DOI article:
Fabiański, Marcin: O jezuickim nagrobku biskupa Andrzeja Trzebickiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20621#0151
16. Płyta nagrobna z 2. połowy w. XVII. Poznań, kościół Św. Wojciecha (fot. IS PAN, W. Wolny)
Ujęte w półfigurach kościotrupy w cytowanym
nagrobku parmeńskim nie unoszą medalionu z po-
piersiem, tylko mu towarzyszą i swoimi pozami
znacznie lepiej niż poprzednio wymienione dzieła
nagrobne zapowiadają kompozycję środkowej czę-
ści monumentu w kościele ŚŚ. Piotra i Pawła. Jed-
nak nawet pomnik Giacinty Conti nie zapowiada
dokładnie póz figur krakowskich, ani nie wprowa-
dza ekspresyjnego motywu zwłok o wysychających
ciałach, z uwydatnioną muskulaturą i głowach uję-
tych w trakcie rozkładu, toteż w najlepszym razie
mógł posłużyć jako wzór ogólny. Również portre-
ty zmarłych wykazują istotne różnice w ujęciu twa-
rzy, subtelniejszym w Krakowie, technice wykona-
nia włosów oraz większą liczbą szczegółów stroju i
wprowadzeniem źrenic w wizerunku parmeńskim,
wyrzeźbionym przez innego autora. Realistyczne
przedstawienia ciał odartych ze skóry lub rozkłada-
48 Por. np. Z. Ameisenowa, Problem modeli anatomicznych
„ecorchesi trzy statuetki w Bibliotece Jagiellońskiej, Wrocław—
Warszawa—Kraków 1962, s. 42 (Monografie z Dziejów Nauki
i Techniki XX); E. Panofsky, Grabplastik. Vier Vorlesungen iiber
ihrer Bedeutungswandel von Alt-Agypten bis Bernini, red. H.W.
Janson, Koln 1964, s. 87—89; P. Chihaia, Immortalite et decom-
position dans Part du Moyen Age, Madrid 1988. Na temat przed-
jących się leżących zwłok występują w nagrobkach
w okresie późnego średniowiecza aż po w. XVI w
różnych krajach zachodnioeuropejskich, zwłaszcza
we Francji48. Rzadkim w sztuce polskiej jest przed-
stawienie psującego się ciała na płycie nagrobnej w
poznańskim kościele Św. Wojciecha (ił. 16), dato-
wanej na drugą połowę w. XVII49. Rzeźby tego ro-
dzaju obrazują zwłoki pochowanego w grobie nie-
boszczyka, uszkodzone przez proces rozkładu, a nie,
jak w Krakowie, zestawione z gnijącymi głowami
wyschnięte personifikacje śmierci o uwydatnionych
mięśniach, toteż ani swoją treścią, ani formą nie za-
powiadają dokładnie pomysłu zrealizowanego w
nagrobku Trzebickiego. Wyjątkiem w sztuce wło-
skiej są dwie półfigury muskełmanów wyrzeźbione
przez Francesca Cavriolego, podtrzymujące parę
inskrypcji w dolnej kondygnacji nagrobka doży
Giovanniego Pesaro w kościele S. Maria dei Frari w
stawień zwłok poza nagrobkami zob. J. Białostocki, „Vani-
tas”. Z dziejów obrazowania idei „marności” i „przemijania" w po-
ezji i sztuce [w:] Tenże, Teoria i twórczość. 0 tradycji i inwencji
w teorii sztuki i ikonografii, Poznań 1961, s. 105—136, zwłasz-
cza 122-127.
49 KZSP, Seria Nowa, t. VII: Miasto Poznań, cz. II: Śródmie-
ście. Kościoły i klasztory 2, Warszawa 2002, s. 82.
144
Ujęte w półfigurach kościotrupy w cytowanym
nagrobku parmeńskim nie unoszą medalionu z po-
piersiem, tylko mu towarzyszą i swoimi pozami
znacznie lepiej niż poprzednio wymienione dzieła
nagrobne zapowiadają kompozycję środkowej czę-
ści monumentu w kościele ŚŚ. Piotra i Pawła. Jed-
nak nawet pomnik Giacinty Conti nie zapowiada
dokładnie póz figur krakowskich, ani nie wprowa-
dza ekspresyjnego motywu zwłok o wysychających
ciałach, z uwydatnioną muskulaturą i głowach uję-
tych w trakcie rozkładu, toteż w najlepszym razie
mógł posłużyć jako wzór ogólny. Również portre-
ty zmarłych wykazują istotne różnice w ujęciu twa-
rzy, subtelniejszym w Krakowie, technice wykona-
nia włosów oraz większą liczbą szczegółów stroju i
wprowadzeniem źrenic w wizerunku parmeńskim,
wyrzeźbionym przez innego autora. Realistyczne
przedstawienia ciał odartych ze skóry lub rozkłada-
48 Por. np. Z. Ameisenowa, Problem modeli anatomicznych
„ecorchesi trzy statuetki w Bibliotece Jagiellońskiej, Wrocław—
Warszawa—Kraków 1962, s. 42 (Monografie z Dziejów Nauki
i Techniki XX); E. Panofsky, Grabplastik. Vier Vorlesungen iiber
ihrer Bedeutungswandel von Alt-Agypten bis Bernini, red. H.W.
Janson, Koln 1964, s. 87—89; P. Chihaia, Immortalite et decom-
position dans Part du Moyen Age, Madrid 1988. Na temat przed-
jących się leżących zwłok występują w nagrobkach
w okresie późnego średniowiecza aż po w. XVI w
różnych krajach zachodnioeuropejskich, zwłaszcza
we Francji48. Rzadkim w sztuce polskiej jest przed-
stawienie psującego się ciała na płycie nagrobnej w
poznańskim kościele Św. Wojciecha (ił. 16), dato-
wanej na drugą połowę w. XVII49. Rzeźby tego ro-
dzaju obrazują zwłoki pochowanego w grobie nie-
boszczyka, uszkodzone przez proces rozkładu, a nie,
jak w Krakowie, zestawione z gnijącymi głowami
wyschnięte personifikacje śmierci o uwydatnionych
mięśniach, toteż ani swoją treścią, ani formą nie za-
powiadają dokładnie pomysłu zrealizowanego w
nagrobku Trzebickiego. Wyjątkiem w sztuce wło-
skiej są dwie półfigury muskełmanów wyrzeźbione
przez Francesca Cavriolego, podtrzymujące parę
inskrypcji w dolnej kondygnacji nagrobka doży
Giovanniego Pesaro w kościele S. Maria dei Frari w
stawień zwłok poza nagrobkami zob. J. Białostocki, „Vani-
tas”. Z dziejów obrazowania idei „marności” i „przemijania" w po-
ezji i sztuce [w:] Tenże, Teoria i twórczość. 0 tradycji i inwencji
w teorii sztuki i ikonografii, Poznań 1961, s. 105—136, zwłasz-
cza 122-127.
49 KZSP, Seria Nowa, t. VII: Miasto Poznań, cz. II: Śródmie-
ście. Kościoły i klasztory 2, Warszawa 2002, s. 82.
144