DOI Artikel:
Czerni, Krystyna: Witraż "Apollo" Stanisława Wyspiańskiego dla Domu Lekarskiego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20614#0136
jętności dekoratorskich, jak i zdolności syntety-
zowania, najwyraźniej odpowiadała temperamen-
towi plastycznemu artysty. Wyspiański nie miał
jednak szczęścia ani do mecenasów, ani do in-
westorów — z rozlicznych projektów zrealizowa-
no zaledwie kilka kartonów. Cała historia budo-
wy ii wykończenia gmachu Towarzystwa Lekar-
skiego jest niezwykle rzadkim przykładem twór-
czej i harmonijnej współpracy pomiędzy Wy-
spiańskim — wykonawcą, a doktorem Julianem
Nowakiem — pomysłodawcą i inwestorem. Pla-
nowana już od 1890 roku budowa Domu Lekar-
skiego 7 przy zbiegu ulic Radziwiłłowskiej i Ko-
pernika, rozpoczęta została jesienią 1903 roku po
zatwierdzeniu projektu architekta Władysława
Kaczmarskiego. W styczniu 1904 roku Nowak,
ówczesny prezes Towarzystwa Lekarskiego, zapro-
ponował Wyspiańskiemu opracowanie wystroju
wnętrz, pozostawiając mu w tym względzie cał-
kowitą swobodę. Artysta zaprojektował dekora-
cję westybulu i kilku pomieszczeń na reprezen-
tacyjnym pierwszym piętrze, przede wszystkim
sali posiedzeń i czytelni8. Zespół mebli, kilimów,
dekoracji ścian, posadzek, a nawet wieszaków
i żyrandoli tworzył oryginalną i unikatową kon-
cepcję wnętrza.
Dominującym elementem wystroju klatki
schodowej stała się balustrada z motywem liści
kasztanu i dekoracja trzech okien, jedynych wi-
traży Wyspiańskiego zrealizowanych we wnętrzu
świeckim. Ich tematykę zaproponowali zlecenio-
dawcy — Towarzystwo Lekarskie miało się
wkrótce połączyć z Towarzystwem Kopernikań-
skim i chciano, aby właśnie Kopernik patrono-
wał wspólnej pracy uczonych. „Pragnęliśmy •—
pisze doktor Nowak — by witraż ten Koperniko-
wi był poświęcony, a to z tego tytułu, że dom
nasz jest przybytkiem polskich nauk przyrodni-
czych i ma objąć także towarzystwo imienia Ko-
pernika” 9. Tematyka kopernikańska była w tym
czasie bardzo popularna, już w roku 1873 wy-
stawiono w Krakowie poemat dramatyczny Józe-
fa Szujskiego Kopernik10, sam Wyspiański, za-
fascynowany Kopernikiem Jana Matejki, myślał
podobno o poświęceniu mu utworu; zachowało
się jednak tylko kilka strof, być może będących
częścią jakiejś większej poetyckiej całościn. W
środkowym oknie Domu Lekarskiego Wyspiański
7 J. Nowak, Dom Towarzystwa Lekarskiego w
Krakowie (Architekt, VI, 1905), s. 49—55.
8 Ibid.; L. Lepszy, Przegląd artystyczny (Przegląd
Powszechny, LXXXVI, 1905), s. 441—448; W. M i t a r-
s k i, Wyspiański jako dekorator (z powodu prac Wy-
1. Apollo —■ System słoneczny Kopernika, karton do wi-
trażu, pastel, 1904. Kraków, Muzeum Narodowe (wg I.
H u m 1, Polska sztuka stosowana XX wieku, Warszawa
1978)
spiańskiego w domu Towarzystwa Lekarskiego w Kra-
kowie) (Słowo Polskie, 1907, nr 151), s. 9—11.
9 Nowak, o.c., s. 53.
10 Puciata-Pawlowska, o.c., s. 160.
11 S. Wyspiański, Bądź jak meteor... [w:]
130
zowania, najwyraźniej odpowiadała temperamen-
towi plastycznemu artysty. Wyspiański nie miał
jednak szczęścia ani do mecenasów, ani do in-
westorów — z rozlicznych projektów zrealizowa-
no zaledwie kilka kartonów. Cała historia budo-
wy ii wykończenia gmachu Towarzystwa Lekar-
skiego jest niezwykle rzadkim przykładem twór-
czej i harmonijnej współpracy pomiędzy Wy-
spiańskim — wykonawcą, a doktorem Julianem
Nowakiem — pomysłodawcą i inwestorem. Pla-
nowana już od 1890 roku budowa Domu Lekar-
skiego 7 przy zbiegu ulic Radziwiłłowskiej i Ko-
pernika, rozpoczęta została jesienią 1903 roku po
zatwierdzeniu projektu architekta Władysława
Kaczmarskiego. W styczniu 1904 roku Nowak,
ówczesny prezes Towarzystwa Lekarskiego, zapro-
ponował Wyspiańskiemu opracowanie wystroju
wnętrz, pozostawiając mu w tym względzie cał-
kowitą swobodę. Artysta zaprojektował dekora-
cję westybulu i kilku pomieszczeń na reprezen-
tacyjnym pierwszym piętrze, przede wszystkim
sali posiedzeń i czytelni8. Zespół mebli, kilimów,
dekoracji ścian, posadzek, a nawet wieszaków
i żyrandoli tworzył oryginalną i unikatową kon-
cepcję wnętrza.
Dominującym elementem wystroju klatki
schodowej stała się balustrada z motywem liści
kasztanu i dekoracja trzech okien, jedynych wi-
traży Wyspiańskiego zrealizowanych we wnętrzu
świeckim. Ich tematykę zaproponowali zlecenio-
dawcy — Towarzystwo Lekarskie miało się
wkrótce połączyć z Towarzystwem Kopernikań-
skim i chciano, aby właśnie Kopernik patrono-
wał wspólnej pracy uczonych. „Pragnęliśmy •—
pisze doktor Nowak — by witraż ten Koperniko-
wi był poświęcony, a to z tego tytułu, że dom
nasz jest przybytkiem polskich nauk przyrodni-
czych i ma objąć także towarzystwo imienia Ko-
pernika” 9. Tematyka kopernikańska była w tym
czasie bardzo popularna, już w roku 1873 wy-
stawiono w Krakowie poemat dramatyczny Józe-
fa Szujskiego Kopernik10, sam Wyspiański, za-
fascynowany Kopernikiem Jana Matejki, myślał
podobno o poświęceniu mu utworu; zachowało
się jednak tylko kilka strof, być może będących
częścią jakiejś większej poetyckiej całościn. W
środkowym oknie Domu Lekarskiego Wyspiański
7 J. Nowak, Dom Towarzystwa Lekarskiego w
Krakowie (Architekt, VI, 1905), s. 49—55.
8 Ibid.; L. Lepszy, Przegląd artystyczny (Przegląd
Powszechny, LXXXVI, 1905), s. 441—448; W. M i t a r-
s k i, Wyspiański jako dekorator (z powodu prac Wy-
1. Apollo —■ System słoneczny Kopernika, karton do wi-
trażu, pastel, 1904. Kraków, Muzeum Narodowe (wg I.
H u m 1, Polska sztuka stosowana XX wieku, Warszawa
1978)
spiańskiego w domu Towarzystwa Lekarskiego w Kra-
kowie) (Słowo Polskie, 1907, nr 151), s. 9—11.
9 Nowak, o.c., s. 53.
10 Puciata-Pawlowska, o.c., s. 160.
11 S. Wyspiański, Bądź jak meteor... [w:]
130