DOI article:
Purgold, Karl: Archaïkon aetōma ek tēs Akropoleōs
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13162#0096
149
ΑΡΧΑΪΚΟΝ ΑΕΤΩΜΑ ΕΚ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ
150
τούς χρόνους της άκμής της Ελληνικής τέχνης ή
εις τούς άκολουθοΰντας ταύτη αιώνας. Αετώματα
τοιαύτα εινε τά τοΟ εν "Ολυμπία ναοΟ τοΟ Διός, τά
λείψανα των έργων του Σκόπα έκ τοΰ έν Τεγέα ναοΰ
της Αλέας Άθηνας, τά έν Σαμοθράκη και έν Δήλω
άνακαλυφθέντα και τά έκ του ναοΟ τοΰ έν Επιδαύρω
ίερου, τά όποια έδημοσιεύθησαν έν τφ προλαβόντι
πρωτοδευτέρω τεύχει της εφημερίδος ταύτης. Η αρ-
χαϊκή τέχνη, ήτις άντεπροο-ωπεύετο τέως μόνον ύπό
των περιφήμων γλυπτών των αετωμάτων τοΰ έν
Αίγίνη ναοΟ, έπλουτίσθη οιά παρομοίου τινός έρ-
γου, του αετώματος δηλαδή του έν "Ολυμπία θη-
σαυροί! τών Μεγαρέων μετά της ύπό τοΰ Παυσανίου
μνημονευομένης παραστάσεως τον ποίέψου τών
Γιγάντων και των θεών. Τό άρχαϊκώτατον τοΰτο
έργον κατέστησε γνωστόν εις ημάς κατά πρώτον
νέον τρόπον διακοσμήσεως τών αετωμάτων, ό'στις
ποοηγήθη της διά μαρμάρινων όλογλύφων μορφών
διακοσμήσεως αύτών, δηλαδή τήν πλήρωσιν του
τυμπάνου διά λίθινων άναγλύφων.
Εις τάς έρεύνας ημών περί τών αρχών (Ληί&ιι§β)
και της βαθμιαίας αναπτύξεως τοΰ αετώματος δια-
νοίγεται ούτω νέον όλως στάδιον. Δυστυχώς όμως
τό σπουδαΐον τοΰτο μνημεΐον περιήλθεν εις ήμας
ούτω συντετριμμένον και ούτω κατεστραμμένον,
ώστε δύσκολον άπέβαινεν έκ τών διασωθέντων συν-
τριμμάτων νά λάβωμεν άκριβή τινα εννοιαν και τοΰ
σχήματος μόνον της όλικής αύτοΰ συνθέσεως. Πλήν
τούτου δέ, άν και ήνε βέβαιον, ότι προέρχεται έκ
τοΰ θησαυροΰ τών Μεγαρέων, ή έν τή ιστορία της
τέχνης θέσις του δεν είναι δυνατόν νά όρισθή ασφα-
λώς. Ό έπιχώριος της Όλυμπίας λίθος, ες" ού τό
μνημεΓον εϊνε κατεσκευασαένον, δεικνύει αναμφι-
βόλως ότι αύτοθι και έποιήθη. Ό τεχνίτης όμως
και τό έργαστήριον αύτοΰ εινε άγνωστα, ώς και τών
πλείστων έργων τών ένταΰθα εύρεθέντων' διότι ή
Όλυμπία ούδέποτε έμόρφωσεν ίδιον έργαστήριον
τεχνιτών, άλλ'ύπήρξε πάντοτε τόπος, έν ω συνε-
κεντροΰντο εξ όλων τών μερών της Ελλάδος τά
προϊόντα τών διαφόρων εργαστηρίων. Διά τοΰτο δύ-
ναται νά θεωρηθή εύτύχημα, ότι έκτος τοΰ έργου
τούτου, τοΰ άντιπροσωπεύοντος μέχρι τοΰδε τον άρ-
χαιότατον έκεΐνον τρόπον της διακοσμήσεως τών
αετωμάτων, Ι'χομεν και άλλο δεύτερον, τό όποιον,,
άν δεν ηνε άρχ_αιότερον, εϊνε τούλάχ_ιστον σύγχρο-
νον τοΰ πρώτου, πολύ καλλίτερον όμως διατετηρη-
μενον, και τό όποϊ'ον ένεκα της προελεύσεώς του,
έκ της Ακροπόλεως τών Αθηνών, καταλαμβάνει
ώρισμενην θέσιν έν τή ιστορία της τέχνης, ήτοι τήν
πρώτην χρονολογικώς μεταξύ τών μέχρι τοΰδε εύ-
ρημένων αττικών έργων.
Τό έν τω 7^ πίνακι άπεικονιζόμενον άέτωμα σύγ-
κειται έκ πολλών τεμαχίων, ευρεθέντων έν ταΐς
της Ακροπόλεως άνασκαφαΐς τοΰ 1882, περί τών
εύρημάτων τών οποίων ό καθηγητής κ. Μυλωνάς
έπανειλημμένως εγραψεν έν τή έφημερίδι ταύτη
(1883 σ. 33 έξ. σ. 53 έξ. καίσ! 181 έξ.). Κατ'αύ-
τάν εύρέθησαν ταΰτα όμοΰ μετ'άλλων μαρμάρινων
αγαλμάτων και αρχιτεκτονικών τεμαχίων, περι ων
θά γείνη λόγος κατωτέρω, επί τοΰ βράχου τοΰ ύπό
τήν νοτιοανατολικήν γωνίαν τοΰ Παρθενώνος, προς
βορραν δέ τοΰ Μουσείου, ένέπιχώσει λίθων και δια-
φόρων συντριμμάτων συγκομισθέντων εκεί προφα-
νώς προς ϊσοπέδωσιν τοΰ κατωφεροΰς εδάφους. Έκ
τών έν αύτη εύρεθέντων αντικειμένων φαίνεται, ότι
ή έπίχωσις εινε λίαν αρχαία, και πιθανώς σύγχρο-
νος τή οικοδομήσει τοΰ νέου Παρθενώνος.
Εν τή περιγραφή τών εύρημάτων της άνασκα-
φής ταύτης, ήν όφείλομεν εις τον κ. Μυλωναν,
συγκαταριθμοΰνται και τά. περι ών ό λόγος τεμά-
χια « άργαϊκά έκ πώρου Λίθου » ('Εφημ. Αρχ.
1833 σ. 38-40, αριθ. 1-5). Καί τινα μεν τού-
των απεικονίζονται" άλλ' έντελέστερα και έγχρώ-
ματα άπεικονίσματα αύτών έγένοντο τή έπιμελεία
της Αρχαιολογικής εταιρίας διά μέλλουσαν πλη-
ρεστέραν έ'κδοσιν απάντων τών εύρημάτων ί'Ίδ. Μυ-
λωναν έν Έφημ. Άρχ. 1883, σ. 33, σηα. 1 και
σ. 184. 2). Τ ά σχεδιάσματα όμως έκεΐνα καθώς
και ή περιγραφή έγένοντο προ της παραθέσεως καί
συναρμογής τών διαφόρων τεμαχίων, δι' ήςκαι μό-
νης άπεδείχθη, ότι ταΰτα άνήκουσιν εις τά αύτό
μνημεΓον, καί έγένοντο γνωστά ή παράστασις καί 6
χαρακτήρ αύτοΰ (1).
(1) Ότε έοημοσιεύΟη εν τή εφημέριοι ταύτη ή σύντομο; εκείνη και
άνευ αξιώσεως περιγραφή περι τών εύρημάτων της έν Άκροπολει
άνασ/.αφής , ο!ν είχον είιρεΟή ακόμη και τά λοιπά τεμάχια τοΰ περι
ΑΡΧΑΪΚΟΝ ΑΕΤΩΜΑ ΕΚ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ
150
τούς χρόνους της άκμής της Ελληνικής τέχνης ή
εις τούς άκολουθοΰντας ταύτη αιώνας. Αετώματα
τοιαύτα εινε τά τοΟ εν "Ολυμπία ναοΟ τοΟ Διός, τά
λείψανα των έργων του Σκόπα έκ τοΰ έν Τεγέα ναοΰ
της Αλέας Άθηνας, τά έν Σαμοθράκη και έν Δήλω
άνακαλυφθέντα και τά έκ του ναοΟ τοΰ έν Επιδαύρω
ίερου, τά όποια έδημοσιεύθησαν έν τφ προλαβόντι
πρωτοδευτέρω τεύχει της εφημερίδος ταύτης. Η αρ-
χαϊκή τέχνη, ήτις άντεπροο-ωπεύετο τέως μόνον ύπό
των περιφήμων γλυπτών των αετωμάτων τοΰ έν
Αίγίνη ναοΟ, έπλουτίσθη οιά παρομοίου τινός έρ-
γου, του αετώματος δηλαδή του έν "Ολυμπία θη-
σαυροί! τών Μεγαρέων μετά της ύπό τοΰ Παυσανίου
μνημονευομένης παραστάσεως τον ποίέψου τών
Γιγάντων και των θεών. Τό άρχαϊκώτατον τοΰτο
έργον κατέστησε γνωστόν εις ημάς κατά πρώτον
νέον τρόπον διακοσμήσεως τών αετωμάτων, ό'στις
ποοηγήθη της διά μαρμάρινων όλογλύφων μορφών
διακοσμήσεως αύτών, δηλαδή τήν πλήρωσιν του
τυμπάνου διά λίθινων άναγλύφων.
Εις τάς έρεύνας ημών περί τών αρχών (Ληί&ιι§β)
και της βαθμιαίας αναπτύξεως τοΰ αετώματος δια-
νοίγεται ούτω νέον όλως στάδιον. Δυστυχώς όμως
τό σπουδαΐον τοΰτο μνημεΐον περιήλθεν εις ήμας
ούτω συντετριμμένον και ούτω κατεστραμμένον,
ώστε δύσκολον άπέβαινεν έκ τών διασωθέντων συν-
τριμμάτων νά λάβωμεν άκριβή τινα εννοιαν και τοΰ
σχήματος μόνον της όλικής αύτοΰ συνθέσεως. Πλήν
τούτου δέ, άν και ήνε βέβαιον, ότι προέρχεται έκ
τοΰ θησαυροΰ τών Μεγαρέων, ή έν τή ιστορία της
τέχνης θέσις του δεν είναι δυνατόν νά όρισθή ασφα-
λώς. Ό έπιχώριος της Όλυμπίας λίθος, ες" ού τό
μνημεΓον εϊνε κατεσκευασαένον, δεικνύει αναμφι-
βόλως ότι αύτοθι και έποιήθη. Ό τεχνίτης όμως
και τό έργαστήριον αύτοΰ εινε άγνωστα, ώς και τών
πλείστων έργων τών ένταΰθα εύρεθέντων' διότι ή
Όλυμπία ούδέποτε έμόρφωσεν ίδιον έργαστήριον
τεχνιτών, άλλ'ύπήρξε πάντοτε τόπος, έν ω συνε-
κεντροΰντο εξ όλων τών μερών της Ελλάδος τά
προϊόντα τών διαφόρων εργαστηρίων. Διά τοΰτο δύ-
ναται νά θεωρηθή εύτύχημα, ότι έκτος τοΰ έργου
τούτου, τοΰ άντιπροσωπεύοντος μέχρι τοΰδε τον άρ-
χαιότατον έκεΐνον τρόπον της διακοσμήσεως τών
αετωμάτων, Ι'χομεν και άλλο δεύτερον, τό όποιον,,
άν δεν ηνε άρχ_αιότερον, εϊνε τούλάχ_ιστον σύγχρο-
νον τοΰ πρώτου, πολύ καλλίτερον όμως διατετηρη-
μενον, και τό όποϊ'ον ένεκα της προελεύσεώς του,
έκ της Ακροπόλεως τών Αθηνών, καταλαμβάνει
ώρισμενην θέσιν έν τή ιστορία της τέχνης, ήτοι τήν
πρώτην χρονολογικώς μεταξύ τών μέχρι τοΰδε εύ-
ρημένων αττικών έργων.
Τό έν τω 7^ πίνακι άπεικονιζόμενον άέτωμα σύγ-
κειται έκ πολλών τεμαχίων, ευρεθέντων έν ταΐς
της Ακροπόλεως άνασκαφαΐς τοΰ 1882, περί τών
εύρημάτων τών οποίων ό καθηγητής κ. Μυλωνάς
έπανειλημμένως εγραψεν έν τή έφημερίδι ταύτη
(1883 σ. 33 έξ. σ. 53 έξ. καίσ! 181 έξ.). Κατ'αύ-
τάν εύρέθησαν ταΰτα όμοΰ μετ'άλλων μαρμάρινων
αγαλμάτων και αρχιτεκτονικών τεμαχίων, περι ων
θά γείνη λόγος κατωτέρω, επί τοΰ βράχου τοΰ ύπό
τήν νοτιοανατολικήν γωνίαν τοΰ Παρθενώνος, προς
βορραν δέ τοΰ Μουσείου, ένέπιχώσει λίθων και δια-
φόρων συντριμμάτων συγκομισθέντων εκεί προφα-
νώς προς ϊσοπέδωσιν τοΰ κατωφεροΰς εδάφους. Έκ
τών έν αύτη εύρεθέντων αντικειμένων φαίνεται, ότι
ή έπίχωσις εινε λίαν αρχαία, και πιθανώς σύγχρο-
νος τή οικοδομήσει τοΰ νέου Παρθενώνος.
Εν τή περιγραφή τών εύρημάτων της άνασκα-
φής ταύτης, ήν όφείλομεν εις τον κ. Μυλωναν,
συγκαταριθμοΰνται και τά. περι ών ό λόγος τεμά-
χια « άργαϊκά έκ πώρου Λίθου » ('Εφημ. Αρχ.
1833 σ. 38-40, αριθ. 1-5). Καί τινα μεν τού-
των απεικονίζονται" άλλ' έντελέστερα και έγχρώ-
ματα άπεικονίσματα αύτών έγένοντο τή έπιμελεία
της Αρχαιολογικής εταιρίας διά μέλλουσαν πλη-
ρεστέραν έ'κδοσιν απάντων τών εύρημάτων ί'Ίδ. Μυ-
λωναν έν Έφημ. Άρχ. 1883, σ. 33, σηα. 1 και
σ. 184. 2). Τ ά σχεδιάσματα όμως έκεΐνα καθώς
και ή περιγραφή έγένοντο προ της παραθέσεως καί
συναρμογής τών διαφόρων τεμαχίων, δι' ήςκαι μό-
νης άπεδείχθη, ότι ταΰτα άνήκουσιν εις τά αύτό
μνημεΓον, καί έγένοντο γνωστά ή παράστασις καί 6
χαρακτήρ αύτοΰ (1).
(1) Ότε έοημοσιεύΟη εν τή εφημέριοι ταύτη ή σύντομο; εκείνη και
άνευ αξιώσεως περιγραφή περι τών εύρημάτων της έν Άκροπολει
άνασ/.αφής , ο!ν είχον είιρεΟή ακόμη και τά λοιπά τεμάχια τοΰ περι