DOI article:
Molè, Vojeslav: Studia nad sztuką pierwszego tysiąclecia n. e.: Sztuka peryferii wschodniej (przednioazjatyckiej) świata antycznego w pierwszej połowie I tysiąclecia i jej znaczenie dla sztuki najwcześniejszego średniowiecza
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19942#0047
15. Dura-Europos, Synagoga, Wizja Ezechiela (Psyche z Zefirami), malowidło ścienne
(według G. H. Kraelinga)
semicko-hellenistycznego najlepiej charakteryzuje
scena składania ofiary przez oficera rzymskiego Te-
rencjusza i jego żołnierzy (ryc. 13). Temat rzymski
został tu przetransponowany w kształty koncepcji
orientalnej oraz formalnie uplastyczniony na wzór
analogicznych scen sztuki miejscowej i w ich zasad-
niczym sposobie ujmowania. Być może najbardziej
charakterystyczny jest jednak fakt istnienia obok sie-
bie podstawowych form czy też formułek (gdyż o po-
wtarzające się, niezmienne, z góry ustalone formułki
idzie bardzo często w tej sztuce) różnych zasięgów
i kultur artystycznych. Obok motywów, figur, a nie-
kiedy całych kompozycji antycznych lub antykizują-
cych, często w mniejszym lub większym stopniu prze-
kształconych, nieraz w sensie rustykalnym, pojawiają
się pojedyncze postacie, całe sceny, zestawienia
wręcz w odmiennym stylu, bliższe sztuce Palmiry,
czy też sztuce irańskiej (ryc. 14). Rzadko motywy
irańskie obejmują całe kompozycje; dość często
natomiast występują one w szczegółach wielkich
kompozycji lub też w graffitach. Motywy dekoracyjne
i ornamentacyjne wprost zaskakują swoją świeżością.
Za przykłady tego mogą np. służyć malowidła na
cegłach plafonu synagogi żydowskiej: w sąsiedztwie
głów jakby wziętych z repertuaru dekoracyjnego
głów hellenistycznych, zbliżonych całym swoim uję-
ciem do portretów fajumskich, znajdujących się tuż
obok, na innych cegłach, motywy zwierząt w ruchu
albo też — wokół nich — motywy wieńców, kwiatów
i owoców. Najbardziej znamienne są jednak liczne
głowy portretowe, zwłaszcza w tzw. domu pisarzy,
przypominające swym ujęciem twarze z portretów
fajumskich o dużych oczach. Wszystkie postacie
mają w tym typie utrzymane twarze z wyjątkiem
postaci bóstw orientalnych.
Najdonioślejszymi zabytkami malarstwa zdają
się być dwa zespoły: malowidła wnętrza synagogi
żydowskiej z r. 245 oraz freski w świątyni chrześci-
jańskiej, pochodzącej mniej więcej z tego samego
okresu. Dla nas najbardziej interesujące w tych
zabytkach są niektóre szczegóły bardzo charakte-
rystyczne dla całej sztuki wschodniego zasięgu
41
(według G. H. Kraelinga)
semicko-hellenistycznego najlepiej charakteryzuje
scena składania ofiary przez oficera rzymskiego Te-
rencjusza i jego żołnierzy (ryc. 13). Temat rzymski
został tu przetransponowany w kształty koncepcji
orientalnej oraz formalnie uplastyczniony na wzór
analogicznych scen sztuki miejscowej i w ich zasad-
niczym sposobie ujmowania. Być może najbardziej
charakterystyczny jest jednak fakt istnienia obok sie-
bie podstawowych form czy też formułek (gdyż o po-
wtarzające się, niezmienne, z góry ustalone formułki
idzie bardzo często w tej sztuce) różnych zasięgów
i kultur artystycznych. Obok motywów, figur, a nie-
kiedy całych kompozycji antycznych lub antykizują-
cych, często w mniejszym lub większym stopniu prze-
kształconych, nieraz w sensie rustykalnym, pojawiają
się pojedyncze postacie, całe sceny, zestawienia
wręcz w odmiennym stylu, bliższe sztuce Palmiry,
czy też sztuce irańskiej (ryc. 14). Rzadko motywy
irańskie obejmują całe kompozycje; dość często
natomiast występują one w szczegółach wielkich
kompozycji lub też w graffitach. Motywy dekoracyjne
i ornamentacyjne wprost zaskakują swoją świeżością.
Za przykłady tego mogą np. służyć malowidła na
cegłach plafonu synagogi żydowskiej: w sąsiedztwie
głów jakby wziętych z repertuaru dekoracyjnego
głów hellenistycznych, zbliżonych całym swoim uję-
ciem do portretów fajumskich, znajdujących się tuż
obok, na innych cegłach, motywy zwierząt w ruchu
albo też — wokół nich — motywy wieńców, kwiatów
i owoców. Najbardziej znamienne są jednak liczne
głowy portretowe, zwłaszcza w tzw. domu pisarzy,
przypominające swym ujęciem twarze z portretów
fajumskich o dużych oczach. Wszystkie postacie
mają w tym typie utrzymane twarze z wyjątkiem
postaci bóstw orientalnych.
Najdonioślejszymi zabytkami malarstwa zdają
się być dwa zespoły: malowidła wnętrza synagogi
żydowskiej z r. 245 oraz freski w świątyni chrześci-
jańskiej, pochodzącej mniej więcej z tego samego
okresu. Dla nas najbardziej interesujące w tych
zabytkach są niektóre szczegóły bardzo charakte-
rystyczne dla całej sztuki wschodniego zasięgu
41