DOI Artikel:
Molè, Vojeslav: Studia nad sztuką pierwszego tysiąclecia n. e.: Sztuka peryferii wschodniej (przednioazjatyckiej) świata antycznego w pierwszej połowie I tysiąclecia i jej znaczenie dla sztuki najwcześniejszego średniowiecza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19942#0044
11. Rawenna, S. Vitale, Justynian z orszakiem, mozaika (według A. Grabara)
go, z monoteizmem żydowskiej diaspory, jak również
z wczesnym kultem starochrześcijańskim. Malowidła
te znajdują się w licznych świątyniach kultów
miejscowych, w synagodze żydowskiej (dokładnie
datowanej na r. 245 n.e.; w r. 246 była już wykoń-
czona) oraz w najstarszej spośród znanych i za-
chowanych świątyń chrześcijańskich. Wszystkie te
budowle powstały w ciągu trzech pierwszych wie-
ków n.e. Daleko mniej liczne od malowideł kul-
towych i religijnych są malowidła o tematyce czysto
świeckiej, chociaż występuje ona nieraz w malowi-
dłach kultowych i religijnych.
Z punktu widzenia tematyki i ikonografii
malowidła te wykazują znaczne różnice. Elementy,
które w nich występują, nieraz bardzo odmienne,
mają swoje źródło w zasięgach różnych kultur
artystycznych: greckiej, czasami i grecko-perskiej,
sięgającej czasów achemenidzkich, syryjskiej i grecko-
syryjskiej, a także ówczesnej irańskiej; w tej ostatniej
pojawiają się również pierwiastki sztuki partyjskiej.
Już z samego pobieżnego wyliczenia można się
zorientować, że malowidła te dostarczają obszernego
materiału dokumentacyjnego sztuki pierwszych
trzech wieków n.e. we wschodniej części peryferii
wschodniej. Nie mogąc wdawać się w szczegółową
analizę tego całego tak bardzo skomplikowanego
zagadnienia, ograniczam się jedynie do jednej z naj-
bardziej podstawowych kwestii, której poświęcone
są niniejsze wywody: jakie cechy są dla tej sztuki
najistotniejsze?
Wobec różnorodnego składu etnicznego miesz-
kańców miasta można się już z góry spodziewać,
że zaznaczą się dość poważne odrębności także
w zasadniczym ustosunkowywaniu się sztuki do
świata i człowieka, tym bardziej że w ciągu istnienia
miasta skład ludnościowy ulegał ciągłym wahaniom
zależnie od tego, w czyim ręku miasto znajdowało
się w danym okresie, czy opanowane było przez
Wschód czy przez hellenistyczny Zachód. Mimo tych
różnic sztuka na tym odcinku peryferii wschodniej
przedstawia pewną całość, zwłaszcza gdy weźmie
się pod uwagę jej przejawy w późniejszych okresach.
38
go, z monoteizmem żydowskiej diaspory, jak również
z wczesnym kultem starochrześcijańskim. Malowidła
te znajdują się w licznych świątyniach kultów
miejscowych, w synagodze żydowskiej (dokładnie
datowanej na r. 245 n.e.; w r. 246 była już wykoń-
czona) oraz w najstarszej spośród znanych i za-
chowanych świątyń chrześcijańskich. Wszystkie te
budowle powstały w ciągu trzech pierwszych wie-
ków n.e. Daleko mniej liczne od malowideł kul-
towych i religijnych są malowidła o tematyce czysto
świeckiej, chociaż występuje ona nieraz w malowi-
dłach kultowych i religijnych.
Z punktu widzenia tematyki i ikonografii
malowidła te wykazują znaczne różnice. Elementy,
które w nich występują, nieraz bardzo odmienne,
mają swoje źródło w zasięgach różnych kultur
artystycznych: greckiej, czasami i grecko-perskiej,
sięgającej czasów achemenidzkich, syryjskiej i grecko-
syryjskiej, a także ówczesnej irańskiej; w tej ostatniej
pojawiają się również pierwiastki sztuki partyjskiej.
Już z samego pobieżnego wyliczenia można się
zorientować, że malowidła te dostarczają obszernego
materiału dokumentacyjnego sztuki pierwszych
trzech wieków n.e. we wschodniej części peryferii
wschodniej. Nie mogąc wdawać się w szczegółową
analizę tego całego tak bardzo skomplikowanego
zagadnienia, ograniczam się jedynie do jednej z naj-
bardziej podstawowych kwestii, której poświęcone
są niniejsze wywody: jakie cechy są dla tej sztuki
najistotniejsze?
Wobec różnorodnego składu etnicznego miesz-
kańców miasta można się już z góry spodziewać,
że zaznaczą się dość poważne odrębności także
w zasadniczym ustosunkowywaniu się sztuki do
świata i człowieka, tym bardziej że w ciągu istnienia
miasta skład ludnościowy ulegał ciągłym wahaniom
zależnie od tego, w czyim ręku miasto znajdowało
się w danym okresie, czy opanowane było przez
Wschód czy przez hellenistyczny Zachód. Mimo tych
różnic sztuka na tym odcinku peryferii wschodniej
przedstawia pewną całość, zwłaszcza gdy weźmie
się pod uwagę jej przejawy w późniejszych okresach.
38