DOI Artikel:
Molè, Vojeslav: Studia nad sztuką pierwszego tysiąclecia n. e.: Sztuka peryferii wschodniej (przednioazjatyckiej) świata antycznego w pierwszej połowie I tysiąclecia i jej znaczenie dla sztuki najwcześniejszego średniowiecza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19942#0051
Ryc. 19. Dura-Europos, synagoga. Dzieciństwo Mojżesza, malowidło ścienne (według C. H. Kraelinga)
na swoje znaczenie jako wyraz ponadludzkiego
zwycięstwa nad śmiercią.
Na czym więc polega zasadnicza różnica między
sztuką, w danym wypadku malarską, Orientu
przednioazjatyckiego pierwszej polowy I tysiąclecia
n.e. a sztuką tradycji hellenizmu śródziemnomor-
skiego ? Jaki był wkład pierwszej z nich do rozwoju
sztuki w Europie we wczesnym średniowieczu?
Czy odpowiedź na to pytanie nie tkwi w samej
istocie jednej i drugiej sztuki, w tym, czego były
one odbiciem i wyrazem?
Zanim jednak spróbujemy odpowiedzieć na to
5 Nie od rzeczy będzie przypomnieć w tym miejscu, że
określenia „rozwoju" w dziejach sztuki nie należy stosować
bezkrytycznie jako określenia zjawiska quasi mechanicznego.
Zawsze i wszędzie mogą istnieć w sztuce określonego środo-
wiska obok siebie różne prądy nawiązujące do odmiennych
tradycji; oprócz tego niejedno, co w fazach późniejszych staje
pytanie oraz na pytania uprzednio postawione,
powinniśmy sobie uprzytomnić, że sztuka w okresie
przełomowym, u schyłku antyku grecko-rzymskiego
a na początku wczesnego średniowiecza, w którym
doszukujemy się skutków oddziaływania peryferii
wschodniej, jest o kilkaset lat późniejsza od zjawisk,
o których była dotąd mowa. Przede wszystkim
należy przyjrzeć się, jakim przekształceniom musiała
ulegać sama peryferia oraz śródziemnomorski świat
hellenistyczny w okresie między końcem sztuki
Palmiry , i Dury a rozkwitem sztuki bizantyjskiej
VI wieku5.
się przejawem przełomowym, zjawiło się nieraz już znacznie
wcześniej w utworach indywidualnych, nie utrwaliło się jednak
wśród przeważających tendencji odmiennych. W naszym przy-
padku dochodzi do tego także jeszcze przeniesienie sposobu
wyrażania artystycznego do odmiennego, bizantyńskiego śro-
dowiska kultury.
45
na swoje znaczenie jako wyraz ponadludzkiego
zwycięstwa nad śmiercią.
Na czym więc polega zasadnicza różnica między
sztuką, w danym wypadku malarską, Orientu
przednioazjatyckiego pierwszej polowy I tysiąclecia
n.e. a sztuką tradycji hellenizmu śródziemnomor-
skiego ? Jaki był wkład pierwszej z nich do rozwoju
sztuki w Europie we wczesnym średniowieczu?
Czy odpowiedź na to pytanie nie tkwi w samej
istocie jednej i drugiej sztuki, w tym, czego były
one odbiciem i wyrazem?
Zanim jednak spróbujemy odpowiedzieć na to
5 Nie od rzeczy będzie przypomnieć w tym miejscu, że
określenia „rozwoju" w dziejach sztuki nie należy stosować
bezkrytycznie jako określenia zjawiska quasi mechanicznego.
Zawsze i wszędzie mogą istnieć w sztuce określonego środo-
wiska obok siebie różne prądy nawiązujące do odmiennych
tradycji; oprócz tego niejedno, co w fazach późniejszych staje
pytanie oraz na pytania uprzednio postawione,
powinniśmy sobie uprzytomnić, że sztuka w okresie
przełomowym, u schyłku antyku grecko-rzymskiego
a na początku wczesnego średniowiecza, w którym
doszukujemy się skutków oddziaływania peryferii
wschodniej, jest o kilkaset lat późniejsza od zjawisk,
o których była dotąd mowa. Przede wszystkim
należy przyjrzeć się, jakim przekształceniom musiała
ulegać sama peryferia oraz śródziemnomorski świat
hellenistyczny w okresie między końcem sztuki
Palmiry , i Dury a rozkwitem sztuki bizantyjskiej
VI wieku5.
się przejawem przełomowym, zjawiło się nieraz już znacznie
wcześniej w utworach indywidualnych, nie utrwaliło się jednak
wśród przeważających tendencji odmiennych. W naszym przy-
padku dochodzi do tego także jeszcze przeniesienie sposobu
wyrażania artystycznego do odmiennego, bizantyńskiego śro-
dowiska kultury.
45