DOI Artikel:
Śnieżyńska-Stolot, Ewa: Zagadnienie kształtowania wyobraźni średniowiecznego artysty na podstawie drôlerie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20614#0015
Folia Historiae Artium, t. XXIX (1993)
PL ISSN 0071-6723
EWA SNIEŻYŃSKA-STOLOT
ZAGADNIENIE KSZTAŁTOWANIA WYOBRAŹNI ŚREDNIOWIECZNEGO ARTYSTY
NA PODSTAWIE DRÓLERIE
Literatura dotycząca malarstwa miniaturowe-
go i interpretacji drólerie podkreślała fantazję
średnowiecznego artysty oraz jego zdolność
obserwacji, która miała przejawiać się w rea-
lizmie sytuacji oraz satyrze 1. W artykułach z lat
osiemdziesiątych pojawiły się stwierdzenia doty-
czące języka artystycznego, jakim wypowiadali
się średniowieczni miniaturzyści. Dla Gerharda
Schmidta drólerie na marginesach średniowie-
cznych rękopisów miały charakter karykatury,
którą zaliczył do „pouczającego” i „wyzwalają-
cego” humoru2. Franęois Garnier zwracał uwa-
gę na niestabilną pozycję postaci należących
do drólerie, co miało wyrażać ich miejsce w hie-
rarchii społecznej oraz dysonans moralny lub re-
ligijny zawarty w słowach „non est Deus”3. F.
de la Breteąue zaobserwował „rozkładanie” na-
turalnych zwierząt na części, co opisującemu te
zwierzęta pomagało w charakteryzowaniu ich na-
1 L. M. C. Randall, Images in the Margins of
Gothic Manuscripts, Berkeley—Los Angeles 1966; M.
Gutowski, Komizm w polskiej sztuce gotyckiej,
Warszawa 1973. Najnowszą pozycją dotyczącą drólerie
jest książka M. C a m i 11 e, Image on the Edge. The
Margines of Medieval Art, London 1992. Skrócona wersja
mojego artykułu pt. Das Kreieren der Phantasie hei
dem. mittelalterlichen Kunstler auf Grund von soge-
nannten Drolerien, została wygłoszona na sesji w Pradze
(30 I—1 II 1991) poświęconej rękopisom okresu husyc-
kiego, drukowana Umeni, XXXX, 1992, s. 312—319.
2 G. Schmidt, „Belehrender” und „befreiender”
Humor. Ein Versuch iiber die Funktionen des Korni-
schen in der bildenden Kunst des Mittelalters (Masken
und Kothurn, XXX, 1984), s. 9—39.
3 F. Garnier, Le langage de Vimage au Moyen
tury. Odwrotnym zjawiskiem było składanie czę-
ści zwierząt w groteskowe formy, co zdaniem de
la Breteąue miało odpowiadać archaicznej men-
talności kolektywnej4.
W kilku pracach starałam się udowodnić, że
tzw. drólerie na marginesach średniowiecznych
rękopisów to przedstawienia astrologiczne, nale-
żące do modelu uniwersum 5. Obecnie pragnę roz-
ważyć zagadnienie wpływu tego modelu nie tyl-
ko na średniowieczną ikonografię, lecz i na spo-
sób kształtowania wyobraźni średniowiecznego
miniaturzysty.
„REALIZM” SYTUACJI I SZCZEGÓŁÓW
W dotychczasowej literaturze dotyczącej tzw.
drólerie realizm miał uwidaczniać się w scenach
ukazujących pracę i zabawę. Czynności, które
Age. Signification et symboliąue, Paris 1982, s. 120—121.
4 F. de la Breteąue, Image d’un animal: le lion.
Sa definition et ses „limites”, dans les textes et 1’icono-
graphie XI—XIV siecle [w:] Le monde animal et ses
representations au Moyen Age (XI—XV siecle), Toulou-
se 1985, s. 144—145.
5 O pojęciu modelu uniwersum patrz: C. S. L e-
w i s, Odrzucony obraz, Warszawa 1986, s. 70—103; E.
Snieżyńsk a-S t o 1 o t, Astrological Illustrations of
Florian Psalter. The Problem of Indiuiduality within
Serial Production (Seminaria Niedzickie, III, 1988), s.
103—114; Tejże, Christian Interpretation of the Zo-
diac in Mediaeual Psalters (Umeni, XXXVII, 1989), s.
97—111; Tejże, Tajemnice dekoracji Psałterza Floriań-
skiego. Z dziejów średniowiecznej koncepcji uniwersum,
Warszawa 1992.
9
PL ISSN 0071-6723
EWA SNIEŻYŃSKA-STOLOT
ZAGADNIENIE KSZTAŁTOWANIA WYOBRAŹNI ŚREDNIOWIECZNEGO ARTYSTY
NA PODSTAWIE DRÓLERIE
Literatura dotycząca malarstwa miniaturowe-
go i interpretacji drólerie podkreślała fantazję
średnowiecznego artysty oraz jego zdolność
obserwacji, która miała przejawiać się w rea-
lizmie sytuacji oraz satyrze 1. W artykułach z lat
osiemdziesiątych pojawiły się stwierdzenia doty-
czące języka artystycznego, jakim wypowiadali
się średniowieczni miniaturzyści. Dla Gerharda
Schmidta drólerie na marginesach średniowie-
cznych rękopisów miały charakter karykatury,
którą zaliczył do „pouczającego” i „wyzwalają-
cego” humoru2. Franęois Garnier zwracał uwa-
gę na niestabilną pozycję postaci należących
do drólerie, co miało wyrażać ich miejsce w hie-
rarchii społecznej oraz dysonans moralny lub re-
ligijny zawarty w słowach „non est Deus”3. F.
de la Breteąue zaobserwował „rozkładanie” na-
turalnych zwierząt na części, co opisującemu te
zwierzęta pomagało w charakteryzowaniu ich na-
1 L. M. C. Randall, Images in the Margins of
Gothic Manuscripts, Berkeley—Los Angeles 1966; M.
Gutowski, Komizm w polskiej sztuce gotyckiej,
Warszawa 1973. Najnowszą pozycją dotyczącą drólerie
jest książka M. C a m i 11 e, Image on the Edge. The
Margines of Medieval Art, London 1992. Skrócona wersja
mojego artykułu pt. Das Kreieren der Phantasie hei
dem. mittelalterlichen Kunstler auf Grund von soge-
nannten Drolerien, została wygłoszona na sesji w Pradze
(30 I—1 II 1991) poświęconej rękopisom okresu husyc-
kiego, drukowana Umeni, XXXX, 1992, s. 312—319.
2 G. Schmidt, „Belehrender” und „befreiender”
Humor. Ein Versuch iiber die Funktionen des Korni-
schen in der bildenden Kunst des Mittelalters (Masken
und Kothurn, XXX, 1984), s. 9—39.
3 F. Garnier, Le langage de Vimage au Moyen
tury. Odwrotnym zjawiskiem było składanie czę-
ści zwierząt w groteskowe formy, co zdaniem de
la Breteąue miało odpowiadać archaicznej men-
talności kolektywnej4.
W kilku pracach starałam się udowodnić, że
tzw. drólerie na marginesach średniowiecznych
rękopisów to przedstawienia astrologiczne, nale-
żące do modelu uniwersum 5. Obecnie pragnę roz-
ważyć zagadnienie wpływu tego modelu nie tyl-
ko na średniowieczną ikonografię, lecz i na spo-
sób kształtowania wyobraźni średniowiecznego
miniaturzysty.
„REALIZM” SYTUACJI I SZCZEGÓŁÓW
W dotychczasowej literaturze dotyczącej tzw.
drólerie realizm miał uwidaczniać się w scenach
ukazujących pracę i zabawę. Czynności, które
Age. Signification et symboliąue, Paris 1982, s. 120—121.
4 F. de la Breteąue, Image d’un animal: le lion.
Sa definition et ses „limites”, dans les textes et 1’icono-
graphie XI—XIV siecle [w:] Le monde animal et ses
representations au Moyen Age (XI—XV siecle), Toulou-
se 1985, s. 144—145.
5 O pojęciu modelu uniwersum patrz: C. S. L e-
w i s, Odrzucony obraz, Warszawa 1986, s. 70—103; E.
Snieżyńsk a-S t o 1 o t, Astrological Illustrations of
Florian Psalter. The Problem of Indiuiduality within
Serial Production (Seminaria Niedzickie, III, 1988), s.
103—114; Tejże, Christian Interpretation of the Zo-
diac in Mediaeual Psalters (Umeni, XXXVII, 1989), s.
97—111; Tejże, Tajemnice dekoracji Psałterza Floriań-
skiego. Z dziejów średniowiecznej koncepcji uniwersum,
Warszawa 1992.
9