DOI article:
Sborōnos, Iōannēs N.: Nomismatika symbola tēs archaias Krētēs
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14594#0092
159
ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ
160
ένος τήν κεφαλήν της Ρώμης μετά της επιγραφής
Ρ Ω Μ Α Σ, άφ1 ετέρου δέ τύπον Αρτέμιδος Έφεσίας
(XVI, 29-30) 1 .Το κράνος της κεφαλής τής Ρώμης
κοσμεί ώς ανυ,ΒοΧον κεφαλή έλέφαντος,ήτις και επί
τής ετέρας όψεως τοϋ' νομίσματος κατέχει παρά τον
τύπον τής Αρτέμιδος Οέσιν συμβόλου. Ή κεφαλή
αύτη ή και ολόσωμος έλέφας είνε το σύμβολον τής
οικογενείας των Καικιλίων Μετέλλων συχνότατα εύ-
ρισκόμενον επί των ένΡώμη ύπο τής οικογενείας αυ-
τών κοπέντων νομισμάτων 2, αναφέρεται δε εις τους
120 ελέφαντας ους ό έκ τής αυτής οικογενείας Α
Καικίλιος Μέτελλος έκυρίευσεν έν έτει 251 π. Χ.
κατά τήν περίφημον παρά τον Πάνορμον προς τον
Καρχηδόνιον Άσδρούβαν μάχην. Έκτος τής κεφα-
λής τοΟ έλέφαντος εύρίσκομεν ώς σύμβολον παρά
τον αΰτον τύπον τής Έφεσίας Αρτέμιδος μ&Ζκί-
ΰαν βεβαίως προς τήν Οεάν σχετιζομένην και πρώ-
ραν, ήτις πιθανώς άναφέρεται εις τον στόλον του
Μετέλλου ή εις τήν ρωμαϊκή ν πρώραν, ήν έπί των
νομισμάτων τής οικογενείας των Μετέλλων συχνό-
τατα συνοδεύει Ό έλέφας ή ή κεφαλή αύτοϋ' ώς
σύαβολον *!.—
Γ
Πλήν των συαβόλων τών ύπαχΟέντων εις τάς
ανωτέρω κατηγορίας ύπάρχουσιν έτι ολίγα τινα
δυσεξήγητα, επομένως άγνωστον ήμΐν που κατα-
τακτέα. Τοιαύτα δ' εΐσίν.
α'.) Ή άκρις [ή παρά τον κεραυνοφόρον άΐιον
γέροντα (Τρίτωνα ή ΓλαΟκον) αρχαιοτάτου νομί-
σματος τών Ίτάνίων . Ή άκρίς αΰτη εύ'ρηται ώς
τύπος μεν νομισματικός έν Ιμβρω, ώς 0νμ6ο2ον
δέ έπί τών νομισμάτων τών Μεταποντίων και τών
'ϊελητών τής Ιταλίας, τών Άκραγαντίνων, Ίμε-
ραίων, Μεσσανίων και Καινών τής Σικελίας, τών
Άμβρακιωτών, τής Ηπείρου κτλ. ϋ. Τις ό'μως ή
έν τη συμβολική σημασία αύτοΟ άγνωστον ήμϊν
άν διευκρινίσΟη μέχρι τοΰδε. Φαίνεται ό'μως βέ-
βαιον ό'τι έΟεωρεϊτο ζώον μουσικον (Μνασάλκ. 11,
έν ΆνΟ. Παλ. 7, 190: « άκρίδι τα κατ' άρουραν
' 3. ΓιϊοιΙΐΛοηίίοΓ, ΜοΙοΙΙϋ» ΟγοΙϊοιι8 ίπ ΟοιΊ^ηα. ΖβίΙδ. Γ.
ΝαΠΗβαι. Χ, 1883 σελ. 119 χ. ίξ.
2 ΒαΙιοΙοη, ϋυκοπρί. ΙιίδΙοΐ'ί(ΐϋ6 οΐ οΙιιόποΙο^. (Ιοβ ωοηηαΐβ5
<1ο Ια Γοριι 1)1 - Κοηιαϊηβ I, ρ. 257 καί Ιξ.
3 "Ιδε Βα&οΙοη I. ά.
* 0α1α1ϋί,'ϋ6 (Ιο Ια οοΐΐοοί. ΡΙιοΙίαάΰ·; ΡαοΙια πίν. VII, 1293.
5 ΙιηΙιοΙΓ- ΒΙαιηβΓ ιηκΐ Ο.ΚοΙΙβι-, Τϊογ—ϋηά ΡΠαηζβηβΠάβΓ
»αΓ Μϋιιζοη ιιικί ΟοΓπιηοη σελ. 48 ίο. 37-40.
άηδόνι». Άριστοδικ. 2. ΆνΟ. Παλ. 7, 189 «Λί-
γεια άκρί») και, είδος τι τουλάχιστον αυτής ή
άρονραία ή και μάντος καλούμενη, ααττικον και
προς μαντείας έπιτήδειον '. Τήν τελευταίαν ταύ-
την σημασίαν ίσως έχει έπί του περιφήμου δε-
καδράχμου τών Άκραγαντίνων του ώς γνωστόν
άπεικονίζοντος οίωνόν μαντικάν άετών λαγωόν σπα-
ρασσόντων2, και έπί του νομίσματος τών Ίτανίων,
γνωστοΰ οντος ότι ό άλιος γέρων ή ό Γλαύκος
έμυΟολογεϊτο και μάντις'
β'.) '11%κε<ραΛη τανρον (ΧΎ,7) και κεφαΧ)\
άετυν (XV, 8), αί ύπο τήν λεγομένην Εϋρώπην
έπί τής πλατάνου και ώς συμφυείς τω κορμώ τοΟ
δένδρου έπί διδράχμων τής Γόρτυνος άπεικονι'ζόμε-
ναι. Περί τών περιεργοτάτων συμβόλων τούτων
Οέλομεν πραγματευθή άλλοτε διά μακρών.
γ .) Λί στυγμαΐ (ροίηΐδ) αί παρά τον λαβύριν-
Οον (VI, 23) και τον άστέρα τής Κνωσού (VIII,
17), τήν έπί τής πλατάνου κόρην τής Γόρτυνος
(XIII, Ι,Χίν,Ι), τον Τρίτωνα και άστέρα τής
Ίτάνου (XVIII, 24-26), τάν Ηρακλή τής Φαι-
στού (XXIII, 17), τούς δέλφινας τής ΡιΟύμνης
(XXX, 9) τάς ημισελήνους τής Τάνου (XXX,23)
και Κυδωνιάς (IX, 13, 28-29) και τήν αίγαγρον
τής Τάρρας (XXX, 27) Προς δέ ό κεραυνός ύπο
τήν Αρτέμιδα τοΟ Πολυρηνίου (XXVI, 19), τον
τρίποδα τής Τάνου; (XXX, 26), τον λαβύριν-
Οον τής Κνωσού (VI, 6) και τόν "Αρην τής Γόρ-
τυνος (XVI, 8)" το ξίφος και ή ημισέληνος παρά
τον λαβύρινΟον τής Κνωσού (V, 3-4, 7, 22, και.
Άρχ.Έφημ. 1889 Πίν. Γ1,17),τό κέρας της ' Α-
μάλθειας παρά τόν φοίνικα τής ΠριανσοΟ (XXIX,
1-2) και τό παρά τούς δέλφινας τής Ραύκου άν-
θεμια (XXIX, 9) τέλος οί κόκκοι, κριθής ή σίτου
παρά τόν ίστάμενον ΤΙρακλέα τής Φαιστού (ΧΧ1Ι1,
17)3.
Έπισκοπουντες νυν τά νομ. σύμβολα τών κρη-
τικών πόλεων βλέπομεν ό'τι παρά τήν έπικρατοΟ-
σαν γνώμην ούδεμίαν σχέσιν εχουσι προς τούς άρ-
χοντας τής πόλεως ώς κοινώς ένομίζετο , ότι ή
< Σχολ. Θεοκρ. Είδυλ. Χ, 18.
2 Μβαά ΗίδΙΟΓΪα ΝίΠΠΟΠΙΠΙ σελ. 106 : Αισχύλου 'Αγαμε'υ.νυ>ν
110-120·
5 Τό χηρύκειον τό άνωθεν τοϋ ταύρου έν Γιίρτυνι (XVI, 27-28 )
σχετίζεται πρόςτήν Ιηι της κυρίας όψεως του νομίσματος κεφαλήν τοϋ-
Έρμου.
ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ
160
ένος τήν κεφαλήν της Ρώμης μετά της επιγραφής
Ρ Ω Μ Α Σ, άφ1 ετέρου δέ τύπον Αρτέμιδος Έφεσίας
(XVI, 29-30) 1 .Το κράνος της κεφαλής τής Ρώμης
κοσμεί ώς ανυ,ΒοΧον κεφαλή έλέφαντος,ήτις και επί
τής ετέρας όψεως τοϋ' νομίσματος κατέχει παρά τον
τύπον τής Αρτέμιδος Οέσιν συμβόλου. Ή κεφαλή
αύτη ή και ολόσωμος έλέφας είνε το σύμβολον τής
οικογενείας των Καικιλίων Μετέλλων συχνότατα εύ-
ρισκόμενον επί των ένΡώμη ύπο τής οικογενείας αυ-
τών κοπέντων νομισμάτων 2, αναφέρεται δε εις τους
120 ελέφαντας ους ό έκ τής αυτής οικογενείας Α
Καικίλιος Μέτελλος έκυρίευσεν έν έτει 251 π. Χ.
κατά τήν περίφημον παρά τον Πάνορμον προς τον
Καρχηδόνιον Άσδρούβαν μάχην. Έκτος τής κεφα-
λής τοΟ έλέφαντος εύρίσκομεν ώς σύμβολον παρά
τον αΰτον τύπον τής Έφεσίας Αρτέμιδος μ&Ζκί-
ΰαν βεβαίως προς τήν Οεάν σχετιζομένην και πρώ-
ραν, ήτις πιθανώς άναφέρεται εις τον στόλον του
Μετέλλου ή εις τήν ρωμαϊκή ν πρώραν, ήν έπί των
νομισμάτων τής οικογενείας των Μετέλλων συχνό-
τατα συνοδεύει Ό έλέφας ή ή κεφαλή αύτοϋ' ώς
σύαβολον *!.—
Γ
Πλήν των συαβόλων τών ύπαχΟέντων εις τάς
ανωτέρω κατηγορίας ύπάρχουσιν έτι ολίγα τινα
δυσεξήγητα, επομένως άγνωστον ήμΐν που κατα-
τακτέα. Τοιαύτα δ' εΐσίν.
α'.) Ή άκρις [ή παρά τον κεραυνοφόρον άΐιον
γέροντα (Τρίτωνα ή ΓλαΟκον) αρχαιοτάτου νομί-
σματος τών Ίτάνίων . Ή άκρίς αΰτη εύ'ρηται ώς
τύπος μεν νομισματικός έν Ιμβρω, ώς 0νμ6ο2ον
δέ έπί τών νομισμάτων τών Μεταποντίων και τών
'ϊελητών τής Ιταλίας, τών Άκραγαντίνων, Ίμε-
ραίων, Μεσσανίων και Καινών τής Σικελίας, τών
Άμβρακιωτών, τής Ηπείρου κτλ. ϋ. Τις ό'μως ή
έν τη συμβολική σημασία αύτοΟ άγνωστον ήμϊν
άν διευκρινίσΟη μέχρι τοΰδε. Φαίνεται ό'μως βέ-
βαιον ό'τι έΟεωρεϊτο ζώον μουσικον (Μνασάλκ. 11,
έν ΆνΟ. Παλ. 7, 190: « άκρίδι τα κατ' άρουραν
' 3. ΓιϊοιΙΐΛοηίίοΓ, ΜοΙοΙΙϋ» ΟγοΙϊοιι8 ίπ ΟοιΊ^ηα. ΖβίΙδ. Γ.
ΝαΠΗβαι. Χ, 1883 σελ. 119 χ. ίξ.
2 ΒαΙιοΙοη, ϋυκοπρί. ΙιίδΙοΐ'ί(ΐϋ6 οΐ οΙιιόποΙο^. (Ιοβ ωοηηαΐβ5
<1ο Ια Γοριι 1)1 - Κοηιαϊηβ I, ρ. 257 καί Ιξ.
3 "Ιδε Βα&οΙοη I. ά.
* 0α1α1ϋί,'ϋ6 (Ιο Ια οοΐΐοοί. ΡΙιοΙίαάΰ·; ΡαοΙια πίν. VII, 1293.
5 ΙιηΙιοΙΓ- ΒΙαιηβΓ ιηκΐ Ο.ΚοΙΙβι-, Τϊογ—ϋηά ΡΠαηζβηβΠάβΓ
»αΓ Μϋιιζοη ιιικί ΟοΓπιηοη σελ. 48 ίο. 37-40.
άηδόνι». Άριστοδικ. 2. ΆνΟ. Παλ. 7, 189 «Λί-
γεια άκρί») και, είδος τι τουλάχιστον αυτής ή
άρονραία ή και μάντος καλούμενη, ααττικον και
προς μαντείας έπιτήδειον '. Τήν τελευταίαν ταύ-
την σημασίαν ίσως έχει έπί του περιφήμου δε-
καδράχμου τών Άκραγαντίνων του ώς γνωστόν
άπεικονίζοντος οίωνόν μαντικάν άετών λαγωόν σπα-
ρασσόντων2, και έπί του νομίσματος τών Ίτανίων,
γνωστοΰ οντος ότι ό άλιος γέρων ή ό Γλαύκος
έμυΟολογεϊτο και μάντις'
β'.) '11%κε<ραΛη τανρον (ΧΎ,7) και κεφαΧ)\
άετυν (XV, 8), αί ύπο τήν λεγομένην Εϋρώπην
έπί τής πλατάνου και ώς συμφυείς τω κορμώ τοΟ
δένδρου έπί διδράχμων τής Γόρτυνος άπεικονι'ζόμε-
ναι. Περί τών περιεργοτάτων συμβόλων τούτων
Οέλομεν πραγματευθή άλλοτε διά μακρών.
γ .) Λί στυγμαΐ (ροίηΐδ) αί παρά τον λαβύριν-
Οον (VI, 23) και τον άστέρα τής Κνωσού (VIII,
17), τήν έπί τής πλατάνου κόρην τής Γόρτυνος
(XIII, Ι,Χίν,Ι), τον Τρίτωνα και άστέρα τής
Ίτάνου (XVIII, 24-26), τάν Ηρακλή τής Φαι-
στού (XXIII, 17), τούς δέλφινας τής ΡιΟύμνης
(XXX, 9) τάς ημισελήνους τής Τάνου (XXX,23)
και Κυδωνιάς (IX, 13, 28-29) και τήν αίγαγρον
τής Τάρρας (XXX, 27) Προς δέ ό κεραυνός ύπο
τήν Αρτέμιδα τοΟ Πολυρηνίου (XXVI, 19), τον
τρίποδα τής Τάνου; (XXX, 26), τον λαβύριν-
Οον τής Κνωσού (VI, 6) και τόν "Αρην τής Γόρ-
τυνος (XVI, 8)" το ξίφος και ή ημισέληνος παρά
τον λαβύρινΟον τής Κνωσού (V, 3-4, 7, 22, και.
Άρχ.Έφημ. 1889 Πίν. Γ1,17),τό κέρας της ' Α-
μάλθειας παρά τόν φοίνικα τής ΠριανσοΟ (XXIX,
1-2) και τό παρά τούς δέλφινας τής Ραύκου άν-
θεμια (XXIX, 9) τέλος οί κόκκοι, κριθής ή σίτου
παρά τόν ίστάμενον ΤΙρακλέα τής Φαιστού (ΧΧ1Ι1,
17)3.
Έπισκοπουντες νυν τά νομ. σύμβολα τών κρη-
τικών πόλεων βλέπομεν ό'τι παρά τήν έπικρατοΟ-
σαν γνώμην ούδεμίαν σχέσιν εχουσι προς τούς άρ-
χοντας τής πόλεως ώς κοινώς ένομίζετο , ότι ή
< Σχολ. Θεοκρ. Είδυλ. Χ, 18.
2 Μβαά ΗίδΙΟΓΪα ΝίΠΠΟΠΙΠΙ σελ. 106 : Αισχύλου 'Αγαμε'υ.νυ>ν
110-120·
5 Τό χηρύκειον τό άνωθεν τοϋ ταύρου έν Γιίρτυνι (XVI, 27-28 )
σχετίζεται πρόςτήν Ιηι της κυρίας όψεως του νομίσματος κεφαλήν τοϋ-
Έρμου.