DOI Artikel:
Budziłło-Skowron, Danuta: Uwagi o stanie zachowania krakowskiego Ołtarza mariackiego Wita Stwosza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0105
Folia Historiae Artium, t. XXV (1989)
PL ISSN 0071-6723
DANUTA BUDZIŁŁO-SKOWRON
UWAGI O STANIE ZACHOWANIA KRAKOWSKIEGO OŁTARZA MARIACKIEGO
WITA STWOSZA *
W lecie r. 1989 mija pięćset lat od chwili usta-
wienia w prezbiterium kościoła p.w. Wniebo-
wzięcia NPMarii w Krakowie retabulum ołtarza
głównego — dzieła mistrza Wita Stwosza. Poza
dramatyczną przerwą w latach drugiej wojny
światowej (1939—1946) oraz okresem konserwa-
cji (1946—1949) i ekspozycji (1949—1957) na Wa-
welu, przez minione półtysiąclecie retabulum to
pełniło i nadal pełni swą pierwotną funkcję w
swym pierwotnym miejscu, uniknąwszy rozlicz-
nych zagrożeń, w tym i niszczycielskiej siły zmia-
ny gustu, której częściową bądź całkowitą ofiarą
padły gotyckie nsstawy ołtarzy głównych w ka-
tedrze na Wawelu czy krakowskich kościołach
p.w. Trójcy Św., Św. Katarzyny czy Bożego Cia-
ła. Przez minione półtysiąclecie podlegało też
nieuchronnemu, a w ostatniej dobie przyspieszo-
nemu procesowi niszczenia, któremu w ciągu
wieków zapobiegano kilkakrotnie podejmowany-
mi pracami o charakterze zabezpieczającym —
m. in. w latach 1642—1643 i 1795, renowacyj-
nym — w latach 1866—1871 pod nadzorem Wła-
* Opracowanie mniejsze jest streszczeniem obszernej
dokumentacji wykonanej na zlecenie Wydziału Ochrony
Zabytków Urzędu Miasta Krakowa, zob. D. Budzdł-
to-Skowron, „Ołtarz główny Wita Stwosza w koś-
ciele Najświętszej Panny Marii w Krakowie. Sprawo-
zdanie z wykonanych prac. Ekspertyza konserwatorska
stanu zachowania ołtarza”. PP Pracownie Konserwacji
Zabytków, Oddział w Krakowie, Kraków 1983 (mps
w Archiwum Wydziału Ochrony Zabytków Urzędu Mia-
sta w Krakowie, w Archiwum Pracowni Konserwacji
Zabytków Oddalał w Krakowie oraz w Urzędzie Para-
fialnym Kościoła Mariackiego w Krakowie).
1 Pierwszą syntetyczną pracę na temat dziejów Ołta-
rza Mariackiego opublikował T. Szydłowski, O Wi-
ta Stwosza Ołtarzu Mariackim i jego pierwotnym wy-
siądzie (Prace Komisji Historii Sztuki, II, 1922), s. 1—
100. Problemowi restauracji i konserwacji tegoż retabu-
dysława Łuszczkiewicza i Jana Matejki oraz ści-
śle konserwatorskim — w latach 1932—1933 pod
kierunkiem Juliana Makarewicza i Jana Rutkow-
skiego, na koniec w latach 1946—1949 pod kie-
runkiem Mariana Słoneckiego h
W końcu lat sześćdziesiątych w. XX wido-
czne „zgaszenie” kolorytu ołtarza i niepokojące
ciemne plamy, widoczne na karnacjach rzeźb,
wzbudziły ponowne obawy o stan zachowania
Stwoszowskiego arcydzieła. Dnia 30 lipca 1970
ustawiono przed jego częścią środkową lekkie ru-
sztowanie, a kilkugodzinne oględziny przez ko-
misję, w której skład weszli: Tadeusz Rudkow-
ski, dyrektor do spraw naukowo-konserwatorskich
Zarządu Pracowni Konserwacji Zabytków w War-
szawie oraz Aleksandra Bogdanowska i Hanna
Merstaillinger z Krakowskiego Oddziału tychże
Pracowni, w znacznym stopniu uspokoiły opinię
publiczną. Stwierdzono bowiem, że stan drewna
nie budzi zastrzeżeń — w polu widzenia nie za-
uważono spękań czy śladów działalności drewno-
jadów, zaprawa dobrze była związana z podło-
lum poświęcona jest napisana w r. 1982 i przygotowy-
wania do druku w serii Biblioteka Krakowska praca
L. Walczy, „D.ziieje konserwacji ołtarza Wita Stwo-
sza w kościele Mariackim w Krakowie”. Zob. też opu-
blikowane ostatnio artykuły: L. Walczy, Krakowski
ołtarz Wita Stwosza i jego losy (Ochrona Zabytków,
XXXVI, 1983, nr 3—4), s. 193—210 oraiz T. Rudkow-
ski, Dzieje konserwatorskie Ołtarza Mariackiego [w:]
Wit Stosz. Studia o sztuce i recepcji. Praca zbiorowa pod
red. A. S. Labudy (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół
Nauk, Wydział Nauk o Sztuce. Prace Komisji Historii
Sztuki XVI, Warszawa—Poznań 1986, s. 147—177; tamże
starsza literatura przedmiotu). Na temat dziejów ołtarza
w czasie II wojny światowej zob. K. Estreicher,
Rabunek ołtarza Mariackiego [w:] Kraków w czasach
Wita Stwosza. Materiały Sesji Naukowej z okazji Dni
Krakowa w 1983 roku, Kraków 1986, s. 138—155,
101
PL ISSN 0071-6723
DANUTA BUDZIŁŁO-SKOWRON
UWAGI O STANIE ZACHOWANIA KRAKOWSKIEGO OŁTARZA MARIACKIEGO
WITA STWOSZA *
W lecie r. 1989 mija pięćset lat od chwili usta-
wienia w prezbiterium kościoła p.w. Wniebo-
wzięcia NPMarii w Krakowie retabulum ołtarza
głównego — dzieła mistrza Wita Stwosza. Poza
dramatyczną przerwą w latach drugiej wojny
światowej (1939—1946) oraz okresem konserwa-
cji (1946—1949) i ekspozycji (1949—1957) na Wa-
welu, przez minione półtysiąclecie retabulum to
pełniło i nadal pełni swą pierwotną funkcję w
swym pierwotnym miejscu, uniknąwszy rozlicz-
nych zagrożeń, w tym i niszczycielskiej siły zmia-
ny gustu, której częściową bądź całkowitą ofiarą
padły gotyckie nsstawy ołtarzy głównych w ka-
tedrze na Wawelu czy krakowskich kościołach
p.w. Trójcy Św., Św. Katarzyny czy Bożego Cia-
ła. Przez minione półtysiąclecie podlegało też
nieuchronnemu, a w ostatniej dobie przyspieszo-
nemu procesowi niszczenia, któremu w ciągu
wieków zapobiegano kilkakrotnie podejmowany-
mi pracami o charakterze zabezpieczającym —
m. in. w latach 1642—1643 i 1795, renowacyj-
nym — w latach 1866—1871 pod nadzorem Wła-
* Opracowanie mniejsze jest streszczeniem obszernej
dokumentacji wykonanej na zlecenie Wydziału Ochrony
Zabytków Urzędu Miasta Krakowa, zob. D. Budzdł-
to-Skowron, „Ołtarz główny Wita Stwosza w koś-
ciele Najświętszej Panny Marii w Krakowie. Sprawo-
zdanie z wykonanych prac. Ekspertyza konserwatorska
stanu zachowania ołtarza”. PP Pracownie Konserwacji
Zabytków, Oddział w Krakowie, Kraków 1983 (mps
w Archiwum Wydziału Ochrony Zabytków Urzędu Mia-
sta w Krakowie, w Archiwum Pracowni Konserwacji
Zabytków Oddalał w Krakowie oraz w Urzędzie Para-
fialnym Kościoła Mariackiego w Krakowie).
1 Pierwszą syntetyczną pracę na temat dziejów Ołta-
rza Mariackiego opublikował T. Szydłowski, O Wi-
ta Stwosza Ołtarzu Mariackim i jego pierwotnym wy-
siądzie (Prace Komisji Historii Sztuki, II, 1922), s. 1—
100. Problemowi restauracji i konserwacji tegoż retabu-
dysława Łuszczkiewicza i Jana Matejki oraz ści-
śle konserwatorskim — w latach 1932—1933 pod
kierunkiem Juliana Makarewicza i Jana Rutkow-
skiego, na koniec w latach 1946—1949 pod kie-
runkiem Mariana Słoneckiego h
W końcu lat sześćdziesiątych w. XX wido-
czne „zgaszenie” kolorytu ołtarza i niepokojące
ciemne plamy, widoczne na karnacjach rzeźb,
wzbudziły ponowne obawy o stan zachowania
Stwoszowskiego arcydzieła. Dnia 30 lipca 1970
ustawiono przed jego częścią środkową lekkie ru-
sztowanie, a kilkugodzinne oględziny przez ko-
misję, w której skład weszli: Tadeusz Rudkow-
ski, dyrektor do spraw naukowo-konserwatorskich
Zarządu Pracowni Konserwacji Zabytków w War-
szawie oraz Aleksandra Bogdanowska i Hanna
Merstaillinger z Krakowskiego Oddziału tychże
Pracowni, w znacznym stopniu uspokoiły opinię
publiczną. Stwierdzono bowiem, że stan drewna
nie budzi zastrzeżeń — w polu widzenia nie za-
uważono spękań czy śladów działalności drewno-
jadów, zaprawa dobrze była związana z podło-
lum poświęcona jest napisana w r. 1982 i przygotowy-
wania do druku w serii Biblioteka Krakowska praca
L. Walczy, „D.ziieje konserwacji ołtarza Wita Stwo-
sza w kościele Mariackim w Krakowie”. Zob. też opu-
blikowane ostatnio artykuły: L. Walczy, Krakowski
ołtarz Wita Stwosza i jego losy (Ochrona Zabytków,
XXXVI, 1983, nr 3—4), s. 193—210 oraiz T. Rudkow-
ski, Dzieje konserwatorskie Ołtarza Mariackiego [w:]
Wit Stosz. Studia o sztuce i recepcji. Praca zbiorowa pod
red. A. S. Labudy (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół
Nauk, Wydział Nauk o Sztuce. Prace Komisji Historii
Sztuki XVI, Warszawa—Poznań 1986, s. 147—177; tamże
starsza literatura przedmiotu). Na temat dziejów ołtarza
w czasie II wojny światowej zob. K. Estreicher,
Rabunek ołtarza Mariackiego [w:] Kraków w czasach
Wita Stwosza. Materiały Sesji Naukowej z okazji Dni
Krakowa w 1983 roku, Kraków 1986, s. 138—155,
101