DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Romański kościół opactwa benedyktynów w Tyńcu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0064
8. Tyniec, opactwo. Prezbiterium kościoła, romańska apsyda pn., część fundamentowa i naziemna
(fot. W. Gumuła)
nieje wyraźnie zarysowane wertykalne pęknięcie
(tabl. XI, l)18. Apsyda pn., podobnie jak chór i ap-
syda główna, po wzniesieniu kościoła gotyckiego zna-
lazły się pod wsch., podwyższoną partią prezbite-
rium. Dlatego mury starszego kościoła, istniejące pod
tą częścią prezbiterium, oprócz fundamentów za-
chowały również fragmenty naziemne. Ten na-
ziemny mur apsydy pn., odcinający się od funda-
mentu poprzez wydatną odsadzkę, zachował się
w dwu warstwach. Dolna składa się z czterech pła-
skich i wydłużonych ciosów piaskowca, górna z dwu
większych ciosów wapiennych (ryc. 8)19. Żaden
z wewnętrznych uskoków apsydy nie zachował się.
Pd.-zach. odcinek łuku apsydy pn. łączy się orga-
nicznie z pn. murem chóru, poprzedzającego apsydę
główną.
2,60 m na południe od wewnętrznego lica romań-
skiego pn. muru obwodowego ciągnie się równolegle
do niego ława fundamentowa pod pn. ciąg podpór
międzynawowych. Fundament ów usytuowany jest
w samym środku gotyckiego, później zbarokizowa-
nego prezbiterium, dokładnie na osi głównego oł-
tarza. To położenie przesądziło o jego bardzo złym
stanie zachowania. Było to bowiem honorowe miej-
sce pochówków i one to spowodowały znaczne znisz-
czenie romańskiego fundamentu (tabl. II). W prze-
ciwieństwie do muru obwodowego pn., który w kie-
runku zach. odsłonięty został jedynie do fundamentu
gotyckiej tęczy, długość pn. ławy międzynawowej
znana jest w całym swym zachowanym biegu, to
znaczy jeszcze o 2 m dalej ku zachodowi. Pomiar
ten został uzyskany dzięki sondzie, przeprowadzonej
w lessie pod fundamentem gotyckiej tęczy20.
Przy pn. licu pn. ławy międzynawowej odnajdu-
jemy organicznie z nią związane, rytmicznie poja-
wiające się takie same występy jak w murze obwodo-
18 Woźniak i Zoll-Adamikowa, o. c., s. 38.
19 Ta górna warstwa została naruszona w czasie kładzenia
płyty żelbetonowej.
20 Fundament ten, założony poprzecznie między pn. a pd.
murem prezbiterium, nie stanowi jednolitej ławy, lecz składa
się z dwu odcinków. Jeden mieści się między fundamentami
romańskimi muru obwodowego pn. i ławy międzynawowej pn.
Drugi sięga od tejże lawy do muru pd. prezbiterium. W ten
sposób romańska ława międzynawowa pn. swą częścią zach.
tkwi w fundamencie gotyckiej tęczy. Ponieważ jednak ta
ostatnia posadowiona jest o 30 cm powyżej stopy muru romań-
skiego, podkop prowadzony od wschodu ku zachodowi wzdłuż
pd. lica romańskiej ławy międzynawowej pod fundamentem
gotyckiej tęczy odsłonił dolną, najniższą warstwę kamieni tejże
ławy. Sięga ona około 50 cm na zachód, poza fundament tęczy,
po czym urywa się. Dalszy jej bieg rozebrany został w związku
z budową krypty nr 1 pod pierwszym od wschodu przęsłem
barokowego kościoła. W listopadzie 1964, w związku z instalo-
56
(fot. W. Gumuła)
nieje wyraźnie zarysowane wertykalne pęknięcie
(tabl. XI, l)18. Apsyda pn., podobnie jak chór i ap-
syda główna, po wzniesieniu kościoła gotyckiego zna-
lazły się pod wsch., podwyższoną partią prezbite-
rium. Dlatego mury starszego kościoła, istniejące pod
tą częścią prezbiterium, oprócz fundamentów za-
chowały również fragmenty naziemne. Ten na-
ziemny mur apsydy pn., odcinający się od funda-
mentu poprzez wydatną odsadzkę, zachował się
w dwu warstwach. Dolna składa się z czterech pła-
skich i wydłużonych ciosów piaskowca, górna z dwu
większych ciosów wapiennych (ryc. 8)19. Żaden
z wewnętrznych uskoków apsydy nie zachował się.
Pd.-zach. odcinek łuku apsydy pn. łączy się orga-
nicznie z pn. murem chóru, poprzedzającego apsydę
główną.
2,60 m na południe od wewnętrznego lica romań-
skiego pn. muru obwodowego ciągnie się równolegle
do niego ława fundamentowa pod pn. ciąg podpór
międzynawowych. Fundament ów usytuowany jest
w samym środku gotyckiego, później zbarokizowa-
nego prezbiterium, dokładnie na osi głównego oł-
tarza. To położenie przesądziło o jego bardzo złym
stanie zachowania. Było to bowiem honorowe miej-
sce pochówków i one to spowodowały znaczne znisz-
czenie romańskiego fundamentu (tabl. II). W prze-
ciwieństwie do muru obwodowego pn., który w kie-
runku zach. odsłonięty został jedynie do fundamentu
gotyckiej tęczy, długość pn. ławy międzynawowej
znana jest w całym swym zachowanym biegu, to
znaczy jeszcze o 2 m dalej ku zachodowi. Pomiar
ten został uzyskany dzięki sondzie, przeprowadzonej
w lessie pod fundamentem gotyckiej tęczy20.
Przy pn. licu pn. ławy międzynawowej odnajdu-
jemy organicznie z nią związane, rytmicznie poja-
wiające się takie same występy jak w murze obwodo-
18 Woźniak i Zoll-Adamikowa, o. c., s. 38.
19 Ta górna warstwa została naruszona w czasie kładzenia
płyty żelbetonowej.
20 Fundament ten, założony poprzecznie między pn. a pd.
murem prezbiterium, nie stanowi jednolitej ławy, lecz składa
się z dwu odcinków. Jeden mieści się między fundamentami
romańskimi muru obwodowego pn. i ławy międzynawowej pn.
Drugi sięga od tejże lawy do muru pd. prezbiterium. W ten
sposób romańska ława międzynawowa pn. swą częścią zach.
tkwi w fundamencie gotyckiej tęczy. Ponieważ jednak ta
ostatnia posadowiona jest o 30 cm powyżej stopy muru romań-
skiego, podkop prowadzony od wschodu ku zachodowi wzdłuż
pd. lica romańskiej ławy międzynawowej pod fundamentem
gotyckiej tęczy odsłonił dolną, najniższą warstwę kamieni tejże
ławy. Sięga ona około 50 cm na zachód, poza fundament tęczy,
po czym urywa się. Dalszy jej bieg rozebrany został w związku
z budową krypty nr 1 pod pierwszym od wschodu przęsłem
barokowego kościoła. W listopadzie 1964, w związku z instalo-
56