DOI Artikel:
Kowalik-Gran, Iwona: Chorągiew moskiewska tzw: carów Szujskich w Muzeum Czartoryskich w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20614#0101
Folia Historiae Artium, t. XXIX (1993)
PL ISSN 0071-6723
IWONA KOWALIK-GRAN
CHORĄGIEW MOSKIEWSKA TZW. CARÓW SZUJSKICH
W MUZEUM CZARTORYSKICH W KRAKOWIE*
W Muzeum Czartoryskich w Krakowie prze-
chowywany jest niezwykle cenny zabytek: mo-
skiewska chorągiew wojskowa, oznaczona nr.
inwentarza XIV-886, pierwotnie eksponowana w
gablocie ustawionej w sali Jagiellońskiej (ryc.
1—2). Objaśniał ją podpis: „Chorągiew Dymitra
Szujskiego zdobyta przez hetmana Stanisława
Żółkiewskiego w bitwie pod Kłuszynem w r.
1610”. Większość katalogów i przewodników po
Muzeum nie uzupełnia tej lakonicznej infor-
macji.
STAN BADAŃ
Na temat chorągwi w zbiorach Czartoryskich
wypowiadali się czterej badacze: C. Dranicyn,
Z. Żygułski, M. Rożek i F. Kampfer 1. Punktem
wyjścia do badań były zapisy archiwalne z wie-
ków XVII—XIX dotyczące „chorągwi moskiew-
skiej” i przyjęta przez tradycję data jej zdoby-
cia, chociaż i w tym względzie istnieją dwa sta-
nowiska: M. Rożek wyraża opinię, że chorągiew
zdobył Zygmunt III Waza pod Smoleńskiem w
roku 1611, podczas gdy pozostali badacze zakła-
* W niniejszym artykule przedstawiam w skróconej
formie wyniki badań przeprowadzonych w r. 1987 w ra-
mach seminarium historii sztuki bizantyńskiej w Insty-
tucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego pod
kierunkiem prof. dr hab. Anny Różyckiej-Bryzek, której
pragnę gorąco podziękować za pomoc przy opracowywa-
niu tego tematu i opiekę naukową w latach studiów.
Wiele cennych uwag udzielili mi prof. dr Zdzisław
Żygułski jun., dr Adam Wandas, mgr Helena Małkiewi-
czówna, dr Maria Taszycka, doc. dr hab. Aleksander
Naumow, mgr Aleksander Siemaszko i p. Arne Da-
nielsson, którym winna jestem wyrazy wdzięczności. Naj-
serdeczniej dziękuję także mojemu Ojcu za wykonanie
rysunków do artykułu.
dają zdobycie jej przez hetmana Żółkiewskiego
4 lipca 1610 roku w bitwie pod Kłuszynem. Czas
powstania chorągwi Żygułski określa na koniec
wieku XVI, a Dranicyn i Kampfer na okres pa-
nowania Wasyla Szujskiego, tj. lata 1606—1610.
Rozpoznanie ikonograficzne dotyczy ogólnie
awersu, przy wskazaniu tematu Tobą raduje się,
Zwiastowania i grupy świętych ruskich. Postać
ze zwojem określana jest jako błogosławiony
Wasyl Moskiewski lub św. Jan z Damasz-
ku. Wyobrażonego na rewersie króla Dranicyn
i Kampfer identyfikują z carem Wasylem Szuj-
skim, jakoby ujętym portretowo i dookreślonym
cytatem z Księgi Przysłów (21.1) „serce króla w
ręku Boga”. Ogólnie kompozycja rewersu wyra-
żać miałaby ideę boskiego pochodzenia władzy
i obrazować stosunki społeczno-polityczne za pa-
nowania Szujskiego. Pod względem stylu cho-
rągiew łączono z nurtem realistycznym w malar-
stwie moskiewskim powstałym pod wpływem
Zachodu. Dranicyn wskazał na stylistycznie naj-
bliższą szkołę Stroganowską, z Nikiforem Sawi-
nem na czele, choć w kształtowaniu draperii
zauważył też wpływy florenckie, a w stosowa-
1 C. Dranicyn, Znamija caria Wasilija Szujsko-
go w Muzieje kn. Czartoryskich w Krakowie (Staryje
Gody, 3, 1915); Z. Żygułski jun., Pamiątki wawelskie
w zbiorach puławskich (Studia do Dziejów Wawelu, II,
1960); tenże, Dzieje zbiorów puławskich (Rozprawy
i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie, VII,
1962); M. Rożek, Uroczystości w barokowym Krako-
wie, Kraków 1976; tenże Katedra wawelska w XVII
wieku, Kraków 1980; tenże, Ara Patriae — grób św.
Stanisława w katedrze krakowskiej na Wawelu, 1986;
F. Kampfer, Das russische Herrscherbild von den
Anfdngen bis zum Peter dem Grossen, Recklinghausen
1978.
95
PL ISSN 0071-6723
IWONA KOWALIK-GRAN
CHORĄGIEW MOSKIEWSKA TZW. CARÓW SZUJSKICH
W MUZEUM CZARTORYSKICH W KRAKOWIE*
W Muzeum Czartoryskich w Krakowie prze-
chowywany jest niezwykle cenny zabytek: mo-
skiewska chorągiew wojskowa, oznaczona nr.
inwentarza XIV-886, pierwotnie eksponowana w
gablocie ustawionej w sali Jagiellońskiej (ryc.
1—2). Objaśniał ją podpis: „Chorągiew Dymitra
Szujskiego zdobyta przez hetmana Stanisława
Żółkiewskiego w bitwie pod Kłuszynem w r.
1610”. Większość katalogów i przewodników po
Muzeum nie uzupełnia tej lakonicznej infor-
macji.
STAN BADAŃ
Na temat chorągwi w zbiorach Czartoryskich
wypowiadali się czterej badacze: C. Dranicyn,
Z. Żygułski, M. Rożek i F. Kampfer 1. Punktem
wyjścia do badań były zapisy archiwalne z wie-
ków XVII—XIX dotyczące „chorągwi moskiew-
skiej” i przyjęta przez tradycję data jej zdoby-
cia, chociaż i w tym względzie istnieją dwa sta-
nowiska: M. Rożek wyraża opinię, że chorągiew
zdobył Zygmunt III Waza pod Smoleńskiem w
roku 1611, podczas gdy pozostali badacze zakła-
* W niniejszym artykule przedstawiam w skróconej
formie wyniki badań przeprowadzonych w r. 1987 w ra-
mach seminarium historii sztuki bizantyńskiej w Insty-
tucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego pod
kierunkiem prof. dr hab. Anny Różyckiej-Bryzek, której
pragnę gorąco podziękować za pomoc przy opracowywa-
niu tego tematu i opiekę naukową w latach studiów.
Wiele cennych uwag udzielili mi prof. dr Zdzisław
Żygułski jun., dr Adam Wandas, mgr Helena Małkiewi-
czówna, dr Maria Taszycka, doc. dr hab. Aleksander
Naumow, mgr Aleksander Siemaszko i p. Arne Da-
nielsson, którym winna jestem wyrazy wdzięczności. Naj-
serdeczniej dziękuję także mojemu Ojcu za wykonanie
rysunków do artykułu.
dają zdobycie jej przez hetmana Żółkiewskiego
4 lipca 1610 roku w bitwie pod Kłuszynem. Czas
powstania chorągwi Żygułski określa na koniec
wieku XVI, a Dranicyn i Kampfer na okres pa-
nowania Wasyla Szujskiego, tj. lata 1606—1610.
Rozpoznanie ikonograficzne dotyczy ogólnie
awersu, przy wskazaniu tematu Tobą raduje się,
Zwiastowania i grupy świętych ruskich. Postać
ze zwojem określana jest jako błogosławiony
Wasyl Moskiewski lub św. Jan z Damasz-
ku. Wyobrażonego na rewersie króla Dranicyn
i Kampfer identyfikują z carem Wasylem Szuj-
skim, jakoby ujętym portretowo i dookreślonym
cytatem z Księgi Przysłów (21.1) „serce króla w
ręku Boga”. Ogólnie kompozycja rewersu wyra-
żać miałaby ideę boskiego pochodzenia władzy
i obrazować stosunki społeczno-polityczne za pa-
nowania Szujskiego. Pod względem stylu cho-
rągiew łączono z nurtem realistycznym w malar-
stwie moskiewskim powstałym pod wpływem
Zachodu. Dranicyn wskazał na stylistycznie naj-
bliższą szkołę Stroganowską, z Nikiforem Sawi-
nem na czele, choć w kształtowaniu draperii
zauważył też wpływy florenckie, a w stosowa-
1 C. Dranicyn, Znamija caria Wasilija Szujsko-
go w Muzieje kn. Czartoryskich w Krakowie (Staryje
Gody, 3, 1915); Z. Żygułski jun., Pamiątki wawelskie
w zbiorach puławskich (Studia do Dziejów Wawelu, II,
1960); tenże, Dzieje zbiorów puławskich (Rozprawy
i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie, VII,
1962); M. Rożek, Uroczystości w barokowym Krako-
wie, Kraków 1976; tenże Katedra wawelska w XVII
wieku, Kraków 1980; tenże, Ara Patriae — grób św.
Stanisława w katedrze krakowskiej na Wawelu, 1986;
F. Kampfer, Das russische Herrscherbild von den
Anfdngen bis zum Peter dem Grossen, Recklinghausen
1978.
95