DOI article:
Dutkiewicz, Józef Edward: Malowidła romańskie w kościele w Dziekanowicach
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19942#0082
także nauczać najważniejszych prawd Odkupienia
grupę wiernych związanych z niezbyt zapewne zalu-
dnioną siedzibą dziekana dobczyckiego. Cykl ten
odpowiada charakterowi tego rodzaju przedstawień
realizowanych w Europie w ciągu XII i na początku
XIII stulecia.
FORMA I STYL MALOWIDEŁ
Analogie. W poprzednim rozdziale podkreślono
już, że na kształtowanie się stylu malarstwa monu-
mentalnego zasadniczy wpływ wywierało malarstwo
miniaturowe. W rozwinięciu tego stwierdzenia
można wskazać na przejawy tych związków w zakre-
sie kompozycji, charakterystyki formy, układu
i proporcji figur, rysunku i sposobu malowania
draperii oraz ustalić prototypy tych ujęć w dziełach
malarstwa miniaturowego.
Obok kodeksów importowanych spoza Europy,
ze Wschodu, oraz przywożonych w ramach filiacji
i migracji kościelnych i klasztornych poważną rolę
na terenie środkowej Europy w wiekach X i XI
odegrało malarstwo miniaturowe szkoły ratyzboń-
skiej i szkoły w Echternach. Już we wczesnym
okresie skrystalizowały się tu formy malarskie,
oparte o zespół wzorów antycznych i starochrześci-
jańskich, ale wzbogacone szeregiem rysów zaczerpnię-
tych z otaczającego świata, świadczących o znajo-
mości człowieka i wynikających z nowego sposobu
widzenia. Swobodne wiązanie tych form prowadziło
do kształtowania się stylu romańskiego.
Jednym z pierwszych dzieł tego rodzaju jest
tzw. Kodeks Egberta w Bibliotece Miejskiej w Tre-
To drugie przypuszczenie wydaje się jednak mniej prawdopo-
dobne. Jak zaznaczono, w danych historycznych nie udało się
stwierdzić, czy kościół w Dziekanowicach miał pierwotnie
inne wezwanie, które by się mogło przyczynić do wyjaśnienia
cyklu scen. Sceny z Nowego Testamentu miały i mają w przed-
stawieniach Kościoła Katolickiego niejako pierwszeństwo
przed scenami z życia świętych i one niewątpliwie wypełniały
ściany kościoła w Dziekanowicach. Trzeba pamiętać, że w póź-
niejszym średniowieczu jedynie w krajach o rozwiniętym
życiu i wysokiej kulturze religijnej, jak Włochy, Francja czy
Niemcy rozwijała się obok Nowego i Starego Testamentu
także tematyka hagiograf czna. W środkowej Europie, wschod-
nich Niemczech, Czechach, Austrii, Węgrzech tematyka
8. Pokłon 3 Króli, Ewangeliarz cesarza Henryka III w Bremie
(według H. Kehrera)
wirze z czasu około r. 9801. Wiąże się z nim szereg
dzieł miniatorskich, zarówno złączonych z osobami
Ottonów II i III, jak też i o innym charakterze. Są to
m. in. dzieła takie, jak: Ewangeliarz cesarza Henryka
III w Bibliotece Miejskiej w Bremie (ryc. 8).2, Codex
Aureus w Gotha (ryc. 9)3, czy Ewangeliarz w Biblio-
tece Królewskiej w Brukseli4. Na ich znaczenie
hagiograficzna w w. XI i XII występuje stosunkowo rzadko,
poza tematyką biblijną i dziejów Odkupienia. Warto tu zwrócić
uwagę choćby na szczupły zasób ikonografii świętych w Polsce
w dziedzinie rzeźby i przemysłu artystycznego od w. XI do
XIII, która poza drzwiami gnieźnieńskimi, obejmuje niemal
wyłącznie tematykę Nowego i Starego Testamentu z dodatkami
historycznymi, jak fundatorowie.
1 H. Kehrer, o.c, s. 32—33, fig. 19.
2 Tamże i A. Boeckler, o.c, tabl. 175.
3 Tzw. Echternacensis; por. M. Bernath, o.c,fig. 116.—
H. Kehrer, o.c, fig. 107. — A. Boeckler, o.c, tabl.
175.
4 Cod. lat. 9428. Por. H. Kehrer, o.c, s. 32, fig. 21, 22.
74
grupę wiernych związanych z niezbyt zapewne zalu-
dnioną siedzibą dziekana dobczyckiego. Cykl ten
odpowiada charakterowi tego rodzaju przedstawień
realizowanych w Europie w ciągu XII i na początku
XIII stulecia.
FORMA I STYL MALOWIDEŁ
Analogie. W poprzednim rozdziale podkreślono
już, że na kształtowanie się stylu malarstwa monu-
mentalnego zasadniczy wpływ wywierało malarstwo
miniaturowe. W rozwinięciu tego stwierdzenia
można wskazać na przejawy tych związków w zakre-
sie kompozycji, charakterystyki formy, układu
i proporcji figur, rysunku i sposobu malowania
draperii oraz ustalić prototypy tych ujęć w dziełach
malarstwa miniaturowego.
Obok kodeksów importowanych spoza Europy,
ze Wschodu, oraz przywożonych w ramach filiacji
i migracji kościelnych i klasztornych poważną rolę
na terenie środkowej Europy w wiekach X i XI
odegrało malarstwo miniaturowe szkoły ratyzboń-
skiej i szkoły w Echternach. Już we wczesnym
okresie skrystalizowały się tu formy malarskie,
oparte o zespół wzorów antycznych i starochrześci-
jańskich, ale wzbogacone szeregiem rysów zaczerpnię-
tych z otaczającego świata, świadczących o znajo-
mości człowieka i wynikających z nowego sposobu
widzenia. Swobodne wiązanie tych form prowadziło
do kształtowania się stylu romańskiego.
Jednym z pierwszych dzieł tego rodzaju jest
tzw. Kodeks Egberta w Bibliotece Miejskiej w Tre-
To drugie przypuszczenie wydaje się jednak mniej prawdopo-
dobne. Jak zaznaczono, w danych historycznych nie udało się
stwierdzić, czy kościół w Dziekanowicach miał pierwotnie
inne wezwanie, które by się mogło przyczynić do wyjaśnienia
cyklu scen. Sceny z Nowego Testamentu miały i mają w przed-
stawieniach Kościoła Katolickiego niejako pierwszeństwo
przed scenami z życia świętych i one niewątpliwie wypełniały
ściany kościoła w Dziekanowicach. Trzeba pamiętać, że w póź-
niejszym średniowieczu jedynie w krajach o rozwiniętym
życiu i wysokiej kulturze religijnej, jak Włochy, Francja czy
Niemcy rozwijała się obok Nowego i Starego Testamentu
także tematyka hagiograf czna. W środkowej Europie, wschod-
nich Niemczech, Czechach, Austrii, Węgrzech tematyka
8. Pokłon 3 Króli, Ewangeliarz cesarza Henryka III w Bremie
(według H. Kehrera)
wirze z czasu około r. 9801. Wiąże się z nim szereg
dzieł miniatorskich, zarówno złączonych z osobami
Ottonów II i III, jak też i o innym charakterze. Są to
m. in. dzieła takie, jak: Ewangeliarz cesarza Henryka
III w Bibliotece Miejskiej w Bremie (ryc. 8).2, Codex
Aureus w Gotha (ryc. 9)3, czy Ewangeliarz w Biblio-
tece Królewskiej w Brukseli4. Na ich znaczenie
hagiograficzna w w. XI i XII występuje stosunkowo rzadko,
poza tematyką biblijną i dziejów Odkupienia. Warto tu zwrócić
uwagę choćby na szczupły zasób ikonografii świętych w Polsce
w dziedzinie rzeźby i przemysłu artystycznego od w. XI do
XIII, która poza drzwiami gnieźnieńskimi, obejmuje niemal
wyłącznie tematykę Nowego i Starego Testamentu z dodatkami
historycznymi, jak fundatorowie.
1 H. Kehrer, o.c, s. 32—33, fig. 19.
2 Tamże i A. Boeckler, o.c, tabl. 175.
3 Tzw. Echternacensis; por. M. Bernath, o.c,fig. 116.—
H. Kehrer, o.c, fig. 107. — A. Boeckler, o.c, tabl.
175.
4 Cod. lat. 9428. Por. H. Kehrer, o.c, s. 32, fig. 21, 22.
74