DOI Artikel:
Gadomski, Jerzy: Anielska asysta Gabriela w "Zwiastowaniu" Jana Wielkiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20615#0098
Gabriela, spełniając wobec niego czynność nie-
jako służebną. Przytoczone przykłady, ograniczo-
ne do malarstwa tablicowego, nie wyczerpują
listy Zwiastowań z anielską asystą Gabriela (dal-
sze znaleźć można np. w malarstwie książko-
wym 23), w przybliżeniu jednak odpowiadają
przestrzennemu i czasowemu rozrzutowi podo-
bnych przedstawień: pierwszeństwo w wiekach
XIV i XV przypadło Florencji, za nią w drugiej
połowie wieku XV motyw anielskiej asysty przy-
jął się w różnych krajach Europy Północnej.
W pismach kanonicznych, w literaturze apo-
kryficznej, rozważaniach teologów, mistycznych
wizjach i w średniowiecznych hymnach znajdu-
jemy wzmianki o uczestniczących w zwiastowa-
niu aniołach, teksty te jednak odnoszą się raczej
do aniołów towarzyszących Bogu Ojcu i stano-
wiących Jego niebiańskie otoczenie. Św. Paweł
w cytowanym już Liście mówi o pokłonie, jaki
wszyscy aniołowie oddają „wprowadzo-
nemu na świat” przez Ojca Synowi24. Zbliżoną
wymowę ma fragment apokryficznej, syryjskiej
Historii Błogosławionej Panny Marii, w którym
23 Kilka przykładów wymieniają F r e e m a n, o. c.,
s. 108—109, i D. Denny, The Annunciation jrom the
Right jrom Early Christian Times to the Sizteenth
Century, New York—London 1977 (A Garland Series),
s. 151—153.
24 Zob. przyp. 4.
25 Odpowiedni fragment cytują F r e e m a n, o. c.,
s. 109, i Denny, o. c., s. 157.
Maria ujrzała w chwili zwiastowania otaczające
Ją jak wojsko i królewska gwardia zastępy anio-
łów, chwalące Boga i sławiące Ją Samą2S,
z czym koresponduje np. wspomniane Zwiasto-
wanie w Godzinkach Karola Francuskiego.
W Medytacjach nad życiem Chrystusa zwiasto-
wanie jest uroczystością całego niebiańskiego
dworu26, w czternasto- i piętnastowiecznych
hymnach pojawiają się wyrażające radość aniel-
skie chóry27, a w wizjach mistyczek późnego
średniowiecza (Mechtylda z Hackenborn) anioło-
wie otaczają dom Marii i tworzą mur sięgający
od ziemi ku niebu 28. W tym kontekście najbliższe
przedstawianej w Zwiastowaniach asyście Ga-
briela wydają się przytoczone na wstępie słowa
Alberta Wielkiego, mówiącego o wielu aniołach,
którzy do Marii „cum principali nuntio a d v e-
n i t” 29.
Niezależne od podobnych tekstów próby wy-
jaśniania obecności aniołów w komnacie czy ka-
plicy, w której znalazł Marię „summus angelus”
(jak nazwał Gabriela św. Grzegorz Wielki30),
przynosiły niejednoznaczne wyniki. Zwiastowania
26 Denny, o. c., s. 158.
27 Ibid., s. 158—160. Por. G o s s m a n n, o. c., s
178—184.
28 Gossmann, o. c., s. 213.
29 Ibid., s. 152.
30 Ibid., s. 11.
<- 9. Jean Hey, Zwiastowanie, skrzydła tryptyku, 1499—
1501. Moulins, katedra (wg Ring)
10. Zwiastowanie, kwatera tryptyku ze Spiskiego Pod-
grodzia, 1480—1490. Bratysława, Slovenska narodna
galeria (wg Yaculika)
94
jako służebną. Przytoczone przykłady, ograniczo-
ne do malarstwa tablicowego, nie wyczerpują
listy Zwiastowań z anielską asystą Gabriela (dal-
sze znaleźć można np. w malarstwie książko-
wym 23), w przybliżeniu jednak odpowiadają
przestrzennemu i czasowemu rozrzutowi podo-
bnych przedstawień: pierwszeństwo w wiekach
XIV i XV przypadło Florencji, za nią w drugiej
połowie wieku XV motyw anielskiej asysty przy-
jął się w różnych krajach Europy Północnej.
W pismach kanonicznych, w literaturze apo-
kryficznej, rozważaniach teologów, mistycznych
wizjach i w średniowiecznych hymnach znajdu-
jemy wzmianki o uczestniczących w zwiastowa-
niu aniołach, teksty te jednak odnoszą się raczej
do aniołów towarzyszących Bogu Ojcu i stano-
wiących Jego niebiańskie otoczenie. Św. Paweł
w cytowanym już Liście mówi o pokłonie, jaki
wszyscy aniołowie oddają „wprowadzo-
nemu na świat” przez Ojca Synowi24. Zbliżoną
wymowę ma fragment apokryficznej, syryjskiej
Historii Błogosławionej Panny Marii, w którym
23 Kilka przykładów wymieniają F r e e m a n, o. c.,
s. 108—109, i D. Denny, The Annunciation jrom the
Right jrom Early Christian Times to the Sizteenth
Century, New York—London 1977 (A Garland Series),
s. 151—153.
24 Zob. przyp. 4.
25 Odpowiedni fragment cytują F r e e m a n, o. c.,
s. 109, i Denny, o. c., s. 157.
Maria ujrzała w chwili zwiastowania otaczające
Ją jak wojsko i królewska gwardia zastępy anio-
łów, chwalące Boga i sławiące Ją Samą2S,
z czym koresponduje np. wspomniane Zwiasto-
wanie w Godzinkach Karola Francuskiego.
W Medytacjach nad życiem Chrystusa zwiasto-
wanie jest uroczystością całego niebiańskiego
dworu26, w czternasto- i piętnastowiecznych
hymnach pojawiają się wyrażające radość aniel-
skie chóry27, a w wizjach mistyczek późnego
średniowiecza (Mechtylda z Hackenborn) anioło-
wie otaczają dom Marii i tworzą mur sięgający
od ziemi ku niebu 28. W tym kontekście najbliższe
przedstawianej w Zwiastowaniach asyście Ga-
briela wydają się przytoczone na wstępie słowa
Alberta Wielkiego, mówiącego o wielu aniołach,
którzy do Marii „cum principali nuntio a d v e-
n i t” 29.
Niezależne od podobnych tekstów próby wy-
jaśniania obecności aniołów w komnacie czy ka-
plicy, w której znalazł Marię „summus angelus”
(jak nazwał Gabriela św. Grzegorz Wielki30),
przynosiły niejednoznaczne wyniki. Zwiastowania
26 Denny, o. c., s. 158.
27 Ibid., s. 158—160. Por. G o s s m a n n, o. c., s
178—184.
28 Gossmann, o. c., s. 213.
29 Ibid., s. 152.
30 Ibid., s. 11.
<- 9. Jean Hey, Zwiastowanie, skrzydła tryptyku, 1499—
1501. Moulins, katedra (wg Ring)
10. Zwiastowanie, kwatera tryptyku ze Spiskiego Pod-
grodzia, 1480—1490. Bratysława, Slovenska narodna
galeria (wg Yaculika)
94