criminalia supponentur. In Quarta
uerd diuersoe Libellorum formae,cum positionibus,necnon
& instrumentorum in diuersis contraclibus formae deseru
30 bentur. + Quae in cuiusq; Partis procemijs luculentius mon
strabuntur,sicque quaternario numero haec iudicialis con-
summabiturledio:sicut3cEuangelicale£fioad instar qua-
tuor fluminum paradisi, quatuor Euangelistarum testimo-
nio confirmatur:ut xvj.distin.c.j. Coniugalis quoque prohi
bitio,quatuor concluditur gradibus: quia quatuor sunt hu-
mores in corpore,quod etiam constat ex quatuor elemen-
f tis:ut ex.de consan.&affi.non debert
de cele.mis in quadam, ad fi Huic er- f No(l vti
goclantat.s Speculo ludK.al.a cedat hocVMmero p(e„.
uolummaantiquorum,mxtailiuduie - -
cedant uetera de ore uestro.utin Psal-
g mo:Exultauitcor,&c. gVnde dicit Im
perator: Vetustatem renouamus:ut in
51 Auth.coll.vij.de adm.circa prin + qui-
bus licet reuerentia debeatur, utinlv.
distin.priscis.in princ.&ff deiure im-
mu.semper.& de transac.quanto.& ix.
q.iij.conquestus.xxv.q.j.contra.nunc
tamen fides eis in pluribus non habe-
tur. Nam secundum uarietatem tem-
porum iura uariantur humana : ut in
proe.c.non debendexxxij. q. iij. recur-
32 rat.$. his ita. t Saepe pro necessitate
uel utilitate mutilantur & laxantur ca
nonicapraeceptarutj.q.vij. & si illa, in
fin. & quod paulatim labitur, conue-
nit renouarr.ut in Authent. coli. xj. de
quaestore. circa prine. & nihil pen^ in
semetipso manet, sed currit natura
multas euoluens mutationes , quas
neq; prouidere facile est, neq; praedi-
cerc:utin Auth. coli.v.ut omnes obe.
iudic.prouin.$.siuerdille.alle.in s. ar-
ripiat. & nil est quod mutabilitatem
no sentiat,in Auth.coli.ij. de non alie*
autpermu.^.nos igitur, ali^s in s. ubi
autem lex.&Ixxxix. distin. ad hoc. de
consec.distin.v.ne tales, prope fin.sed
& semper opereuacante consonoe cau
sis leges ponuntur,cum semper inopi-
nabiles emergant, quas antiquitas no
agnouit:ut in Auth.col.v.ut defun.seu
33 fu.e. non iniu.in prine, t Necerubfe-
scat antiquitas, si quid melius horum
quae ipsa tradidit, nouitas adinuenit:
ut in Auth.coll.iiij. de nupt.inj.col.$.
maiores.&ardxxxvj. distin. esto. in fi.
Nam paulatim hsc ad melius per eru-
ditionem accedunt: ut in Auth.colLj.
de mona.^.fin.uersi cui.oportet. & om
ne artificium per exercitium recipit
incrementum: ut ff. de leg. iij. legatis
seruis.$. ornatricibus. & C. lib.xij. de
re mili.l.milites, sed & antiquorum
quidam uino inebriati sunt:utxxxvij.
dist.uino.quianonplenam seriptura-
rum notitiam habuerunt: ut ex. de sa-
cra un.c.j.^.finJicet nonnunquam no
uitas mal£ negligat, quod bene sta-
tuit uetUstatis autoritas ueneranda:
ut ij.q.vj.c. anteriorum, uersi. illud. &
in Auth. coli. v. ut ordinarias praefed,
urb.in prin. Plurima namq; diffiniti iu
ris tacita sunt, & certam non merue-
runt memoriam: sed usus bocpraeci-