DOI article:
Szablowski, Jerzy: Adam Bochnak (1899 - 1974)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20360#0015
w latach 1934/35—1938/39 ćwiczenia praktyczne
na dziełach sztuki w muzeum uniwersyteckim
oraz na zabytkach krakowskich i pozakrakow-
skich. Przygotowywały one rzetelnie młodych
adeptów historii sztuki do przyszłej pracy w mu-
zealnictwie i konserwatorstwie, a także do pro-
wadzonej przez państwo inwentaryzacji polskiego
mienia artystycznego, która w tym właśnie okre-
sie po wieloletnim zaniedbaniu wkroczyła szczę-
śliwie na właściwe tory.
Wybuch II wojny światowej odciął Adama
Bochnaka na przeciąg pięciu z górą lat od Kra-
kowa i oderwał go od umiłowanych zajęć uni-
wersyteckich. Okres ten, spędzony w Ciężkowi-
cach koło Tarnowa, dorzucił jednak chlubną kar-
tę do jego biografii, ukazującą w nowym świe-
tle osobowość tego człowieka. Od listopada r. 1939
poświęcił się on z wielkim zapałem tajnemu nau-
czaniu w zakresie ogólnokształcącej szkoły śred-
niej i kierował nim do 17 I 1945, wspierany
ofiarnie przez spory zespół nauczycielski. Wy-
kształcił w tych latach blisko 150 uczniów, z cze-
go 36 doprowadził do matury licealnej. Po woj-
nie wielu z nich zdobyło stanowiska lekarzy, far-
maceutów, inżynierów różnej specjalizacji, nau-
czycieli szkół podstawowych, średnich i wyższych
i inne. Po wyzwoleniu się kraju spod okupacji,
zorganizował w Ciężkowicach w miejsce tajnego
nauczania Koedukacyjne Gimnazjum i Liceum,
którego był dyrektorem do 31 VIII 1945. Rada
Pedagogiczna w uznaniu jego zasług nadała mu
godność honorowego dyrektora 9.
Okres ciężkowicki zaznaczył się ważnym wy-
darzeniem również w osobistym życiu Adama
Bochnaka. W dniu 2 sierpnia 1941 roku zawarł
związek małżeński z Ewą Mossoczy, córką miej-
scowego lekarza 10 11, sekundującą mu dzielnie w
tajnym nauczaniu.
Powróciwszy do Krakowa 4 II 1945 Adam
Bochnak przystąpił jako „jedyny wówczas obec-
ny w kraju etatowy pracownik przedwojenny
Zakładu Historii Sztuki” do odbudowy uniwer-
syteckiego warsztatu pracy, rozpoczynając ró-
wnocześnie w niezwykle ciężkich warunkach
wykłady i seminaria. Naprawa zniszczeń spowo-
9 A. Bochnak, Z dziejów tajnego nauczania w po-
wiecie tarnowskim w latach 1939—1945 (Przegląd Histo-
ryczno-Oświatowy, 1966, s. 354—362).
10 Z małżeństwa tego urodzili się dwaj synowie: Ja-
cek (1943), obecnie docent hab. matematyki na UJ i Woj-
ciech (1947), obecnie historyk sztuki, st. asystent Muzeum
Narodowego w Krakowie.
11 Przy ul. św. Anny 12, dawne Kolegium Nowodwor-
skiego.
12 Sprawozdanie Zakładu Historii Sztuki UJ za r. 1945
dowanych przez opuszczających Kraków okupan-
tów, usuwanie podstawowych braków w wypo-
sażeniu przydzielonego Zakładowi Historii Sztuki
lokalu 11 oraz w pomocach naukowych rozpro-
szonych po mieście lub wywiezionych do Rzeszy,
wymagały od kierownika i jego asystentów, zda-
nych na własne siły i pomysłowość, dużych wy-
siłków i poświęceń. Trzeba było własnoręcznie ła-
tać dziury w dachu, usuwać z wnętrz gruz i śmie-
cie, szklić okna, zwozić na ręcznym wózku ocalałe
meble oraz przechowane w Bibliotece Jagielloń-
skiej książki i fotografie (notabene zupełnie wy-
mieszane, wymagające zatem żmudnego porząd-
kowania). W sprawozdaniu złożonym Rektorowi
przez Adama Bochnaka w r. 1945 czytamy m.in.:
„Wykłady i seminaria rozpoczęto w ciągu kwiet-
nia w lokalu bez szyb i krzeseł. Wykładowca za-
siadał na skrzynce, słuchacze na stołach i na po-
dłodze. Mimo to i mimo dokuczliwego zimna oraz
niebywałych przeciągów frekwencja była duża,
oprócz bowiem studentów miejscowych uczę-
szczali na wykłady i seminaria studenci ze Lwo-
wa, Warszawy i Poznania, w tej liczbie znaczna
ilość architektów z politechnik warszawskiej
i lwowskiej. Jako materiał ilustracyjny służyły
książki będące własnością kierownika Zakładu,
przynoszone przez niego w walizach na każdy
wykład. Znaczną przeszkodą był też brak pro-
jekcji, oba bowiem aparaty projekcyjne, które
Zakład w r. 1939 posiadał, zostały przez Niem-
ców zrabowane” 12. Mimo niesprzyjających wa-
runków zapał kierownika i jego najbliższych
współpracowników, a także wzorowa postawa
młodzieży, ciągle zdolnej do poświęceń i wyrze-
czeń, a szczęśliwej, iż może znów swobodnie i bez
ograniczeń korzystać z nauki, stworzyły zupełnie
wyjątkowy klimat, który musiał wydać jedno
z najbardziej wartościowych po wojnie pokoleń
historyków sztuki.
Do 20 III 1954 pracował Bochnak ciągle jesz-
cze jako adiunkt—docent—zastępca profesora,
względnie jako profesor kontraktowy, choć no-
minacja na profesora nadzwyczajnego, ze wzglę-
du na jego wysokie kwalifikacje naukowe i za-
wodowe, należała się mu od dawna. Profesorem
(do przemówienia rektorskiego; Archiwum UJ S III
18) — Uniuersitas rediviva. W 30 rocznicę pierwszej po-
wojennej inauguracji Uniwersytetu Jagiellońskiego 19 III
1945, praca zbiorowa pod red. L. Hajdukiewicza
(Biuletyn Informacyjny Rektora, Kraków, 19 III 1975,
nr 3 (29), s. 26). Współpracownikami Bochnaka byli wów-
czas: st. asystenci: dr Jerzy Szabłowski i dr Krystyna
Sinko-Popielowa, mł. asystent dr Anna Misiąg-Bocheń-
ska, wolontariusze mgr Bożena Daszyńska i Lech Kali-
nowski oraz woźny Jan Torba (Sokołowski).
7
na dziełach sztuki w muzeum uniwersyteckim
oraz na zabytkach krakowskich i pozakrakow-
skich. Przygotowywały one rzetelnie młodych
adeptów historii sztuki do przyszłej pracy w mu-
zealnictwie i konserwatorstwie, a także do pro-
wadzonej przez państwo inwentaryzacji polskiego
mienia artystycznego, która w tym właśnie okre-
sie po wieloletnim zaniedbaniu wkroczyła szczę-
śliwie na właściwe tory.
Wybuch II wojny światowej odciął Adama
Bochnaka na przeciąg pięciu z górą lat od Kra-
kowa i oderwał go od umiłowanych zajęć uni-
wersyteckich. Okres ten, spędzony w Ciężkowi-
cach koło Tarnowa, dorzucił jednak chlubną kar-
tę do jego biografii, ukazującą w nowym świe-
tle osobowość tego człowieka. Od listopada r. 1939
poświęcił się on z wielkim zapałem tajnemu nau-
czaniu w zakresie ogólnokształcącej szkoły śred-
niej i kierował nim do 17 I 1945, wspierany
ofiarnie przez spory zespół nauczycielski. Wy-
kształcił w tych latach blisko 150 uczniów, z cze-
go 36 doprowadził do matury licealnej. Po woj-
nie wielu z nich zdobyło stanowiska lekarzy, far-
maceutów, inżynierów różnej specjalizacji, nau-
czycieli szkół podstawowych, średnich i wyższych
i inne. Po wyzwoleniu się kraju spod okupacji,
zorganizował w Ciężkowicach w miejsce tajnego
nauczania Koedukacyjne Gimnazjum i Liceum,
którego był dyrektorem do 31 VIII 1945. Rada
Pedagogiczna w uznaniu jego zasług nadała mu
godność honorowego dyrektora 9.
Okres ciężkowicki zaznaczył się ważnym wy-
darzeniem również w osobistym życiu Adama
Bochnaka. W dniu 2 sierpnia 1941 roku zawarł
związek małżeński z Ewą Mossoczy, córką miej-
scowego lekarza 10 11, sekundującą mu dzielnie w
tajnym nauczaniu.
Powróciwszy do Krakowa 4 II 1945 Adam
Bochnak przystąpił jako „jedyny wówczas obec-
ny w kraju etatowy pracownik przedwojenny
Zakładu Historii Sztuki” do odbudowy uniwer-
syteckiego warsztatu pracy, rozpoczynając ró-
wnocześnie w niezwykle ciężkich warunkach
wykłady i seminaria. Naprawa zniszczeń spowo-
9 A. Bochnak, Z dziejów tajnego nauczania w po-
wiecie tarnowskim w latach 1939—1945 (Przegląd Histo-
ryczno-Oświatowy, 1966, s. 354—362).
10 Z małżeństwa tego urodzili się dwaj synowie: Ja-
cek (1943), obecnie docent hab. matematyki na UJ i Woj-
ciech (1947), obecnie historyk sztuki, st. asystent Muzeum
Narodowego w Krakowie.
11 Przy ul. św. Anny 12, dawne Kolegium Nowodwor-
skiego.
12 Sprawozdanie Zakładu Historii Sztuki UJ za r. 1945
dowanych przez opuszczających Kraków okupan-
tów, usuwanie podstawowych braków w wypo-
sażeniu przydzielonego Zakładowi Historii Sztuki
lokalu 11 oraz w pomocach naukowych rozpro-
szonych po mieście lub wywiezionych do Rzeszy,
wymagały od kierownika i jego asystentów, zda-
nych na własne siły i pomysłowość, dużych wy-
siłków i poświęceń. Trzeba było własnoręcznie ła-
tać dziury w dachu, usuwać z wnętrz gruz i śmie-
cie, szklić okna, zwozić na ręcznym wózku ocalałe
meble oraz przechowane w Bibliotece Jagielloń-
skiej książki i fotografie (notabene zupełnie wy-
mieszane, wymagające zatem żmudnego porząd-
kowania). W sprawozdaniu złożonym Rektorowi
przez Adama Bochnaka w r. 1945 czytamy m.in.:
„Wykłady i seminaria rozpoczęto w ciągu kwiet-
nia w lokalu bez szyb i krzeseł. Wykładowca za-
siadał na skrzynce, słuchacze na stołach i na po-
dłodze. Mimo to i mimo dokuczliwego zimna oraz
niebywałych przeciągów frekwencja była duża,
oprócz bowiem studentów miejscowych uczę-
szczali na wykłady i seminaria studenci ze Lwo-
wa, Warszawy i Poznania, w tej liczbie znaczna
ilość architektów z politechnik warszawskiej
i lwowskiej. Jako materiał ilustracyjny służyły
książki będące własnością kierownika Zakładu,
przynoszone przez niego w walizach na każdy
wykład. Znaczną przeszkodą był też brak pro-
jekcji, oba bowiem aparaty projekcyjne, które
Zakład w r. 1939 posiadał, zostały przez Niem-
ców zrabowane” 12. Mimo niesprzyjających wa-
runków zapał kierownika i jego najbliższych
współpracowników, a także wzorowa postawa
młodzieży, ciągle zdolnej do poświęceń i wyrze-
czeń, a szczęśliwej, iż może znów swobodnie i bez
ograniczeń korzystać z nauki, stworzyły zupełnie
wyjątkowy klimat, który musiał wydać jedno
z najbardziej wartościowych po wojnie pokoleń
historyków sztuki.
Do 20 III 1954 pracował Bochnak ciągle jesz-
cze jako adiunkt—docent—zastępca profesora,
względnie jako profesor kontraktowy, choć no-
minacja na profesora nadzwyczajnego, ze wzglę-
du na jego wysokie kwalifikacje naukowe i za-
wodowe, należała się mu od dawna. Profesorem
(do przemówienia rektorskiego; Archiwum UJ S III
18) — Uniuersitas rediviva. W 30 rocznicę pierwszej po-
wojennej inauguracji Uniwersytetu Jagiellońskiego 19 III
1945, praca zbiorowa pod red. L. Hajdukiewicza
(Biuletyn Informacyjny Rektora, Kraków, 19 III 1975,
nr 3 (29), s. 26). Współpracownikami Bochnaka byli wów-
czas: st. asystenci: dr Jerzy Szabłowski i dr Krystyna
Sinko-Popielowa, mł. asystent dr Anna Misiąg-Bocheń-
ska, wolontariusze mgr Bożena Daszyńska i Lech Kali-
nowski oraz woźny Jan Torba (Sokołowski).
7