DOI Artikel:
Czerni, Krystyna: Witraż "Apollo" Stanisława Wyspiańskiego dla Domu Lekarskiego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20614#0135
Folia Historiae Artium, t. XXIX (1993)
PL ISSN 0071-6723
KRYSTYNA CZERNI
WITRAŻ „APOLLO” STANISŁAWA WYSPIAŃSKIEGO DLA DOMU LEKARSKIEGO
W KRAKOWIE
Apollo, czyli System słoneczny Kopernika jest
jednym z najczęściej i najchętniej reprodukowa-
nych witraży Stanisława Wyspiańskiego. Był ilu-
stracją wielu wydawnictw albumowych, znalazł
się także na okładkach 1 kilku katalogów i ksią-
żek, na plakacie reklamowym wystaw, a nawet
na znaczku pocztowym. Dzięki swojej bogatej
ikonografii Apollo stał się jakby symbolem — wi-
zytówką nie tylko twórcy, ale również całej mo-
dernistycznej epoki. Zaprojektowany przez Wy-
spiańskiego na trzy lata przed śmiercią, jest dzie-
łem dojrzałym i oryginalnym — niestety, tak jak
wiele innych projektów plastycznych autora We-
sela, także i ten witraż nie doczekał się wyczer-
pującej analizy i interpretacji. Pisano o nim rzad-
ko, a jeśli — to zwykle na marginesie opraco-
wań ogólnych lub w artykułach dotyczących
wszystkich projektów witrażowych Wyspiańskie-
go 2. Z nielicznych prac poświęconych w całości
temu dziełu wymienić trzeba artykuł Jadwigi Pu-
ciaty-Pawłowskiej3 z 1976 raku, cenny głównie
ze względu na zebranie znanych, lecz rozproszo-
nych dotąd informacji o witrażu. Jeżeli chodzi
1 Zob. m. in. okładki: T. Makowiecki, Poeta —
malarz. Studium o Stanisławie Wyspiańskim, Warszawa
1969; J. Starzyński, Polska droga do samodzielności
w sztuce, Warszawa 1973; Sztuka Młodej Polski, Polskę
umeni z pfelomu 19. a 20. stoleti — vystava [...], Praha
1970; Romantyzm i romantyczność w sztuce polskiej
XIX i XX wieku. Wystawa w salach Zachęty CBWA
w Warszawie [...], oprać. J. Wałek, Kraków 1975.
2S. Gottlieb, Witraże Wyspiańskiego. Kilka kre-
sek do sylwety (Naprzód, 1907, nr 362); M. S k r u d 1 i k,
Witraże Stanisława Wyspiańskiego (Krytyka, XXXVI,
1912), s. 338—344; J. Bojarsk a-S yrek, Wyspiań-
ski — witraże, Warszawa 1980 (Mała encyklopedia sztu-
ki, 64); K. Pawłowska, Witraże w kamienicach
o analizę ikonograficzną kompozycji — na uwa-
gę zasługują spostrzeżenia Zbigniewa Beiersdor-
fa4, zawarte w nie publikowanej dokumentacji
sporządzonej dla potrzeb Państwowego Przedsię-
biorstwa Pracownie Konserwacji Zabytków, oraz
rozdział Apollo z monografii Stanisław Wyspiań-
ski5 pióra Zdzisława Kępińskiego. Niniejszy tekst,
będący poszerzoną wersją popularyzatorskiego ar-
tykułu 6, nie rości sobie pretensji do ostatecznego
wyczerpania problemu. Rozważania ograniczają
się bowiem do historii powstania witrażu, odczy-
tania jego symboliki i skonfrontowania z całą
twórczością Wyspiańskiego, przy czym problemy
z zakresu analizy formalnej i porównawczej są
jedynie sygnalizowane.
I. Historia powstania projektu i realizacji witrażu
„Apollo”
Wyspiański projektował wiele witraży i to
praktycznie od początku swojej drogi twórczej
aż do końca życia. Ta monumentalna technika,
zmuszająca do wyrazistego operowania linią i pla-
mą barwną, a więc wymagająca zarówno umie-
krakowskich z przełomu wieków XIX i XX (złożone do
druku).
3J. Puciata-Pawłowska, Witraż Stanisława
Wyspiańskiego ,,Apollo — system astralny Kopernika”
[w:]Ars una. Prace z historii sztuki, pod red. E. I w a-
n o y k i, Poznań 1976 (Uniwersytet im. Adama Mickie-
wicza w Poznaniu — Historia Sztuki, 5), s. 159—165.
4 Z. Beiersdorf, Dom Towarzystwa Lekarskiego.
Dokumentacja historyczna, Kraków 1973 (mpis w Pra-
cowni Dokumentacji Naukowo-Historycznej PP PKZ).
5 Z. Kępiński, Stanisław Wyspiański, Warsza-
wa 1984.
6 K. Czerni, Konrad czy Chrystus? (W drodze,
1980, nr 4), s. 33—41.
129
PL ISSN 0071-6723
KRYSTYNA CZERNI
WITRAŻ „APOLLO” STANISŁAWA WYSPIAŃSKIEGO DLA DOMU LEKARSKIEGO
W KRAKOWIE
Apollo, czyli System słoneczny Kopernika jest
jednym z najczęściej i najchętniej reprodukowa-
nych witraży Stanisława Wyspiańskiego. Był ilu-
stracją wielu wydawnictw albumowych, znalazł
się także na okładkach 1 kilku katalogów i ksią-
żek, na plakacie reklamowym wystaw, a nawet
na znaczku pocztowym. Dzięki swojej bogatej
ikonografii Apollo stał się jakby symbolem — wi-
zytówką nie tylko twórcy, ale również całej mo-
dernistycznej epoki. Zaprojektowany przez Wy-
spiańskiego na trzy lata przed śmiercią, jest dzie-
łem dojrzałym i oryginalnym — niestety, tak jak
wiele innych projektów plastycznych autora We-
sela, także i ten witraż nie doczekał się wyczer-
pującej analizy i interpretacji. Pisano o nim rzad-
ko, a jeśli — to zwykle na marginesie opraco-
wań ogólnych lub w artykułach dotyczących
wszystkich projektów witrażowych Wyspiańskie-
go 2. Z nielicznych prac poświęconych w całości
temu dziełu wymienić trzeba artykuł Jadwigi Pu-
ciaty-Pawłowskiej3 z 1976 raku, cenny głównie
ze względu na zebranie znanych, lecz rozproszo-
nych dotąd informacji o witrażu. Jeżeli chodzi
1 Zob. m. in. okładki: T. Makowiecki, Poeta —
malarz. Studium o Stanisławie Wyspiańskim, Warszawa
1969; J. Starzyński, Polska droga do samodzielności
w sztuce, Warszawa 1973; Sztuka Młodej Polski, Polskę
umeni z pfelomu 19. a 20. stoleti — vystava [...], Praha
1970; Romantyzm i romantyczność w sztuce polskiej
XIX i XX wieku. Wystawa w salach Zachęty CBWA
w Warszawie [...], oprać. J. Wałek, Kraków 1975.
2S. Gottlieb, Witraże Wyspiańskiego. Kilka kre-
sek do sylwety (Naprzód, 1907, nr 362); M. S k r u d 1 i k,
Witraże Stanisława Wyspiańskiego (Krytyka, XXXVI,
1912), s. 338—344; J. Bojarsk a-S yrek, Wyspiań-
ski — witraże, Warszawa 1980 (Mała encyklopedia sztu-
ki, 64); K. Pawłowska, Witraże w kamienicach
o analizę ikonograficzną kompozycji — na uwa-
gę zasługują spostrzeżenia Zbigniewa Beiersdor-
fa4, zawarte w nie publikowanej dokumentacji
sporządzonej dla potrzeb Państwowego Przedsię-
biorstwa Pracownie Konserwacji Zabytków, oraz
rozdział Apollo z monografii Stanisław Wyspiań-
ski5 pióra Zdzisława Kępińskiego. Niniejszy tekst,
będący poszerzoną wersją popularyzatorskiego ar-
tykułu 6, nie rości sobie pretensji do ostatecznego
wyczerpania problemu. Rozważania ograniczają
się bowiem do historii powstania witrażu, odczy-
tania jego symboliki i skonfrontowania z całą
twórczością Wyspiańskiego, przy czym problemy
z zakresu analizy formalnej i porównawczej są
jedynie sygnalizowane.
I. Historia powstania projektu i realizacji witrażu
„Apollo”
Wyspiański projektował wiele witraży i to
praktycznie od początku swojej drogi twórczej
aż do końca życia. Ta monumentalna technika,
zmuszająca do wyrazistego operowania linią i pla-
mą barwną, a więc wymagająca zarówno umie-
krakowskich z przełomu wieków XIX i XX (złożone do
druku).
3J. Puciata-Pawłowska, Witraż Stanisława
Wyspiańskiego ,,Apollo — system astralny Kopernika”
[w:]Ars una. Prace z historii sztuki, pod red. E. I w a-
n o y k i, Poznań 1976 (Uniwersytet im. Adama Mickie-
wicza w Poznaniu — Historia Sztuki, 5), s. 159—165.
4 Z. Beiersdorf, Dom Towarzystwa Lekarskiego.
Dokumentacja historyczna, Kraków 1973 (mpis w Pra-
cowni Dokumentacji Naukowo-Historycznej PP PKZ).
5 Z. Kępiński, Stanisław Wyspiański, Warsza-
wa 1984.
6 K. Czerni, Konrad czy Chrystus? (W drodze,
1980, nr 4), s. 33—41.
129