DOI Artikel:
Molè, Vojeslav: Studia nad sztuką pierwszego tysiąclecia n. e.: Sztuka peryferii wschodniej (przednioazjatyckiej) świata antycznego w pierwszej połowie I tysiąclecia i jej znaczenie dla sztuki najwcześniejszego średniowiecza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19942#0039
V
odzwierciedlają się kolejne fazy rozwojowe sztuki
hellenistyczno-rzymskiej pierwszych stuleci n.e.
Rzeźbę palmirską (ryc. 4—7) charakteryzuje
głównie jej płaska reliefowość przy ostrych, miejscami
prawie graficznych konturach zewnętrznych i wew-
nętrznych. W gruncie rzeczy odbija się w niej
nieprzestrzennie-nierzeźbiarskie, niekubiczne trak-
towanie, odbiegające od traktowania haptycznego,
a jak najbardziej zbliżające się do optycznego,
malarsko-malowniczego ujmowania zjawisk (chociaż
wszystkie te określenia trzeba przyjmować z pewną
rezerwą). Nie mniej znamienna jest frontalność
przedstawionych figur, przeprowadzona konsek-
wentnie nawet tam, gdzie figury wyobrażone są
w pozie siedzącej lub leżącej, a dalej typowość
twarzy traktowanych raczej według ogólnego sche-
matycznego szablonu aniżeli odtwarzających rysy
osobiste. Oczy, zawsze duże, zapatrzone przed
siebie, otoczone są głęboko wciętymi oczodołami,
co powoduje wrażenie ożywienia psychicznego, nie-
kiedy wprost niesamowitego. Rzeźby pozbawione
cech właściwego portretu, zastąpionego szablonem,
odznaczają się drobiazgowym wykonaniem—w płasz-
czyźnie — szczegółów przedmiotów, zwłaszcza
ubiorów, klejnotów itp.; często zaopatrzone są one
w napisy, przeważnie semickie (aramejskie), rzadziej
greckie lub też irańskie.
Pomimo rozmaitych kontaktów z hellenizmem
i oparcia się o jego wzory już dawno przed okresem,
w którym sztuka rzymska przeszła do zasad trakto-
wania optycznego, sztuka ta zachowała charakter
nie przedstawieniowy, lecz wyobrażeniowy, poprze-
dzający rozwój późnoantycznej sztuki rzymskiej.
Podobnie przedstawia się sytuacja z malarstwem
Palmiry, zachowanym w grobowcach, z tym jednak,
że tutaj wyraźniej zaznacza się wpływ śródziemno-
morskich wzorów hellenistycznych, które utrzymują
się dłużej aniżeli w rzeźbie. Ważnym uzupełnieniem
luk wśród zabytków Palmiry, sztuki, w której
stykają się i wzajemnie się przeplatają stare elementy
7. Palmira, fragment popiersia kobiety, relief (fot. K. Michałowski)
3 — Folia Historiae Artium
33
odzwierciedlają się kolejne fazy rozwojowe sztuki
hellenistyczno-rzymskiej pierwszych stuleci n.e.
Rzeźbę palmirską (ryc. 4—7) charakteryzuje
głównie jej płaska reliefowość przy ostrych, miejscami
prawie graficznych konturach zewnętrznych i wew-
nętrznych. W gruncie rzeczy odbija się w niej
nieprzestrzennie-nierzeźbiarskie, niekubiczne trak-
towanie, odbiegające od traktowania haptycznego,
a jak najbardziej zbliżające się do optycznego,
malarsko-malowniczego ujmowania zjawisk (chociaż
wszystkie te określenia trzeba przyjmować z pewną
rezerwą). Nie mniej znamienna jest frontalność
przedstawionych figur, przeprowadzona konsek-
wentnie nawet tam, gdzie figury wyobrażone są
w pozie siedzącej lub leżącej, a dalej typowość
twarzy traktowanych raczej według ogólnego sche-
matycznego szablonu aniżeli odtwarzających rysy
osobiste. Oczy, zawsze duże, zapatrzone przed
siebie, otoczone są głęboko wciętymi oczodołami,
co powoduje wrażenie ożywienia psychicznego, nie-
kiedy wprost niesamowitego. Rzeźby pozbawione
cech właściwego portretu, zastąpionego szablonem,
odznaczają się drobiazgowym wykonaniem—w płasz-
czyźnie — szczegółów przedmiotów, zwłaszcza
ubiorów, klejnotów itp.; często zaopatrzone są one
w napisy, przeważnie semickie (aramejskie), rzadziej
greckie lub też irańskie.
Pomimo rozmaitych kontaktów z hellenizmem
i oparcia się o jego wzory już dawno przed okresem,
w którym sztuka rzymska przeszła do zasad trakto-
wania optycznego, sztuka ta zachowała charakter
nie przedstawieniowy, lecz wyobrażeniowy, poprze-
dzający rozwój późnoantycznej sztuki rzymskiej.
Podobnie przedstawia się sytuacja z malarstwem
Palmiry, zachowanym w grobowcach, z tym jednak,
że tutaj wyraźniej zaznacza się wpływ śródziemno-
morskich wzorów hellenistycznych, które utrzymują
się dłużej aniżeli w rzeźbie. Ważnym uzupełnieniem
luk wśród zabytków Palmiry, sztuki, w której
stykają się i wzajemnie się przeplatają stare elementy
7. Palmira, fragment popiersia kobiety, relief (fot. K. Michałowski)
3 — Folia Historiae Artium
33