DOI Artikel:
Molè, Vojeslav: Studia nad sztuką pierwszego tysiąclecia n. e.: Sztuka peryferii wschodniej (przednioazjatyckiej) świata antycznego w pierwszej połowie I tysiąclecia i jej znaczenie dla sztuki najwcześniejszego średniowiecza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19942#0038
6. Palmira, głowa kobiety, relief (fot. K. Michałowski)
wielkich odrębnych kultur: hellenistyczno-rzym-
skiej i syryjsko-mezopotamskiej (wzgl. semicko-
irańskiej). Znamienne jest przy tym, że, jak dotąd,
nie natrafiono na żadne zabytki sztuki z czasów
przed Augustem (przy ostatnich wykopaliskach
polskich odkryto zabytek datowany z 22 r. n.e.),
co świadczy o roli bodźców śródziemnomorskich
przy powstaniu i rozbudowie sztuki palmirskiej,
chociaż nie mówi to jeszcze nic o jej4 charakterze.
Swoistość tej sztuki przejawia się zarówno w ruinach
ogromnych rozmiarów świątyni miejscowego boga
Baala i jego dwóch towarzyszy, boga Słońca, Jar-
hibola, i boga Księżyca, Anglibola, w których
szczegóły śródziemnomorskie (m.in. kolumny ko-
rynckie) łączą się z niezwykłą dla hellenizmu koncep-
cją całości (m.in. mnóstwo monumentalnych scho-
dów, reliefy z bóstwami dni wewnątrz zodiaku itp.),
przypominającą rzuty poziome świątyń asyryjskich14,
jak i w bardzo licznych grobowcach w kształcie
piętrowych wież, odtwarzających kształty domów
mieszkalnych, albo też w katakumbach podziemnych,
lub w końcu w świątyniach grobowych. Z grobowca-
mi wiążą się także sztuki plastyczne (rzeźba deko-
racyjna oraz reliefy figuralne, wśród nich szczególnie
charakterystyczne portrety grupowe w scenie uczty
dla zmarłych). Wydaje się, że i w tej dziedzinie
w fazach początkowych można się dopatrzyć pew-
nych dalekich podniet sztuki hellenistycznej. Nato-
miast cała późniejsza sztuka rzeźbiarska — czy to
czysto dekoracyjna, czy też składająca się z bardzo
licznych portretów indywidualnych lub niekiedy
z całych grup figuralnych podczas uczty-stypy —
reprezentuje inny rodzaj sztuki, czysto orientalnej,
chociaż nawet i w niej, mimo znacznych różnic,
14 C. Watzinger, Palmyra, Kunst (Pauly-Wissowa,
Real-Encyklopadie, 36. Halbband, 2. Teil, Stuttgart 1949,
szp. 268—277).
32
wielkich odrębnych kultur: hellenistyczno-rzym-
skiej i syryjsko-mezopotamskiej (wzgl. semicko-
irańskiej). Znamienne jest przy tym, że, jak dotąd,
nie natrafiono na żadne zabytki sztuki z czasów
przed Augustem (przy ostatnich wykopaliskach
polskich odkryto zabytek datowany z 22 r. n.e.),
co świadczy o roli bodźców śródziemnomorskich
przy powstaniu i rozbudowie sztuki palmirskiej,
chociaż nie mówi to jeszcze nic o jej4 charakterze.
Swoistość tej sztuki przejawia się zarówno w ruinach
ogromnych rozmiarów świątyni miejscowego boga
Baala i jego dwóch towarzyszy, boga Słońca, Jar-
hibola, i boga Księżyca, Anglibola, w których
szczegóły śródziemnomorskie (m.in. kolumny ko-
rynckie) łączą się z niezwykłą dla hellenizmu koncep-
cją całości (m.in. mnóstwo monumentalnych scho-
dów, reliefy z bóstwami dni wewnątrz zodiaku itp.),
przypominającą rzuty poziome świątyń asyryjskich14,
jak i w bardzo licznych grobowcach w kształcie
piętrowych wież, odtwarzających kształty domów
mieszkalnych, albo też w katakumbach podziemnych,
lub w końcu w świątyniach grobowych. Z grobowca-
mi wiążą się także sztuki plastyczne (rzeźba deko-
racyjna oraz reliefy figuralne, wśród nich szczególnie
charakterystyczne portrety grupowe w scenie uczty
dla zmarłych). Wydaje się, że i w tej dziedzinie
w fazach początkowych można się dopatrzyć pew-
nych dalekich podniet sztuki hellenistycznej. Nato-
miast cała późniejsza sztuka rzeźbiarska — czy to
czysto dekoracyjna, czy też składająca się z bardzo
licznych portretów indywidualnych lub niekiedy
z całych grup figuralnych podczas uczty-stypy —
reprezentuje inny rodzaj sztuki, czysto orientalnej,
chociaż nawet i w niej, mimo znacznych różnic,
14 C. Watzinger, Palmyra, Kunst (Pauly-Wissowa,
Real-Encyklopadie, 36. Halbband, 2. Teil, Stuttgart 1949,
szp. 268—277).
32